Ο Νάτσο Ντουάτο φέρνει το Γκουαντάναμο στο «Νιάρχος»

Ας μιλήσουμε για ανθρώπινες αδυναμίες, παρακαλώ. Για ανθρώπινο φόβο. Για ταπείνωση. Για ανθρώπινα δικαιώματα. Για βία. Για την καταπίεση πάνω στον Άνθρωπο. Μήπως μιλώντας για όλα αυτά, μιλάμε τελικά – πέρα από όλα τα άλλα – για την τέχνη ενός περιζήτητου και μοναδικού ως προς το στυλ χορευτή και χορογράφου; Μήπως μιλάμε για τον Νάτσο Ντουάτο; Ε, ναι.

Φανταστείτε λοιπόν αυτός ο ιδιαίτερος, ρηξικέλευθος και ευαίσθητος στην ανθρώπινη αδυναμία και ταπείνωση καλλιτέχνης να ρίξει μια ματιά σε μια σκληρή φωτογραφία από το «κολαστήριο» του Γκουαντάναμο τι μπορεί να «γεννήσει». Θα σας πω: Ένα έργο «Σκουριά». Για την απανθρωπιά. Την «άγια σκουριά που μας γεννά,  μας τρέφει, τρέφεται από μας, και μας σκοτώνει», που έγραφε και ο ποιητής της θάλασσας Νίκος Καββαδίας στην «Fata Morgana» του.

Με μια λέξη: «Herrumbre». Όπως είναι ο τίτλος της χορογραφίας του, η οποία μεταποιεί σε κοφτές, βίαιες κινήσεις την βία από τις εικόνες του Γκουαντάναμο που έχουν πλημμυρίσει τα μίντια. Βία σε μια πνιγηρή φυλακή της ανθρωπιάς, κοφτές, σκληρές κινήσεις και χειρονομίες είναι η δική του απάντηση και διαδήλωση στις απάνθρωπες εικόνες.

«Αισθάνθηκα την ανάγκη να μεταφράσω όλον αυτόν τον τρόμο σε κίνηση. Το Herrumbre είναι ένα κάλεσμα να προβληματιστούμε. Θέλω να προκαλέσω τους ανθρώπους να μελετήσουν αυτό που συμβαίνει καθημερινά στον κόσμο, όχι τόσο μακριά μας. Το Herrumbre δεν αφορά μόνο τα βασανιστήρια, αλλά και το πώς ο άνθρωπος μπορεί να φτάσει σε τέτοιον εξευτελισμό, στην απώλεια της αξιοπρέπειας», εξηγεί ο Νάτσο Ντουάτο το έργο του, που φέρνει από 6 Φεβρουαρίου, στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος.

Για να καταλάβουμε τον Νάτσο Ντουάτο, θα πρέπει να ξεκινήσουμε από εκεί που κάποτε κυριαρχούσαν και διαφέντευαν οι Έλληνες – και Ρωμαίοι και Βησιγότθοι και Άραβες – για να λέμε και τα πατριωτικά μας, καθότι, ως γνωστόν, πίσω από όλα υπάρχουν Έλληνες. Ας ξεκινήσουμε λοιπόν από την Βαλένθια, όπου γεννήθηκε το 1957 και ανδρώθηκε. Εκεί κατάλαβε και βροντοφώναξε ότι η πατρίδα του, η Ισπανία, δεν έχει παράδοση στο κλασικό μπαλέτο και πρέπει να τα δούνε κάπως αλλιώς τα πράγματα. Τα είδε ο ίδιος επί σκηνής, αλλιώς. Κι έκανε και τους άλλους να τα δουν (για να λέμε και τα του μπαλέτου). Εξ ου και έφερε τα πάνω κάτω στο στυλ της Compania Nacional de Danza, όταν την παρέλαβε – το 1990 και για μια εικοσαετία! – από τα «χέρια», ή μάλλον από τα ευκίνητα πόδια της μεγάλης μπαλαρίνας των Μπαλσόι (και του ρωσικού κλασικού χορού) Μάγια Πλιτσέσκαγια, προτού ο ίδιος κρατήσει το τιμόνι μεγάλων χορευτικών σχημάτων, όπως το Mikhailovsky Ballet στην Αγία Πετρούπολη και το Staatsballet, το Κρατικό Μπαλέτο του Βερολίνου.

Κι ας έμαθε ουσιαστικά μπαλέτο από την τηλεόραση, θαυμάζοντας και μιμούμενος θρύλους όπως η ίδια η Πλιτσέσκαγια, η Μάρθα Γκρέιχαμ και η Μαργκότ Φοντέιν. Πίσω και πέρα από όλα αυτά, όμως, αναγνώριζε επίμονα στον εαυτό του και στην τέχνη του «μεσογειακό ταμπεραμέντο», με χορευτική ενόραση που αποτυπώνεται και στη σκηνή. «Μέσα μου αυτό το πνεύμα κατοικεί: το μεσογειακό», επιμένει.

Όπως κατοικεί και ανταριάζει και το πνεύμα της μάχης για τα ανθρώπινα δικαιώματα και το διατράνωσε στην χορογραφία του «Rassemblement». Συν την έννοια του για τους φόβους που απειλούν ό,τι καλό μπορεί να ζήσουμε. Εξ ου και έβαλε δύο εραστές να απειλούνται από τον έξω κόσμο, από την βία και την τάση να τους γδύσουν από κάθε δικαίωμα, στην χορογραφία του «Cautiva». Όχι ότι δεν είχε καλούς δασκάλους και καθοδηγητές, όπως ο Γίρι Κίλιαν στο Nederlands Dans Theater και ο Γουίλιαμ Φορσάιθ, σε χορογραφίες των οποίων έδωσε τολμηρό «παρών» ως χορευτής. Ή την Rambert Ballet School του Μορίς Μπεζάρ στο Λονδίνο (ο ίδιος ο Μπεζάρ, λέει ο Ντουάτο, ήταν «ο πρώτος χορογράφος που μου απηύθυνε το λόγο») και το Alvin Ailey American Dance Center στη Νέα Υόρκη. Σαν να θήτευσε, δηλαδή, από τα 17 του σε όλες τις Σχολές και τα στυλ του Χορού και μέσα από όλα αυτά να αποκρυστάλλωσε το προσωπικό του στυλ.

«Συγκρίνω τον άνθρωπο με τον σίδηρο, ο οποίος οξειδώνεται, σαν να σκουριάζει η ψυχή. Όταν προσπαθώ να διανοηθώ τι ωθεί έναν άνθρωπο να βασανίζει έναν άλλο, δεν βρίσκω απάντηση. Εξ ου και αυτή τη χορογραφία. Μου είναι δύσκολο να αντιληφθώ ακόμα και την ιδέα της βίαιης δολοφονίας», δίνει τις συντεταγμένες του. Τι λέει ο καλλιτέχνης σε μια χώρα που ανθεί σε κάποιους θύλακες – πέρα από την «φαιδρά πορτοκαλέα» – η βία έναντι του Άλλου, ο φονικός εθνικισμός, ο αιματηρός ρατσισμός, η προσήλωση σε ναζιστικά ιδεώδη…

Η «Herrumba» πήρε σάρκα και οστά την περίοδο του τρομοκρατικού χτυπήματος στον σιδηροδρομικό σταθμό Ατότσα της Μαδρίτης, αλλά και της εισροής εικόνων από το Γκουαντάναμο. Όταν το Διεθνές Φόρουμ Πολιτισμών, που πραγματοποιήθηκε στη Βαρκελώνη το 2004, του παράγγειλε για το Εθνικό Μπαλέτο Ισπανίας (Compania Nacional de Danza) ένα νέο έργο με θέμα τα βασανιστήρια. Ο τίτλος «Σκουριά» προήλθε από ποίημα «Θραύσματα» / Chatarra του Άνχελ Γκονθάλεθ Μουνίθ (1925-2008), για «τις κατσαρίδες και τους γρύλους που διαμαρτύρονται και διαδηλώνουν επειδή ο ποιητής διαβάζει τη νύχτα» για τον Άνθρωπο. Και αυτό όταν το Διεθνές Φόρουμ Πολιτισμών στη Βαρκελώνη, το 2004, παράγγειλε στον Νάτσο Ντουάτο ένα νέο έργο με θέμα τα βασανιστήρια, για το Εθνικό Μπαλέτο Ισπανίας (Compania Nacional de Danza). Ήταν η εποχή του τρομοκρατικού χτυπήματος στον σιδηροδρομικό σταθμό Ατότσα της Μαδρίτης, αλλά και των βασανιστηρίων στις φυλακές υψίστης ασφαλείας του Γκουαντάναμο.

Η μουσική είναι των Πέδρο Αλκάλδε και Σέρχιο Καβαγέρο. Ακούγεται όμως και το «Σκοτεινό ξύλο» (Dark Wood) του Ντέιβιντ Ντάρλινγκ. Η «Herrumbre» πρωτοπαρουσιάστηκε στο Teatro Liceu της Βαρκελώνης, περιόδευσε για χρόνια σε ολόκληρη την Ισπανία, έφτασε στο Παρίσι, το Μόναχο και τη Χάγη και το 2016 επανήλθε στη σκηνή από το Κρατικό Μπαλέτο του Βερολίνου. Σε μία αντίστοιχη εκδοχή θα την δούμε και στην Εθνική Λυρική Σκηνή. Με έμπνευση, όπως ο ίδιος το έχει σκιαγραφήσει, όχι μόνον στην ανθρώπινη αδυναμία και ταπείνωση, αλλά και στην Ζωγραφική: «Εκεί βρίσκω το φως και το χρώμα, το σχήμα και τις αναλογίες και κυρίως την ιδέα της Σύνθεσης». Για την τέχνη του και την ζωή.