Ο πρόεδρος της Βραζιλίας, Λουίζ Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα, δεσμεύτηκε να ανασύρει τον Αμαζόνιο από αιώνες βίας, οικονομικής «λεηλασίας» και περιβαλλοντικής καταστροφής, και να δημιουργήσει «ένα νέο όνειρο του Αμαζονίου», κατά την έναρξη μιας μεγάλης περιφερειακής συνόδου κορυφής για το μεγαλύτερο στον κόσμο τροπικό δάσος.
Απευθυνόμενος στους ηγέτες της Νότιας Αμερικής που συγκεντρώθηκαν στην πόλη Μπελέμ της Βραζιλίας, ο Λούλα πρότεινε, σύμφωνα με ρεπορτάζ της Guardian, ένα τολμηρό σχέδιο για το μέλλον του Αμαζονίου – μιας έκτασης 6,7 εκατομμυρίων τετραγωνικών χιλιομέτρων, που φιλοξενεί σχεδόν 50 εκατομμύρια ανθρώπους, σε οκτώ χώρες και μία περιοχή.
Ο βραζιλιάνος αριστερός πολιτικός υποσχέθηκε να επιδιορθώσει την περιβαλλοντική και διεθνή φήμη της χώρας του, μετά από τέσσερα «καταστροφικά» χρόνια υπό τον προκάτοχό του, Ζαΐρ Μπολσονάρο, κατά τα οποία το τροπικό δάσος και οι κοινότητες των ιθαγενών δέχονταν ολοένα και μεγαλύτερες επιθέσεις. «Ευτυχώς καταφέραμε να γυρίσουμε αυτή τη θλιβερή σελίδα στην ιστορία μας», είπε ο Λούλα.
Δεσμεύτηκε να προωθήσει ένα φιλόδοξο μοντέλο για την περιοχή των τροπικών δασών –το 60% των οποίων βρίσκεται στο έδαφος της Βραζιλίας– σύμφωνα με το οποίο η προστασία του περιβάλλοντος θα συνοδεύεται από την απελπιστικά αναγκαία κοινωνική ένταξη, οικονομική ανάπτυξη και τεχνολογική καινοτομία.
«Το τροπικό δάσος δεν είναι ούτε ένα κενό που χρειάζεται κατάληψη, ούτε ένας θησαυρός προς λεηλάτηση. Είναι ένα παρτέρι δυνατοτήτων, που πρέπει να καλλιεργηθεί», είπε ο Λούλα στο ακροατήριο, στο οποίο συμμετείχαν οι πρόεδροι άλλων χωρών του Αμαζονίου –Βολιβία, Κολομβία και Περού–, καθώς και ο πρωθυπουργός της Γουιάνας και ο αντιπρόεδρος της Βενεζουέλας.
Υποσχόμενος να πετύχει τη μηδενική αποψίλωση των δασών μέχρι το 2030, ο Λούλα είπε: «Μπορούμε να δημιουργήσουμε έναν Αμαζόνιο με πιο πράσινες πόλεις, με καθαρότερο αέρα, με ποτάμια χωρίς υδράργυρο και με δάση που έχουν μείνει όρθια, που θα φέρνει φαγητό στο τραπέζι, αξιοπρεπείς θέσεις εργασίας και δημόσιες υπηρεσίες διαθέσιμες σε όλους, με πιο υγιή παιδιά, μετανάστες με καλή υποδοχή και αυτόχθονες πληθυσμούς που χαίρουν σεβασμού. Αυτό είναι το όνειρό μας στον Αμαζόνιο».
Τα σχόλια έγιναν στην αρχή μιας σπάνιας διήμερης συνάντησης του οκταμελούς «Οργανισμού Συνθήκης Συνεργασίας του Αμαζονίου» (ACTO), την οποία ο Λούλα κάλεσε στο πλαίσιο των προσπαθειών του να επανατοποθετήσει τη Βραζιλία στην παγκόσμια σκηνή, ως βασικό παράγοντα στην καταπολέμηση της κλιματικής κρίσης.
Μεταξύ των θεμάτων που συζητήθηκαν στην πρώτη συνάντηση του ACTO εδώ και 14 χρόνια, ήταν μια πιθανή συμφωνία για την ανάσχεση της αποψίλωσης των δασών έως το 2030, καθώς και οι κοινές προσπάθειες για την καταπολέμηση της αχαλίνωτης παράνομης εξόρυξης, και των ομάδων οργανωμένου εγκλήματος που σφίγγουν τον έλεγχο τους στην περιοχή των τροπικών δασών.
Ο πρόεδρος της Κολομβίας, Γκουστάβο Πέτρο, πιέζει για τον τερματισμό της εξερεύνησης πετρελαίου και φυσικού αερίου στον Αμαζόνιο, αν και οι κινήσεις της Βραζιλίας για την ανάπτυξη ενός κοιτάσματος πετρελαίου κοντά στις εκβολές του Αμαζονίου ποταμού, περιπλέκουν αυτές τις προσπάθειες.
Ο Πέτρο χρησιμοποίησε την παρέμβασή του για να ζητήσει τη δημιουργία ενός «NATO του Αμαζονίου», στα πλαίσια του οποίου ο περιφερειακός στρατός θα ενώσει τις δυνάμεις του για να προστατεύσει τη ζούγκλα – περίπου το 6% της οποίας βρίσκεται εντός των συνόρων της Κολομβίας.
«Υπερασπίζεσαι τη ζωή με λογική – αλλά και με όπλα», είπε, προτείνοντας επίσης ένα «Σχέδιο Μάρσαλ» για την άντληση πόρων με στόχο την προστασία του Αμαζονίου, και ένα εξειδικευμένο δικαστήριο του Αμαζονίου για την τιμωρία των εγκλημάτων κατά της χλωρίδας και πανίδας του τροπικού δάσους.
Η Ντίνα Μπολουάρτε, πρόεδρος του Περού, που περιλαμβάνει περίπου το 11% του Αμαζονίου στα εδάφη του, προέτρεψε επίσης τη δράση για τη διατήρηση ενός τροπικού δάσους που «δεν είναι μόνο οι πνεύμονες του κόσμου – είναι η καρδιά του κόσμου». «Πρέπει να δράσουμε τώρα. Δεν υπάρχει χρόνος για χάσιμο», είπε η περουβιανή πρόεδρος, η οποία έκανε το πρώτο της ταξίδι στο εξωτερικό μετά τις διαδηλώσεις που ακολούθησαν την ανάληψη της εξουσίας της, τον περασμένο Δεκέμβριο.
Μετά από ώρες συνομιλιών, δημοσιεύθηκε ένα κοινό ανακοινωθέν του ACTO, με την ονομασία «Διακήρυξη του Μπελέμ», το οποίο ζητά αυξημένη συνεργασία της αστυνομίας και των υπηρεσιών πληροφοριών για την καταπολέμηση των παράνομων δραστηριοτήτων και του περιβαλλοντικού εγκλήματος, καθώς και των παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων κατά των ιθαγενών και ακτιβιστών.
Η διακήρυξη αναφέρει ότι ένα κέντρο επιβολής του νόμου θα ανοίξει στην πόλη Μανάους της Βραζιλίας, για την προώθηση της συνεργασίας μεταξύ των περιφερειακών αστυνομικών δυνάμεων. Το κείμενο των 113 σημείων προτρέπει επίσης την καταβολή μεγαλύτερων προσπαθειών για τη μείωση της αποψίλωσης των δασών, και την προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης στην περιοχή.
Ωστόσο, το έγγραφο δεν ανταποκρίθηκε στις προσδοκίες, καθώς απέτυχε να συμπεριλάβει έναν κοινό στόχο για μηδενική αποψίλωση των δασών μέχρι το 2030. Ο Μάρσιο Αστρίνι, εκτελεστικός γραμματέας της ομάδας Climate Observatory, είπε ότι είχε ανάμεικτα συναισθήματα για ένα ανακοινωθέν που ήταν πιο αδύναμο από ότι ήλπιζαν πολλοί περιβαλλοντολόγοι.
«Ζούμε σε έναν κόσμο που λιώνει», εξηγεί ο Αστρίνι. «Σπάμε συνεχόμενα ρεκόρ θερμοκρασίας. Πώς μπορεί σε ένα ανακοινωθέν 22 σελίδων οι πρόεδροι οκτώ χωρών του Αμαζονίου να μην μπορούν να δηλώσουν ξεκάθαρα ότι η αποψίλωση των δασών πρέπει να σταματήσει;»
Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα μέλη της ομάδας είναι σχεδόν τόσο τεράστιες όσο και ο ίδιος ο Αμαζόνιος, ο οποίος φιλοξενεί περίπου 400 δισεκατομμύρια δέντρα που ανήκουν σε 16.000 διαφορετικά είδη, περισσότερα από 1.300 είδη πουλιών, δεκάδες χιλιάδες είδη φυτών και το 20% των υδάτινων πόρων του πλανήτη.
Σύμφωνα με το επιστημονικό δίκτυο MapBiomas, κοντά στο 17% της περιοχής των τροπικών δασών –περίπου 750.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα (έκταση σχεδόν τόσο μεγάλη όση αυτή της Τουρκίας)– είχε καταστραφεί μέχρι το 2021. Μιλώντας την Τρίτη, ο Λούλα υποσχέθηκε να αντεπιτεθεί εναντίον των εγκληματικών συνδικάτων που εκμεταλλεύονται και αποψιλώνουν τον Αμαζόνιο, ανοίγοντας 39 νέες αστυνομικές βάσεις σε όλη την περιοχή.
Ωστόσο, ο πρόεδρος της Βραζιλίας επέμεινε ότι η διεθνής υποστήριξη αποτελεί κλειδί για τις προσπάθειες προστασίας του Αμαζονίου, και προέτρεψε τις περιφερειακές κυβερνήσεις να ενωθούν πριν από τη φετινή σύνοδο Κορυφής Cop28 στο Ντουμπάι, «ώστε οι πλούσιες χώρες που έχουν ήδη καταστρέψει τα δάση τους, να αναλάβουν την ευθύνη για τη χρηματοδότηση της ανάπτυξής των δικών μας».
Ο ενθουσιασμός για το σχέδιο του Λούλα για τον Αμαζόνιο, συνοδεύεται από ανησυχία ότι το Κογκρέσο της Βραζιλίας –που κυριαρχείται από συντηρητικούς βουλευτές– μπορεί να εμποδίσει τον πρόεδρο να εφαρμόσει τη φιλόδοξη περιβαλλοντική του ατζέντα, η οποία έχει ήδη επιτύχει μείωση της αποψίλωσης των δασών κατά 42,5%.
Οι ιθαγενείς Μουντουρούκου του Αμαζονίου, προτρέπουν τον Λούλα να αντιταχθεί στην εξερεύνηση πετρελαίου στον Αμαζόνιο, και να λάβει ξεκάθαρη θέση ενάντια σε νομοσχέδια που θα ακύρωναν τις αξιώσεις των ιθαγενών για εδάφη – νομοσχέδια που έχουν στόχο να μην μπορεί να αποδειχθεί ότι τα εδάφη κατελήφθησαν όταν θεσπίστηκε το σύνταγμα της Βραζιλίας, το 1988.