Ευτυχώς που οι Rolling Stones κυκλοφορούν άλμπουμ με νέα μουσική κάθε 20 χρόνια (πλέον), γιατί αλλιώς οι εξομολογήσεις των 80άρηδων μελών του στον Τύπο θα ήταν σπανιότερες και από τις εμφανίσεις του πάλαι ποτέ ακριβοθώρητου Χάουαρντ Χιουζ. Την περασμένη εβδομάδα ο Κιθ Ρίτσαρντς έκανε έναν απολογισμό της καριέρας του στο BBC. Τώρα ήρθε η σειρά του Μικ Τζάγκερ να κάνει το ίδιο στον Guardian.
Οι κριτικοί συμφωνούν ότι το «Hackney Diamonds», το πρώτο άλμπουμ των Rolling Stones με ακυκλοφόρητο υλικό εδώ και 18 χρόνια, είναι το καλύτερό τους από την εποχή του «Some Girls», το μακρινό 1978. Η μπάντα επιστρέφει στον αλουστράριστο μπλουζ και ροκ ήχο που τους χαρακτήριζε στα ’70s, με μια συλλογή κομματιών που κινούνται σε όλα τα αγαπημένα τους μουσικά είδη – μπλουζ, ροκ-εν-ρολ, κάντρι και φολκ.
Το συγκρότημα μπήκε στο στούντιο και ολοκλήρωσε τις ηχογραφήσεις σε χρόνο ρεκόρ, παρότι είχαν να αντιμετωπίσουν την απώλεια του… ισόβιου ντράμερ τους Τσάρλι Γουάτς, που έφυγε από τη ζωή από καρκίνο το φθινόπωρο του 2021. Το άλμπουμ είναι ταυτόχρονα άγριο και ήρεμο, τσαντισμένο και πνευματικά ισορροπημένο, ενώ οι υψηλού βεληνεκούς προσκεκλημένοι του περιλαμβάνουν τον Πολ ΜακΚάρτνεϊ, τον Στίβι Γουόντερ, τον Ελτον Τζον και τη Lady Gaga.
Ο Μικ εστιάζει στην πολυσυλλεκτικότητα του δίσκου. «Είμαστε γνωστοί ως μπλουζ ροκ συγκρότημα, αλλά είμαστε πολύ ικανοί να καλύψουμε είδη που δεν θα φανταζόσουν. Χαίρομαι που κάνουμε τραγούδια όπως το “Depending Οn You” –μια κάντρι μπαλάντα γεμάτη προσδοκία– και το “Bite My Head Off”», ένα punk rock , με τον ΜακΚάρτνεϊ στο μπάσο, αποκαλύπτει στην Guardian.
«Είναι τεράστια η απόσταση μεταξύ αυτών των δύο τραγουδιών. Αυτό είναι που μου αρέσει σε αυτό το συγκρότημα: δεν είμαστε απλώς πρόθυμοι να το προσπαθήσουμε – στην πραγματικότητα είμαστε πολύ καλοί στο να καλύπτουμε αυτά τα τόσο διαφορετικά είδη» τονίζει με ενθουσιασμό μικρού παιδιού.
Ο Τζάγκερ μιλάει στον ρεπόρτερ της Guardian για τον εαυτό του όλη μέρα και τρίβει τα μάτια του, που έχουν μια ελαφριά συννεφιά. Αλλά είναι ευγενικός, ελκυστικός και ανοιχτός, ακόμα κι αν δίνει την αίσθηση ότι υπάρχουν ολόκληρες βίλες από την ιστορία της ζωής του που παραμένουν κλειστές για το κοινό.
Θεωρεί τον εαυτό του εν μέρει υπεύθυνο για το γεγονός ότι χρειάστηκαν 18 χρόνια για την κυκλοφορία ενός δίσκου της μπάντας με νέο υλικό «γιατί δεν χρησιμοποίησα αρκετά το μαστίγιο» λέει αστειευόμενος. «Ο Κιθ λέει σε συνεντεύξεις: “Οταν ο Μικ είναι έτοιμος να κάνει δίσκο, θα το κάνω”. Ε, λοιπόν, τελικά μπήκα στο στούντιο, εντάξει; Είχαμε μπει σε αυτό το λούκι των μεγάλων περιοδειών. Αλλά δεν έχει νόημα να μοιρολατρούμε για αυτό τώρα».
Η μπάντα είχε ένα ευρύ υλικό συνθέσεων να διαλέξει για το άλμπουμ, ενώ στα συρτάρια υπήρχαν και κάποιες σποραδικές ηχογραφήσεις με τη συμμετοχή του Γουάτς. «Πάνε δυο χρόνια τώρα και ακόμα σκέφτομαι πολύ τον Τσάρλι» λέει σκεφτικός. «Μου λείπει το λακωνικό του χιούμορ. Το γούστο του στη μουσική. Η κομψότητά του. Η στάση του τύπου “δεν με ταράζει τίποτα” – δεν εκνευριζόταν ποτέ. Ο Κιθ κι εγώ γινόμαστε λίγο έντονοι σε στιγμές εκνευρισμού». Και λίγα λέει…
Στη δεκαετία του ’80 οι δυο τους αντάλλασσαν δημόσιες ειρωνείες. Ο Ρίτσαρντς έδωσε στον Τζάγκερ το παρατσούκλι «Μπρέντα» και τον αποκαλούσε δημοσίως «η Αυτής Μεγαλειότητα», ενώ στα απομνημονεύματά του ήταν υποτιμητικός για το μέγεθος των ανδρικών προσόντων του τραγουδιστή.
«Ο Τσάρλι πάντα μας γείωνε» θυμάται ο Μικ. «Δεν είμαι πια τόσο έντονος όσο ήμουν. Τον σκέφτομαι όταν παίζω, σκέφτομαι πώς θα έπαιζε, αν θα του άρεσε αυτό το τραγούδι, γιατί πάντα αλληλεπηρεαζόμασταν. Του έπαιζα χαζά ποπ τραγούδια της εποχής και του άρεσε αυτό το παιχνιδάκι».
Η απώλεια του Τσάρλι τον φέρνει αντιμέτωπο με τη δική του θνησιμότητα. «Μισώ αυτό που θα πω: καθώς μεγαλώνεις, πολλοί φίλοι σου πεθαίνουν». Γίνεται ποτέ πιο εύκολη η απώλεια; «Οχι, δεν είναι καθόλου πιο εύκολο. Πολλοί άνθρωποι στην ηλικία μου πεθαίνουν συνέχεια. Δεν έχω φίλους μεγαλύτερους από εμένα, μόνο έναν. Εκτός από το συγκρότημα, όλοι οι φίλοι μου είναι πολύ νεότεροι». Χαριτολογώντας λέει ότι είναι θέμα αυτοσυντήρησης. «Γίνεται πιο εύκολο έτσι!».
Λένε ότι αντίδοτο στη θνησιμότητα είναι τα παιδιά. Ο Μικ είναι πολύτεκνος – έχει οκτώ απογόνους. Εκανε τον νεότερο γιό του, Ντέβερο, στα 73 του, με τη σύντροφό του Μέλανι Χάμρικ, που τότε ήταν 29 ετών. «Ξεχνάς λιγάκι πώς είναι – δεν είναι ακριβώς σαν το ποδήλατο», λέει για την επιστροφή του στην πατρότητα.
«Το κάθε παιδί έχει τη δική του προσωπικότητα, την οποία μπορείς να διαμορφώσεις σε κάποιο βαθμό. Αλλά βλέπεις τις προτιμήσεις και τις αντιπάθειές τους και τους ενθαρρύνεις να κάνουν πράγματα προς τα οποία αισθάνονται μια έλξη» εξομολογείται. «Είναι απολαυστικό να κάνεις παιδιά σε οποιαδήποτε ηλικία. Αλλά αν εργάζεσαι και πάντα λείπεις δεν μπορείς να το απολαύσεις τόσο πολύ».
Είναι δελεαστικό και πολύ διασκεδαστικό να φανταστεί κανείς πόσοι από τους νέους στίχους του Τζάγκερ προέρχονται από βιώματά του. Ως ένας άνδρας που είχε αρκετές ερωμένες –κάποιες, μάλιστα, παραλλήλως–, ο Μικ δεν πάσχει από έλλειψη υλικού έμπνευσης για ιστορίες απορριφθέντων εραστών, όπως στην κάντρι μπαλάντα «Depending On You» από το «Hackney Diamonds», όπου περιγράφει μια ερωτική απόρριψη λόγω ενός νέου έρωτα.
«Πρέπει να επιστρέψεις νοητά σε στιγμές της ζωής σου ίσως, όταν ήσουν σε αυτή τη θέση» παραδέχεται αόριστα. «Οι στίχοι είναι εμπνευσμένοι από ανθρώπους του παρελθόντος σου, αλλά πρέπει να έχεις και φαντασία. Στην σύγχρονη ποπ υπάρχουν τραγούδια του στιλ “ξεκουμπίσου από δω” και άλλα του στιλ “με εγκατέλειψε για κάποιον άλλον”. Το “Depending On You” ανήκει στη δεύτερη κατηγορία».
Τα περισσότερα τραγούδια του άλμπουμ γράφτηκαν και ηχογραφήθηκαν στην Τζαμάικα, ενώ ακολούθησαν ηχογραφήσεις σε πολλές άλλες πόλεις. «Ηξερα ότι άρεσε στον Κιθ να παίζει εκεί» λέει ο Μικ αναφερόμενος στο νησί της Καραϊβικής. Το συγκρότημα είχε στη διάθεσή του 70 με 80 συνθέσεις που οι Μικ και Κιθ είχαν γράψει την τελευταία 20ετία.
Στη διάρκεια των ηχογραφήσεων ο Τζάγκερ φορούσε πουλόβερ, πουκάμισο με κουμπιά και ένα t-shirt. Σύμφωνα με τον παραγωγό του άλμπουμ, Αντριου Γουότ, όσο κυλούσε ο χρόνος και οι λήψεις των τραγουδιών, έβγαζε και ένα ρούχο από πάνω του – μέχρι να μείνει μόνο με το t-shirt, οπότε και ακουγόταν αγριεμένος, σχεδόν σαν εικοσάρης. Εμπνευσμένος εν μέρει από τον Μπομπ Ντίλαν, ο Τζάγκερ έκανε σκόπιμα πιο «βρώμικα» τα φωνητικά του στο άλμπουμ.
«Υπάρχουν, φυσικά, πολλά ακυκλοφόρητα τραγούδια σε αυτό το πακέτο των 80 συνθέσεων, συμπεριλαμβανομένων μερικών κομματιών που έχουμε κάνει με τον Τσάρλι, τα οποία πιθανότατα κάποια στιγμή θα κυκλοφορήσουν» αποκαλύπτει ο Τζάγκερ. «Οπότε, ο Τσάρλι είναι ακόμα εκεί – και θέλω να πιστεύω ότι θα του άρεσε ο δίσκος» συμπληρώνει νοσταλγικά. Στο αρχείο υπάρχουν και αρκετά τραγούδια πολιτικού σχολιασμού.
«Το πρόβλημα με τα κοινωνικά σχόλια είναι ότι ο χρόνος τα καθιστά ανεπίκαιρα πολύ γρήγορα» εξηγεί ο Μικ. Η συζήτηση με τον δημοσιογράφο του Guardian έγινε πριν από το ξέσπασμα του πολέμου μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς, αλλά ο Τζάγκερ ανησυχούσε πολύ για την πολιτική επικαιρότητα, ιδιαίτερα για «την πόλωση των απόψεων στις ΗΠΑ, την αδυσώπητη φύση των ανθρώπων, που δεν καταλαβαίνουν ο ένας τον άλλον, την έλλειψη συνεργασίας».
Η πολιτική κατάσταση στην Αμερική «διαχέεται και σε άλλες χώρες» εξηγεί. «Οι ΗΠΑ ασκούν μεγάλη επιρροή στις ευρωπαϊκές απόψεις και στα ήθη. Υπάρχει αυτή η ημι-αυταρχική μετατόπιση της Ευρώπης. Ισως να κάνω λάθος – ίσως αυτές οι ημιαυταρχικές κυβερνήσεις που ξεφυτρώνουν παντού να προέκυπταν ούτως ή άλλως».
Θαυμάζει την Αυστραλία, μια χώρα που έχει κάνει την ψήφο υποχρεωτική, κάτι που ο ίδιος πιστεύει ότι κρατάει τα άκρα του πολιτικού φάσματος χαμηλά. «Δεν πρέπει να υπάρχουν συμβιβασμοί για τα πάντα, αλλά οι άνθρωποι πρέπει να συνεργάζονται περισσότερο. Οταν οι εξτρεμιστές ελέγχουν την ατζέντα, μπαίνουμε σε μπελάδες. Βλέπω άκρα και στις δύο πλευρές [του πολιτικού φάσματος]».
Ισχύουν αυτά και για την κατάσταση στο Ηνωμένο Βασίλειο; «Οχι τόσο πολύ, αλλά η κατάσταση στις ΗΠΑ είναι ανησυχητική. Γιατί αν έχουμε ακραίες κυβερνήσεις εκεί, μπαίνουμε σε πάρα πολλές κόντρες. Οι άνθρωποι δεν καταλαβαίνουν πραγματικά το θέμα για το οποίο μιλούν τις μισές φορές, για να είμαι ειλικρινής. Λυπάμαι, απλά δεν καταλαβαίνουν. Και έχουν πολύ ισχυρές απόψεις».
Στο τέλος της συνομιλίας του με τον ρεπόρτερ του Guardian, αναπόφευκτα προκύπτει το θέμα του αδυσώπητου χρόνου. Για πόσο καιρό ακόμη θα συνεχίσει να ζει στους ρυθμούς ενός ροκ σταρ; «Με προβληματίζει. Αλλά συνθέτω συνέχεια. Απλώς πρέπει να συνεχίσω να γράφω, και τώρα όλοι [στο συγκρότημα] βλέπουν ότι μπορούμε να ηχογραφήσουμε πολύ εύκολα» απαντά ο Μικ.
«Μας πήρε μόλις τρεις εβδομάδες στο στούντιο [για να τελειώσουμε το άλμπουμ]. Δεν είναι δύσκολο. Σε παλαιότερες ηχογραφήσεις υπήρχε πολύ άγχος. Τελικά, αν κάτι δεν είναι καλό, δεν είναι καλό. Αν αυτό το κομμάτι δεν λειτουργεί, θα λειτουργήσει ένα άλλο. Χρειάζεται απλώς να το φροντίσεις».