Ρέντσο Πιάνο και Ρίτσαρντ Ρότζερς: δύο φημισμένοι αρχιτέκτονες, οι οποίοι σχεδίασαν από κοινού το Κέντρο Πομπιντού στο παρισινό καρτιέ Μπομπούρ – ένα εμβληματικό έργο του μοντερνισμού, πασίγνωστο ακριβώς λόγω τουριστικών Παρισίων, που φιλοξενεί μόνιμες και έκτακτες συλλογές έργων τέχνης και έχει καταστεί πόλος έλξης κάθε επισκέπτη της γαλλικής πρωτεύουσας. Κατέκτησαν την κορυφή και οι δύο, ωστόσο ο Ρότζερς πέθανε πρώτος, σε ηλικία 88 χρόνων, αφού ήταν και τέσσερα χρόνια μεγαλύτερος του Πιάνο. Με την ευκαιρία η Corriere della Sera μίλησε με το «άλλο μισό» του, το ζωντανό, δηλαδή με τον Πιάνο: «Μαζί του έπαιζα το πινγκ-πονγκ της ζωής επί μισόν αιώνα» ομολόγησε ο Γενοβέζος, θέλοντας να υπογραμμίσει την αλληλεπίδραση στην έμπνευση και στον σχεδιασμό. «Μου έδωσε πολλά πράγματα, υπήρξε αδελφός», είπε συγκινημένος.
Η Corriere σχολίασε ότι είναι εντυπωσιακό να ακούς τη φωνή του πιο σημαντικού ίσως αρχιτέκτονα του σύγχρονου κόσμου να σπάει από τον λυγμό καθώς μιλάει για τον φίλο του, ή, καλύτερα, για τον σύντροφό του στις περιπέτειες, για τον Ρίτσαρντ Ρότζερς: «Είναι σαν να έχασα τον συμπαίκτη μου σε έναν αγώνα πινγκ-πονγκ, τον σύντροφο που μου επιστρέφει το μπαλάκι, που με διδάσκει και μου αφήνει ένα κομμάτι του εαυτού του. Και αυτό είναι το μόνο πράγμα που παρηγορεί, κάπως τουλάχιστον, τον μεγάλο πόνο που νιώθω γνωρίζοντας ότι θα κουβαλάω πάντα μαζί μου ένα μέρος του Ρίτσαρντ».
Στη συνέχεια ο Γενοβέζος αφηγήθηκε τη γνωριμία του με τον γεννημένο στη Φλωρεντία Ρότζερς, σχεδιαστή που τιμήθηκε με διεθνείς διακρίσεις για το θεωρούμενο πρωτοποριακό έργο του – οι κατασκευές που υπέγραψε ενσωμάτωσαν βαριά βιομηχανικά υλικά, μέταλλα, γυαλί και ατσάλι, αλλά παρέμειναν «ανάλαφρες».
Είπε ο Πιάνο: «Γνωριστήκαμε στο Λονδίνο, πριν από πενήντα χρόνια, προτού ασχοληθούμε με το Μπομπούρ. Ημασταν δύο νέοι αρχιτέκτονες, γεμάτοι ιδέες και ελπίδες. Η φιλία μας γεννήθηκε συμπτωματικώς, κατά τη διάρκεια της ασθένειας του από ανεμοβλογιά! Υστερα από λίγον καιρό φτιάξαμε μαζί ένα μικρό στούντιο».
Και τι εντυπωσίασε τότε τον Πιάνο; Μα, οι διαφορές τους: «Εγώ ήμουν πάντα προσεκτικός στο χτίσιμο, ας πούμε στο εργοτάξιο, ενώ ο Ρίτσαρντ ανέκαθεν κοίταζε την ηθική του κτιρίου, την ιδέα να δημιουργούνται χώροι προορισμένοι για χρήση από ανθρώπους, είτε τα κτίρια ήταν μουσεία, είτε σταθμοί, είτε γραφεία επιχειρήσεων».
Και η συνεργασία τους από ποιο στοιχείο καθορίστηκε; «Από κάτι για το οποίο αστειευόμασταν μια ζωή: από το γεγονός ότι ήταν πάντα μπροστά μου ο Ρίτσαρντ, και στις ιδέες του και στις αποφάσεις του, ήταν μπροστά μου κατά τέσσερα χρόνια και 53 ημέρες, εκείνον τον χρόνο που μας χώριζε, αφού ήταν ο μεγαλύτερος αδερφός και εγώ ο μικρότερος. Ναι, ο Ρίτσαρντ ήταν πάντα μπροστά μου, και στις ιδέες και στον τρόπο της αρχιτεκτονικής, αλλά με κέρδιζε και στο σκάκι…»
Η ερώτηση για το Κέντρο Ζορζ Πομπιντού ήταν, βέβαια, αναπόφευκτη: «Ηταν το έργο που μας έκανε γνωστούς και, κάθε φορά, πάντα ήθελα να θυμάμαι ότι ανήκε και στους δυο μας. Η σχέση μας ήταν υπέροχη. Ωστόσο ο Ρότζερς θεωρούσε χαρακτηριστικό της αντίληψής του περί αρχιτεκτονικής το αεροδρόμιο ‘‘Μπαράχας’’ της Μαδρίτης, που συνδυάζει χώρους για τους ανθρώπους, αποτελεσματικότητα, υψηλή τεχνολογία και πολλά χρώματα».
Με τη Γένοβα στην καρδιά
Ενας Γενοβέζος, σαν τον Ρέντσο Πιάνο, υπερήφανος δηλαδή για την –όντως ιδιαίτερη– ιδιαίτερη πατρίδα του, δεν θα άφηνε έξω από το σκηνικό (αρχιτεκτονικό και όχι μόνο) που προτιμούσε ο εκλιπών τις βραχώδεις ακτές της Λιγουρίας, τα φημισμένα χωριά του συμπλέγματος των Τσίνκουε Τέρε: «Ο Ρίτσαρντ ήρθε να με δει στη Γένοβα, αφού ήταν πολύ δεμένος με τις ιταλικές ρίζες του. Θυμάμαι τον πατέρα του και τη μητέρα του, πηγαίναμε όλοι μαζί βαρκάδα ή στη Βερνάτσα που την αγαπούσε πολύ»…
Η Corriere έκλεισε συναισθηματικά, ρωτώντας τον Πιάνο για την κληρονομιά που του άφησε ο Ρότζερς. «Αφορά την επίγνωση ότι δεν υπάρχουμε χωρίς τους άλλους. Είμαι ό,τι είμαι λόγω του Ρίτσαρντ» της απάντησε αυτός.