Μπαίνοντας στο δεύτερο μισό της θητείας του, ο γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν επιδιώκει να επιτύχει πολλούς από τους πολιτικούς στόχους του. Ενεργεί, ωστόσο, μονομερώς. Παρουσιάζοντας, για παράδειγμα, το διχαστικό νομοσχέδιο για τη μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού συστήματος, παρά τη μεγαλύτερη απεργία, διάρκειας σχεδόν δύο μηνών, στην ιστορία της Γαλλίας.
Το νομοσχέδιο ενοποιεί τα 42 συνταξιοδοτικά συστήματα της χώρας σε ένα ενιαίο για όλους τους εργαζομένους του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα και καταργεί τις ρήτρες που επιτρέπουν σε ορισμένους να συνταξιοδοτούνται στα πενήντα τους χρόνια. Αποτελεί σημείο αναφοράς της οικονομικής πολιτικής του Εμανουέλ Μακρόν. Κατέληξε, ωστόσο, να αποτελεί και τη μεγαλύτερη πρόκληση που καλείται να αντιμετωπίσει ο γάλλος πρόεδρος μετά το κίνημα των Κίτρινων Γιλέκων.
Οι κινητοποιήσεις των εργαζομένων στον κλάδο των μεταφορών, στις οποίες συμμετείχαν επίσης δικηγόροι, δάσκαλοι και κοινωνικοί λειτουργοί, ανάγκασαν την κυβέρνηση να ακυρώσει τα σχέδιά της για αύξηση του ορίου συνταξιοδότησης από τα 62 στα 64 χρόνια. Αλλά στην περίπτωση που εγκριθεί το επίμαχο νομοσχέδιο από την Εθνοσυνέλευση πριν από το καλοκαίρι, ο πρόεδρος θα κερδίσει τον σεβασμό ακόμη και των συντηρητικών ψηφοφόρων, βελτιώνοντας, έτσι, σημαντικά τις πιθανότητές του να επανεκλεγεί. Εάν αποτύχει, ωστόσο, θα δεχθεί ένα ισχυρό πλήγμα στο μεταρρυθμιστικό του προφίλ.
Ο Μακρόν κρατάει τα ηνία της Γαλλίας επί δύο χρόνια και οκτώ μήνες και πρόσφατα έθεσε σε εφαρμογή την «Acte II», σύμφωνα με τον ίδιο, τη «Δεύτερη Πράξη» της προεδρίας του. Ολοι όσοι τον γνωρίζουν λένε ότι κατά την παραμονή του στο Ελιζέ δεν άλλαξε ούτε ως άνθρωπος ούτε ως πολιτικός. Παραμένει εξίσου φιλόδοξος και δραστήριος όσο ήταν και στην αρχή της προεδρίας του, και όντας συνηθισμένος να κοιμάται ελάχιστα, στέλνει μηνύματα στους συμβούλους του ακόμη και στις τρεις τα ξημερώματα. Πολλοί, ωστόσο, τον επικρίνουν για το ιδιαίτερα αυτάρεσκο και υπεροπτικό ύφος με το οποίο αντιμετωπίζει τους εκπροσώπους του Τύπου και τους απλούς πολίτες.
Το τέλος του κοινωνικού κράτους
Στο προεδρικό μέγαρο επικρατεί νευρικότητα λόγω των πρωτοφανών απεργιακών κινητοποιήσεων και των συγκεντρώσεων διαμαρτυρίας οι οποίες ταλανίζουν τη Γαλλία από τις αρχές του Δεκεμβρίου. Είναι η πρώτη φορά από το 1968 και μετά που οι Γάλλοι παραμένουν στους δρόμους για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα, βάλλοντας κατά της κυβέρνησής τους, επισημαίνει το Spiegel σε εκτενές δημοσίευμά του. Και υπενθυμίζει ότι το 1995, έπειτα από μόλις τρεις εβδομάδες διαμαρτυριών των γάλλων πολιτών, ο τότε πρωθυπουργός Αλέν Ζιπέ, αναγκάστηκε τελικά να ακυρώσει τα δικά του σχέδια για τη μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού.
Ομως σύμφωνα με την έγκριτη γερμανική επιθεώρηση, οι διαμαρτυρίες δεν αφορούν μόνο το συνταξιοδοτικό. Οι Γάλλοι είναι οργισμένοι και δυσπιστούν ολοένα και περισσότερο για τις προθέσεις μιας κυβέρνησης που προέβη στην κατάργηση του φόρου περιουσίας και κατέστησε πιο εύκολες τις απολύσεις των εργαζόμενων. Θεωρούν ότι επέρχεται το τέλος ενός κοινωνικού μοντέλου στο πλαίσιο του οποίου το κράτος προστατεύει τους πολίτες και διασφαλίζει την κοινωνική αλληλεγγύη.
«Το παράλογο σε αυτήν την εργασιακή διαμάχη είναι ότι αφορά την πρώτη μεταρρύθμιση του Μακρόν που υπόσχεται ουσιαστική κοινωνική δικαιοσύνη. Αλλά πολλοί εξακολουθούν να μην κατανοούν τη μεταρρύθμιση. Και αυτό είναι συνέπεια της κακής δουλειάς που έκανε η κυβέρνηση ώστε να την εξηγήσει και να την πουλήσει στους πολίτες», σημείωσε ο Ρολάν Κερόλ στο Spiegel. Ο 78χρονος γάλλος πολιτειολόγος συγκαταλέγεται μεταξύ των εξ αποστάσεως συμβούλων του Μακρόν, έχοντας γνωρίσει προσωπικά (και εργαστεί, μάλιστα, για κάποιους από αυτούς) όλους τους προέδρους της Γαλλίας από την εποχή του Μιτεράν έως και σήμερα.
Ο Κερόλ προειδοποίησε τον Μακρόν να μην προβεί στη μεταρρύθμιση δίχως την άμεση εμπλοκή των πολιτών στην όλη διαδικασία. Θεωρεί, ωστόσο, πως εάν τελικά περάσει το νομοσχέδιο, παρά την αναταραχή που εξακολουθεί να επικρατεί στη χώρα, ο γάλλος πρόεδρος θα κάνει ένα «αξιοσημείωτο» βήμα γιατί «για πρώτη φορά στη Γαλλία θα υπάρχει ένα ενιαίο σύστημα συνταξιοδότησης για τον ιδιωτικό και τον δημόσιο τομέα με ελάχιστες εξαιρέσεις».
Η αποφασιστικότητα (αδιαλλαξία σύμφωνα με τους διαμαρτυρόμενους) του Μακρόν να προβεί στη μεταρρύθμιση, ενδέχεται να του κοστίσει, δεδομένου ότι από τις διαμαρτυρίες των εργαζομένων επωφελείται ήδη η Μαρίν Λεπέν και ο εθνικολαϊκιστικός ακροδεξιός Εθνικός Συναγερμός της. Αλλά, σε αντίθεση με τα Κίτρινα Γιλέκα, αυτήν τη φορά ο γάλλος ηγέτης επέλεξε να κρατήσει αποστάσεις και να αναθέσει τη διαχείριση της κρίσης στον πρωθυπουργό του Εντουάρ Φιλίπ.
Τον Δεκέμβριο όταν οι κινητοποιήσεις είχαν φτάσει στο απόγειό τους, ο Μακρόν πραγματοποίησε επίσημη επίσκεψη στην Ακτή Ελεφαντοστού. Και την προηγούμενη εβδομάδα συναντήθηκε με τους ηγέτες πέντε αφρικανικών χωρών, με στόχο τη σύναψη μιας νέας συμμαχίας κατά της τρομοκρατίας στη ζώνη του Σαχέλ, επιδιώκοντας, έτσι,να δώσει την εντύπωση ότι η κρίση στο εσωτερικό της πατρίδας του δεν είναι το μοναδικό που τον απασχολεί. Στο στόχαστρο των γάλλων πολιτών, ωστόσο, δεν βρίσκεται ο πρωθυπουργός τους αλλά ο πρόεδρός τους.
Ενα «κατακερματισμένο βασίλειο»
Η μεγαλύτερη, όμως, πρόκληση που καλείται να αντιμετωπίσει ο Μακρόν είναι το γεγονός ότι «η Γαλλία δεν είναι πια μια ενωμένη και αλληλέγγυα δημοκρατία», αλλά ένα «ένα κατακερματισμένο βασίλειο νησιών». Τουλάχιστον αυτή είναι η άποψη του Ζερόμ Φουρκέ, ερευνητή στο IFOP (Γαλλικό Ινστιτούτο Κοινής Γνώμης), ο οποίος αποδίδει τη διαίρεση της Γαλλίας «σε πολλά μικρά και κάποια μεγάλα νησιά» στον περιορισμό της επιρροής του καθολικισμού.
Στο παρελθόν υπήρχαν οι Καθολικοί που εναντιώνονταν στους κοσμικούς, τα στρατόπεδα ήταν δύο και οι θέσεις όλων ξεκάθαρες. Οι Γάλλοι ήταν είτε θρησκευόμενοι είτε κοσμικοί είτε δεξιοί είτε αριστεροί. Σήμερα, ωστόσο, αυτό δεν ισχύει πια, ενώ στη Γαλλία παρατηρείται και ένας «γεωγραφικός κατακερματισμός, με τις ελίτ να ζουν στις μεγάλες πόλεις και τους ανθρώπους που φοβούνται την αλλαγή στην επαρχία».
Ο Φουρκέ θεωρεί πως το εν λόγω φαινόμενο παρατηρείται και σε άλλες χώρες της Δύσης. «Αλλά σε μια δημοκρατία (όπως η Γαλλία) στην οποία είναι βαθιά ριζωμένη η ιακωβίνικη αρχή της κοινωνικής συνοχής, αυτή η εξέλιξη είναι περισσότερο αποσταθεροποιητική», σημειώνει.
Πριν κερδίσει την προεδρία ο Μακρόν υποσχέθηκε να ενώσει τον γαλλικό λαό. «Αλλά πώς μπορεί να το κάνει αυτό όταν έχει απέναντί του ένα αρχιπέλαγος;», διερωτάται ο γάλλος ειδικός, σημειώνοντας πως με τη στάση του και τον υπεροπτικό τρόπο διακυβέρνησης ο Μακρόν συνέβαλε στη διεύρυνση του χάσματος ανάμεσα σε αυτούς που στέκονται στην κορυφή και σε εκείνους που βρίσκονται στις κατώτερες βαθμίδες της κοινωνίας. Και το γεγονός αυτό εξηγεί γιατί περισσότεροι από τους μισούς Γάλλους υποστηρίζουν τις κινητοποιήσεις των εργαζόμενων, έξι στους δέκα ζητούν την απόσυρση του επίμαχου νομοσχεδίου και δύο στους τρεις δηλώνουν ότι δεν είναι ικανοποιημένοι με το κυβερνητικό έργο του προέδρου τους.