Τόσο καιρό, όσοι πρωταγωνίστησαν από τον ΣΥΡΙΖΑ στο πρώτο εκείνο εξάμηνο του 2015 και στην πολυσυζητημένη «υπερήφανη διαπραγμάτευση», είτε αρνούνται την ύπαρξη ενός σχεδίου για Grexit είτε το περιγράφουν ως κάτι το πρόχειρο που ήταν στο μυαλό του Παναγιώτη Λαφαζάνη, γενικώς δηλαδή επιχειρούν να διαβεβαιώσουν ότι με κανέναν τρόπο δεν θα οδηγούσαν τη χώρα εκτός Ευρωζώνης. Τώρα όμως έρχεται ένας νομπελίστας να τους εκθέσει: η Ελλάδα το 2015 είχε καταρτίσει ένα προσεκτικά μελετημένο σχέδιο εξόδου της χώρας από το ευρώ και επιστροφής στη δραχμή, δηλώνει ο διακεκριμένος οικονομολόγος Τζόζεφ Στίγκλιτς στα «Νέα Σαββατοκύριακο».
Σύμφωνα με τα όσα είπε ο 76χρονος Αμερικανός στη Μαρία Βασιλείου και στα «Νέα», η τότε κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ κράτησε το plan B, μυστικό λόγω της αναταραχής που θα προκαλούσε η δημοσιοποίηση της ύπαρξής του στις αγορές.
Από τα λεγόμενα του έγκριτου καθηγητή, ο οποίος παρακολούθησε από πρώτο χέρι την ελληνική κρίση, μπορεί κανείς να καταλάβει ποιοι ήταν οι πρωταγωνιστές, τι και πώς έγινε και γιατί εγκαταλείφθηκε το σχέδιο της δραχμής, το οποίο δεν τον βρίσκει αντίθετο.
«Η κυβέρνηση εξέταζε την έξοδο από την Ευρωζώνη» τονίζει στη συνέντευξή του ο Τζόζεφ Στίγκλιτς και εξηγεί: «Η Ευρώπη δεν βοηθούσε την Ελλάδα να επιστρέψει σε οικονομική ευημερία. Η οικονομία μειώθηκε στην κρίση κατά 25%. Παρότι έχει κάπως βελτιωθεί, βρίσκεται ακόμη σε οικονομική δυσπραγία. Η ανεργία μειώνεται, διότι πολλοί Ελληνες έχουν μεταναστεύσει. Τα πλεονάσματα δεν είναι διατηρίσμα. Το ΔΝΤ είναι το πιο ειλικρινές μέλος της τρόικας όταν λέει ότι η Ελλάδα χρειάζεται αναδιάρθρωση χρέους και ότι τα πλεονάσματα δεν είναι βιώσιμα. Τριάμισι χρόνια μετά η Ευρώπη χαρακτηρίζει επιτυχία την Ελλάδα. Είναι επιτυχία διότι τα πράγματα θα μπορούσαν να είναι χειρότερα».
«Δεν είναι επιτυχία ότι σήμερα η κατάσταση είναι καλύτερη;» ρωτά η δημοσιογράφος τον «Νέων».
Και ο Τζόζεφ Στίγκλιτς απαντά: «Δεν είναι επιτυχία υπό την έννοια της επιστροφής της Ελλάδας στην ευημερία. Δεν μπορούμε να εκτιμήσουμε τι θα είχε γίνει αν η χώρα επέστρεφε στη δραχμή. Υπάρχει σοβαρή περίπτωση, αν είχε φύγει από το ευρώ, είχε αναδιαρθρώσει το χρέος, μειώσει τη συναλλαγματική ισοτιμία, να βίωνε μια πολύ δύσκολη περίοδο, διασφαλίζοντας σήμερα ευημερία. δεν μπορούμε να το γνωρίζουμε. Αλλα η χώρα πλήρωσε μεγάλο τίμημα για να μείνει στο ευρώ. Προφανώς θα ήταν καλύτερη η παραμονή στο ευρώ αν η Γερμανία και η τρόικα είχαν δεχτεί ένα εναλλακτικό οικονομικό πλαίσιο. Αν αξιολογήσει κανείς τι ήταν καλύτερο, οι καταστροφικές πολιτικές που επιβλήθηκαν ή η επιστροφή στη δραχμή δεν υπάρχει ξεκάθαρη απάντηση».
Είναι σαφές ότι ο αμερικανός νομπελίστας των Οικονομικών δεν αποκηρύσσει τη δραχμή, τουναντίον εμφανίζεται περισσότερο σκεπτικός με την παραμονή της Ελλάδας στο ευρώ, σκέψη που είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη στις ΗΠΑ, οι οποίες δεν είδαν ποτέ με καλό μάτι τη δημιουργία ενός ισχυρού ευρωπαϊκού νομίσματος.
Ο ίδιος πάντως, στη συνέντευξη φαίνεται ιδιαίτερα ενημερωμένος για σχέδια επιστροφής της Ελλάδας στη δραχμή το 2015. «Ο προγραμματισμός ήταν πολύ δύσκολος, διότι υπήρχε ανησυχία πως αν γινόταν γνωστό ότι υπήρχε σχέδιο πιθανής εξόδου από το ευρώ, οι αγορές θα αντιδρούσαν. Η εντύπωσή μου είναι ότι έγινε πολύ καλή δουλειά προετοιμασίας για το plan B, δεδομένων των δυσκολιών… Ορισμένοι άνθρωποι σκέφτηκαν προσεκτικά πώς θα μπορούσε να γίνει με τον καταλληλότερο τρόπο. Τελικά αποφασίστηκε να μην προχωρήσουν αλλά είχε σχεδιαστεί προσεκτικά με τρόπο που νομιζω ότι θα μπορούσε να υλοποιηθεί επιτυχώς».
Ως προς το γιατί το σχέδιο επιστροφής στη δραχμή δεν προχώρησε, ο Στίγκλιτς απαντά: «Χρειάζεται πολιτική γενναιότητα το να βρεθεί κανείς στο άγνωστο. Παραμένοντας στο ευρώ, δεν ήταν γνωστό τι θα γίνει, αλλά υπήρχε η ελπίδα ότι η οικονομία θα ανέκαμπτη. Κάτι που δεν έγινε, όμως. Η επιστροφή στις αγορές δεν δίνει περισσότερο φαγητό στο τραπέζι των Ελλήνων. Υπήρχαν αβεβαιότητες και στις δύο επιλογές. Η έξοδος από το ευρώ φαινόταν πιο αβέβαιη και η έλλειψη πολιτικής ηγεσίας ή θέλησης ήταν υψίστης σημασίας. Σίγουρα η κυβέρνηση δεχόταν πιέσεις να παραμείνει στο ευρώ και οι πολίτες έδωσαν ασαφές μήνυμα στο δημοψήφισμα, λέγοντας “ναι” στο ευρώ, αλλά “όχι” στη λιτότητα. Οι πολιτικοί αρχηγοί έπρεπε να αποφασίσουν. Υπήρξε σύγχυση καθώς πολλοί νόμισαν ότι η έξοδος από το ευρώ σήμαινε έξοδο από την ΕΕ. Πολλοί με τους οποίους μίλησα νόμιζαν ότι θα κατέληγαν εκτός ΕΕ και δεν το ήθελαν».
Ο Στίκλιτς πλέκει το εγκώμιο του Γιάνη Βαρουφάκη τον οποίο ουσιαστικά αποδέχεται ως αρχιτέκτονα ενός plan B.
Στην ερώτηση αν ήταν γενναίο από την πλευρά της ελληνικής κυβέρνησης ή του Γιάνη Βαρουφάκη ότι είχαν ετοιμάσει plan B, ο αμερικανός οικονομολόγος απαντά: «Ναι, νομίζω ότι ήταν πολύ έξυπνο. Αυτό θα έκαναν κι εγώ. Το γεγονός ότι το κράτησαν μυστικό ήταν αυτό που έπρεπε να γίνει στις δεδομένες συνθήκες».
Ο Στίγκλιτς πάντως δηλώνει άγνοια για το αν η Ρωσία είχε εμπλακεί για να εκτυπώσει δραχμές. «Δεν είχα ενημερωθεί τότε για όλες τις λεπτομέρειες. Δεν ήμουν σε θέση να αξιολογήσω πλήρως όλα τα βήματα».