Ο Κώστας Βουτσάς δεν είναι πια μαζί μας

Σαν να χάθηκε το γέλιο μας. Η καπατσοσύνη και η καλοσύνη μας — σαν να έσβησαν τα ασπρόμαυρα και εκείνα τα πρώτα τα έγχρωμα 60s, μια διαχρονική αντανάκλαση μιας Ελλάδας που άρχιζε να γίνεται κάπως ανέμελη. O Κώστας Βουτσάς, ο εμβληματικός ηθοποιός της ελληνικής κωμωδίας της χρυσής εποχής του ελληνικού κινηματογράφου —και όχι μόνο— έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 88 ετών. Αλλοι λένε ότι ήταν λίγο μεγαλύτερος, αλλά κρατάμε την 31η Δεκεμβρίου 1931 που δίνει η Finos Film. Ο Βουτσάς νοσηλευόταν από τις 7 Φεβρουαρίου με λοίμωξη του αναπνευστικού, στο νοσοκομείο «Αττικόν». Αεικίνητος όπως και στους ρόλους του, έπαιζε στο θέατρο και ψαχνόταν καλλιτεχνικά μέχρι τα τελευταία του.

Ο Βουτσάς υπήρξε ο πιο καταξιωμένος έλληνας κωμικός, καθώς εκτός από λάμψη είχε και μια σπάνια διάρκεια.

Μέσα από μία λαμπρή πορεία 65 χρόνων, αποτέλεσε ζωντανό και φωτεινό σύμβολο της χρυσής εποχής του ελληνικού κινηματογράφου αλλά και συνέχειά του, ενώ η φήμη του παρέμενε σταθερά στα ύψη, γοητεύοντας τις νέες γενιές, αλλά και κατευθύνοντας, διδάσκοντας και εμπνέοντας τους νέους συναδέλφους του.

Πέρασε τα παιδικά του χρόνια στη Θεσσαλονίκη στερημένα, και γαλουχήθηκε μέσα από πολλές δυσκολίες και αντιξοότητες.

«Πούλαγα τσιγάρα σε μια μπάρα. Τότε πήγα πρώτη φορά σε γυναίκα, σε μπουρδέλο στον Βαρδάρη. Δώδεκα ετών ήμουν. Η μπάρα ήταν το χειρότερο είδος. Ο,τι λεφτά έβγαζα τα έδινα στη μάνα μου. Ημουν και παπατζής. Λαμόγιο, για την ακρίβεια, αβανταδόρος» είχε διηγηθεί σε μια από τις τελευταίες συνεντεύξεις του στα «Νέα» και στον Δημήτρη Ν. Μανιάτη.

Είχε μιλήσει και για τον πατέρα του. «Βασανισμένος άνθρωπος. Εδώ, όταν ήρθαμε Αθήνα, δούλευε σε μαγαζί. Με τον αδελφό μου κοιμόμασταν έξω. Ο δρόμος ήταν χωμάτινος. Κάθε πρωί έβγαινα και μούντζωνα τον Θεό. Ο πατέρας μου ήταν κομμουνιστής, και εργοδηγός. Λεγόταν Απόστολος. Κατά την Κατοχή ήλθαν ταγματασφαλίτες στο υπόγειο σπίτι μας στην οδό Δικαστηρίων στη Θεσσαλονίκη. Του είπαν να υπογράψει δήλωση. Τον δείρανε μπροστά μου πολύ»…

Στα τέλη της δεκαετίας του 1940 έκανε και τις πρώτες του απόπειρες στην υποκριτική. Εκεί έκανε και τις πρώτες εμφανίσεις του σε θεατρικές τοπικές σκηνές.

«Ανέβαινα στο γυμνάσιο της Μηχανιώνας, μια μέρα στην ταράτσα έκαναν πρόβα, και ένας έκανε τον μεθυσμένο. “Ετσι, ρε, γίνεται ο μεθυσμένος;” του λέω. “Κάν’ το εσύ”, μου απαντά. Το κάνω. Μου λέει, “εσύ θα το κάνεις”. Ιδέα δεν είχα από θέατρο. Τέλος γυμνασίου αυτά, το 1948-49. Το παίζουμε σε κόσμο στη Μηχανιώνα. Γέλαγε ο κόσμος»…

Μετά ακολούθησαν τα μπουλούκια, «μεγάλο σχολείο» το είχε χαρακτηρίσει, και σε ηλικία 21 ετών κατέβηκε στην Αθήνα, όπου άρχισε να εμφανίζεται στο θέατρο «Ακροπόλ», ενώ παράλληλα έπαιρνε μικρούς ρόλους σε ταινίες.

Η πρώτη του κινηματογραφική εμφάνιση έγινε το 1953 στην ταινία «Ο Μπαμπάς Εκπαιδεύεται».

Το 1961 εμφανίζεται σε δύο ταινίες της κραταιάς Φίνος Φιλμ, «Η Αλίκη στο Ναυτικό» του Αλέκου Σακελλάριου και «Ο Σκληρός Ανδρας», του Γιάννη Δαλιανίδη, ο οποίος αναγνωρίζοντας το ταλέντο του του εμπιστεύεται την επόμενη χρονιά σημαντικό και απαιτητικό ρόλο, για τη νεορεαλιστική δραματική ταινία «Ο Κατήφορος», πάλι για λογαριασμό της Φίνος Φιλμ.

Η ερμηνεία του Βουτσά –σε ρόλο ξιπασμένου νέου στον οποίο ο ίδιος πρόσθεσε στοιχεία από τις δικές του εμπειρίες–, δικαιώνει τον σκηνοθέτη για την επιλογή του και αποτελεί το έναυσμα για την απογείωση της καριέρας του νεαρού ηθοποιού.

Η δεκαετία του ’60 ήταν για τον Βουτσά η περίοδος της καθιέρωσης, της αναγνώρισης αλλά και της δημιουργίας ενός μοναδικού ύφους.

Πρωταγωνιστεί σε θρυλικές κωμωδίες, πραγματοποιώντας εκπληκτικές ερμηνείες και σφραγίζοντας όλους τους ρόλους που υποδύεται.

Το πληθωρικό, μπριόζικο, και φυσικό παίξιμο του, μαζί με το αμίμητο υφολογικό του στυλ, κάνουν θραύση και αποτελούν εγγύηση γέλιου, ενώ οι ατάκες του αφήνουν εποχή – «Εχω και κότερο πάμε μια βόλτα;», «Κααατίνα σαλααμάκι».

Οι καρπαζιές του στον Τζανετάκο και στον Τζεβελέκο δημιουργούν… «σχολή καρπαζιάς», και η σκηνή που τραγουδάει το περίφημο «Φσστ μπόινγκ» στο μιούζικαλ «Κάτι να Καίη» προκαλεί πανζουρλισμό στις αίθουσες.

Παίζει διάφορους τύπους ρόλων με την ίδια ερμηνευτική ικανότητα και γίνεται ο σταρ του Δαλιανίδη και της Φίνος Φιλμ.

Κάποιοι από τους ρόλους του, που μένουν αξέχαστοι είναι ο μικροαστός στο «Ανθρωπάκι», ο κωνσταντινοπολίτης μαμάκιας στη «Νύχτα Γάμου», ο τεμπέλης γιος στη «Χαρτοπαίχτρα», ο λαϊκός ποδοσφαιριστής στο «Μια Κυρία στα Μπουζούκια», ο μικροαπατεώνας στον «Γόη», ο ψευδοάραβας στο «Ξυπόλητος Πρίγκηψ», ο Ράμογλου με το κότερο, στο «Κορίτσια για Φίλημα», αλλά και τόσοι άλλοι.

Παράλληλα, διακρίνεται σε όλα τα είδη του θεάτρου –πρόζα, επιθεώρηση, μιούζικαλ– και καθιερώνεται στη συνείδηση του κοινού ως κορυφαίος νέος έλληνας κωμικός.

Τα έργα «Αγάπη μου Παλιόγρια» του Τσιφόρου (γυρίστηκε και επιτυχημένη ταινία με τον ίδιο και την Ξένια Καλογεροπούλου), «Οι Απάνω και οι Κάτω» των Τσιφόρου – Βασιλειάδη, «Ο Αρχοντοχωριάτης» του Μολιέρου, ήταν κάποιες από τις πιο σημαντικές θεατρικές του επιτυχίες.

Το 1986 ανέβασε στο θέατρο Γκλόρια την παγκόσμια θεατρική επιτυχία «Πούπσι», διασκευασμένη και μεταφρασμένη στα ελληνικά, σπάζοντας τα ταμεία, παθαίνοντας, ωστόσο, οικονομική ζημιά από τα υπέρογκα έξοδα – και από τις απαιτήσεις των Αμερικανών που είχαν γυρίσει το

Την επόμενη χρονιά επανέκαμψε οικονομικά, ανεβάζοντας το έργο «Η γλυκιά Ούτσι» της Μαρίας και Ελένης Παξινού, γνωρίζοντας εκ νέου εισπρακτική επιτυχία.

Ο Κώστας Βουτσάς έβαλε τη σφραγίδα του σε κωμωδίες, οι οποίες απέκτησαν διαχρονική αξία και προβάλλονται αδιάλειπτα από την μικρή οθόνη. Συνολικά, έχει γυρίσει περίπου 70 ταινίες.

Τη δεκαετία του 1980 και αφού η ελληνική κινηματογραφική βιομηχανία είχε παρακμάσει λόγω της τηλεόρασης και ο ίδιος είχε περιπέσει σε άθλιες ταινίες —όπως «Ο Κώτσος στην ΕΟΚ», «Αλλαγή και το λουρί της μάνας» κτλ—, αποφασίζει να κάνει τη μεγάλη στροφή του.

Συνεργάζεται με τον Βασίλη Βαφέα, από τους κορυφαίους του λεγόμενου νέου ελληνικού κινηματογράφου και πρωταγωνιστεί στον «Ερωτα του Οδυσσέα», ταινία που θριαμβεύει  στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης με πέντε βραβεία.

Με τον Βασίλη Βαφέα, ο Βουτσάς συνεργάζεται σε άλλες τέσσερις ταινίες, όχι με την ίδια επιτυχία, αλλά σε κάθε περίπτωση αυτά τα φιλμ θεωρούνται η καλλιτεχνική εξιλέωση ενός πληθωρικού ηθοποιού που παράλληλα σπαταλούσε το ταλέντο του σε ταινίες που έβγαιναν μόνο σε βιντεοκασέτες.

Ο Κώστας Βουτσάς απέκτησε τρεις κόρες -τη Σάντρα από τον γάμο του το 1965 με την Ερρικα Μπρόγιερ, την ηθοποιό Θεοδώρα και τη Νικολέττα από τον γάμο του με την Θεανώ Παπασπύρου- και έναν γιο, τον τετράχρονο Φοίβο, από τον γάμο του το 2016 με την ηθοποιό Αλίκη Κατσαβού.

Η απώλεια του Κώστα Βουτσά σκόρπισε θλίψη σε όλη την Ελλάδα.

Τον σπουδαίο αυτό ηθοποιό αποχαιρέτησε με μήνυμά του στα social media ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης.

Ακολούθησε μήνυμα στο Facebook του Αλέξη Τσίπρα.

Η πρόεδρος του Κινήματος Αλλαγής, Φώφη Γεννηματά, σε ανάρτησή της στο Twitter έγραψε:

H υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, σε δήλωσή της ανέφερε:

«Μοιραζόμαστε μαζί με όλους τους Ελληνες τη βαθιά θλίψη για την απώλεια του Κώστα Βουτσά. Δεν ήταν μόνο πρωταγωνιστής του κινηματογράφου και του θεάτρου. Ήταν ένας από τους πιο εργατικούς ανθρώπους στον χώρο του θεάματος. Με την οικειότητα που διέκρινε την παρουσία και τις ερμηνείες του, ήταν φίλος που έμπαινε στα σπίτια και στις ζωές όλων μας από τη μικρή και τη μεγάλη οθόνη. Η παροιμιώδης αμεσότητά του έσπαγε τον “τέταρτο τοίχο” και ορμούσε πέρα από τα όρια του κάθε μέσου. Γινόταν σχεδόν φυσική. Οι ταινίες του εκφράζουν μια ολόκληρη εποχή. Πολλές από τις ατάκες του έχουν περάσει -ακόμη και σήμερα- στην καθημερινότητά μας. Στην καριέρα του, που διήρκεσε δεκαετίες -μέχρι ακόμη και την τελευταία στιγμή- προχώρησε παράλληλα με την ιστορία του ελληνικού θεάματος του 20ού και του 21ου αιώνα. Από τα επαρχιακά μπουλούκια και τη θεατρική σκηνή, τον κινηματογράφο, την τηλεόραση, ακόμη και τις βιντεοταινίες, ο Κώστας Βουτσάς υπηρέτησε την κωμωδία, την επιθεώρηση, το δράμα, με ταλέντο, χιούμορ, ήθος, συναδελφικότητα και πείσμα, ως ένα αξιοθαύμαστο υπόδειγμα θεατρανθρώπου. Η απώλειά του είναι μεγάλη. Αφήνει ένα πλούσιο έργο που θα μας συντροφεύει και στο μέλλον».

Από την πλευρά του, ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας, με μήνυμά του, επίσης στα social media, ανέφερε:

Για έναν σπουδαίο ηθοποιό «που κυριολεκτικά “ποίησε ήθη” μέσα από την τέχνη του και δίδαξε με τη στάση ζωής του μια προσέγγιση αειθαλούς βίου και αιώνιας εφηβείας» έκανε λόγο ο Πρόεδρος της Βουλής Κωνσταντίνος Τασούλας.

«Υπήρξε ένας εντελώς ξεχωριστός ηθοποιός που υπηρέτησε την τέχνη του επί δεκαετίες. Η απήχηση του ταλέντου του δεν περιορίστηκε μόνον στη γενιά του, καθώς το μοναδικό του ταμπεραμέντο άφησε το προσωπικό του αποτύπωμα σε κάθε έργο», σημείωσε ο κ. Τασούλας και πρόσθεσε: «Κορυφαίος κωμικός, αλλά και σπουδαίος άνθρωπος, παρέμεινε ενεργός και δραστήριος μέχρι τέλους, αφήνοντας παρακαταθήκη για όλες τις επόμενες γενιές, την αστείρευτη πηγή γέλιου και χαράς που χάρισε απλόχερα, μέσα από τις ερμηνείες του».

Ξεχωριστό ωστόσο ενδιαφέρον είχε η ανακοίνωση της ΚΕ του ΚΚΕ, το οποίο ο Κώστας Βουτσάς στήριζε και ψήφιζε.

Η ΚΕ του ΚΚΕ αποχαιρετά «το μεγάλο ηθοποιό Κώστα Βουτσά, ο οποίος για 70 χρόνια, με το πηγαίο ταλέντο του χάριζε απλόχερα τη χαρά και το γέλιο κερδίζοντας επάξια την αγάπη όλου του κόσμου. Η πλατιά αναγνώριση και η δόξα δεν τον άλλαξαν, δεν τον απομάκρυναν ούτε στιγμή από τους λαϊκούς ανθρώπους. Παρέμεινε απλός, ζεστός, εγκάρδιος, αξιολάτρευτος, μια μεγάλη καρδιά γεμάτη από το κέφι και τη χαρά εκείνου που γνωρίζει την αξία της ζωής».

Η ανακοίνωση της ΚΕ του ΚΚΕ τονίζει στη συνέχεια το γεγονός ότι ο εκλιπών μοίραζε «προκηρύξεις του ΕΑΜ και της ΕΠΟΝ, που τύπωνε ο κομμουνιστής πατέρας του» και κάνει μια αναδρομή στα δύσκολα παιδικά του χρόνια αλλά και στην πρώιμη καλλιτεχνική του σταδιοδρομία.

Μεταξύ άλλων υπογραμμίζει πως «το μεγάλο, όμως, “όπλο” της υποκριτικής του ήταν η μη επανάπαυση στους “κώδικές” του. Ήταν η εγρήγορση, η επιστράτευση όλου του “είναι” του, η συμμετοχή όλων των κυττάρων του σε κάθε ερμηνεία. Μια διαρκής, καθημερινή αναδημιουργία των ρόλων και των χαρακτήρων, έξω από τις ευκολίες και τη ρουτίνα της τυπικής επανάληψης, που τον έκανε να ξεχωρίζει όχι μόνο με την τέχνη του, αλλά και με την εντιμότητά του απέναντι στο κοινό, που ζούσε μαζί του την παράσταση […] Ο Κώστας Βουτσάς ποτέ του δεν βολεύτηκε στην τυποποίηση. Αν και καταξιωμένος ως καρατερίστας κωμικός συμμετείχε σε κοινωνικά δράματα, όπως ο “Κατήφορος” και ο “Νόμος 4000”. Όλο όμως το εύρος των δυνατοτήτων του και το βάθος της τέχνης του φάνηκε στις ταινίες του Βασίλη Βαφέα “Ο έρωτας του Οδυσσέα” και “Ο μώλος”. Ειδικά στον “Έρωτα του Οδυσσέα”, όπου απέσπασε και βραβείο για το ρόλο αυτό, δημιούργησε ένα χαρακτήρα με τον οποίο αναμετρήθηκε για πρώτη φορά στην καριέρα του».

Εξάλλου η ανακοίνωση τονίζει πως «ο Κώστας Βουτσάς στήριξε το ΚΚΕ όχι μόνο με την ψήφο του, αλλά και με δηλώσεις και παροτρύνσεις να συστρατευθούν όλοι οι καταπιεσμένοι μαζί του. Οπως ο ίδιος έγραψε στο Ριζοσπάστη: “Εγώ ψηφίζω ΚΚΕ και για λόγους συνείδησης, γιατί αισθάνομαι το χρέος απέναντι στον πατέρα μου, που αγωνίστηκε για όλα αυτά, που συνεχίζει να αγωνίζεται το Κόμμα, αλλά και γιατί το ΚΚΕ είναι το μόνο που συνεχίζει να αντιστέκεται στην κατηφόρα που έχει πάρει η ελληνική κοινωνία και αισθάνομαι χρέος να συμμετέχω σ’ αυτή την αντίσταση”.

» Η Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ εκφράζει τα πιο θερμά της συλλυπητήρια σε όλους τους δικούς του ανθρώπους, που άφησε πίσω του, στις τρεις κόρες και τους δυο γιους του, στη σύζυγό του Αλίκη Κατσαβού. Θα λείψει κι από μας και απ’ όλο τον κόσμο. Μα την ίδια στιγμή θα είναι εδώ, παρών με το έργο του, τους ρόλους του, και προπάντων με την ανεπανάληπτη κι αξέχαστη προσωπικότητά του. Θα είναι εδώ στους αγώνες του σήμερα και του αύριο για ένα καλύτερο κόσμο».