Ο λόφος με τα κρυμμένα μυστικά

Πώς μπορείς να διηγηθείς την ιστορία του τόπου μας, «αυτού του σπουδαίου και παράξενου τόπου που λέγεται Ελλάδα», σε μικρά (και μεγάλα) παιδιά χωρίς να κουραστούν αλλά αντίθετα να γοητευτούν από την περιγραφή; Αναμφίβολα, θα τα κερδίσεις αν τους την πεις σαν παραμύθι και άλλος τρόπος δεν υπάρχει από αυτόν που εμπνεύστηκε ο καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Πάνος Βαλαβάνης.

Και έγραψε τον «λόφο με τα κρυμμένα μυστικά», ο οποίος όπως λέει στον πρόλογό του, «δημιουργήθηκε ακούσια από τους ανθρώπους που για πολλές χιλιάδες χρόνια κατοικούσαν στον ίδιο ακριβώς τόπο. Εκεί έχτιζαν τα σπίτια τους και τους ναούς τους. Εκεί ζούσαν και πέθαιναν, από ‘κει περνούσαν εχθροί, σεισμοί και άλλες καταστροφές. Οι άνθρωποι όμως ήταν δυνατοί, κι επέμεναν, και ξανάχτιζαν νέες πόλεις και χωριά πάνω στο λόφο, θάβοντας κάθε φορά από κάτω τα παλιά ερείπια. Έτσι ο λόφος όλο και μεγάλωνε, κρύβοντας συγχρόνως μέσα του όλα τα μυστικά των παλιότερων ανθρώπων που έζησαν εκεί».

Η ιστορία του λόφου ξεκινάει 8.000 χρόνια πριν, τότε που ο πρωτόγονος άνθρωπος από περιπλανώμενος κυνηγός και τροφοσυλλέκτης εγκαταστάθηκε στο νεολιθικό χωριό του, και -μέσα σε οκτώ κεφάλαια- φτάνει μέχρι την Τουρκοκρατία. Ακολουθούν «πάνω από 150 χρόνια ελεύθερου εθνικού βίου και ευημερίας». Ο κάπως «περίεργος» λόφος με το εκκλησάκι στην κορυφή του, που «υψωνόταν απότομα κοντά στην παραλία, με έναν τρόπο που δεν ταίριαζε με το φυσικό ανάγλυφο του εδάφους», καθώς και το πλήθος «των σπασμένων κεραμικών που ήταν διασκορπισμένα σε όλη την περιοχή» κέντρισαν το ενδιαφέρον του νεαρού αρχαιολόγου, που είχε έρθει για μπάνιο μαζί με την οικογένειά του. Κάπως έτσι αρχίζει η ανασκαφή, η οποία ολοκληρώνεται στα δύο επόμενα κεφάλαια του βιβλίου.

Στην πραγματικότητα ο λόφος αυτός δεν υπάρχει. Τον έχει επινοήσει ο συγγραφέας, όπως και την  φανταστική ανασκαφή του, για να ξεναγήσει μέσω αυτών τον αναγνώστη ανά τους αιώνες. Μέσα σε ελάχιστες σελίδες, μόλις 67 από τις 105 του βιβλίου, και με γλώσσα ανάλαφρη αλλά σε καμία περίπτωση απλοϊκή (είναι, μάλιστα, πολύ πλούσια, ακόμη και σε όρους επιστημονικούς που επεξηγούνται μέσα στη ροή του κειμένου), με χιούμορ και συναίσθημα και χωρίς ίχνος διδακτισμού, ο Πάνος Βαλαβάνης διηγείται την ιστορία του τόπου και του λαού, που τον έχει κατοικήσει.

Διαχρονικής αξίας βιβλίο, δώδεκα χρόνια μετά την πρώτη του έκδοση το 1995 (αυτή είναι η 10η) «Ο λόφος με τα κρυμμένα μυστικά» φιλοδοξεί όχι τόσο να ζωντανέψει την Ιστορία όσο «κυρίως να φανερώσει τις διαδικασίες που την δημιουργούν, μέσα από μιαν αφήγηση, που ενώ μοιάζει φανταστική θα μπορούσε να είναι πέρα για πέρα αληθινή». Είναι το χρονικό μιας φανταστικής ανασκαφής, που διαβάζεται μεν σαν παραμύθι, πλην όμως πρόκειται για ένα παραμύθι τεκμηριωμένο επιστημονικά αφού στο δεύτερο μέρος παρατίθεται ένα κείμενο –όχι κατάλογος!- με την τεκμηρίωση των πληροφοριών και την βιβλιογραφία, το οποίο απευθύνεται στα μεγαλύτερα παιδιά, σε δασκάλους και όποιον άλλο ενδιαφέρεται να διευρύνει τις γνώσεις του.

Έχει την τύχη, εξάλλου, να συνοδεύεται από την παιχνιδιάρικη –σε στυλ κόμικ- εικονογράφηση της Άντας Γανώση, ενώ ακόμη περιέχει μια σειρά από ασκήσεις, παιχνίδια και κατασκευές τα οποία σχεδίασε ο συγγραφέας μαζί με την Μαρίζα Ντεκάστρο.