Είναι μία ιστορική απόφαση. Σε όρους γεωπολιτικής, σε όρους συναισθήματος, σε όρους Ιστορίας. Ο Τζο Μπάιντεν έβαλε τη σφραγίδα των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής στην αναγνώριση της Γενοκτονίας των Αρμενίων. Μια κίνηση που τον διαφοροποιεί από τους προκατόχους του, τον φέρνει απέναντι στον Ταγίπ Ερντογάν και στο νεο-οθωμανικό αφήγημα της σύγχρονης τουρκικής Ιστορίας, και δικαιώνει τους εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς μια ανείπωτης τραγωδίας που συνέβη σε αυτή τη γειτονιά της Μεσογείου, σχεδόν παράλληλα με την περιπέτεια του μικρασιατικού Ελληνισμού.
Επί χρόνια οι ΗΠΑ και μαζί τους ο κόσμος όλος, έμεναν κάπως διστακτικές απέναντι στο φρικτό έγκλημα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας κατά του αρμενικού λαού το 1915. Ναι, η Γαλλία είχε αναγνωρίσει τη Γενοκτονία, αλλά το Παρίσι πάντα ήταν ένα βήμα μπροστά και λιγότερο φοβικό απέναντι στην Άγκυρα. Η Ουάσινγκτον ως τώρα επέλεγε να προσπερνά τη συστηματική εξολόθρευση 1,5 εκατ. Αρμενίων από τους Τούρκους κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Όχι πια όμως.
Παρά τη συστηματική και πολύχρονη εκστρατεία του δραστήριου τουρκικού λόμπι στην Ουάσινγκτον, για το οποίο βασική προτεραιότητα ήταν η αποφυγή της αναγνώρισης της Γενοκτονίας των Αρμενίων από τον Λευκό Οίκο, ο 46ος πρόεδρος των ΗΠΑ άλλαξε τα δεδομένα. Ηταν μία προεκλογική υπόσχεση του Μπάιντεν, η οποία υλοποιήθηκε μετά την απόφαση της Γερουσίας να αναγνωρίσει τη γενοκτονία και παρά τις αντιδράσεις της Άγκυρας.
Η ανακοίνωση σήμερα Σάββατο, 24 Απριλίου 2021, ημέρα μνήμης για τη γενοκτονία, είναι, όπως σημειώνει το Politico, συνεπής με την προτεραιότητα που δείχνει ο πρόεδρος των ΗΠΑ στην προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Οι προκάτοχοί του απέφευγαν να χρησιμοποιήσουν τη λέξη γενοκτονία και προτιμούσαν αναφορές σε «τραγωδία» ή «φρικαλεότητες». Ο Μπάιντεν όμως διέβη τον Ρουβίκωνα και έκανε λόγο για Γενοκτονία.
H δήλωση Μπάιντεν είναι πάντως εξαιρετικά προσεγμένη. Δεν υπάρχει πουθενά αναφορά στη σύγχρονη Τουρκία, τονίζεται ότι όλα συνέβησαν στην «οθωμανική εποχή», ενώ υπάρχει και μια πολύ ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια: γίνεται λόγος ακόμα για Κωνσταντινούπολη και όχι Ιστανμπουλ, που είναι η εδώ και οκτώ δεκαετίες η επίσημη τουρκική ονομασία της Πόλης.
Ιστορικά είναι σωστό, η Κωνσταντινούπολη άλλαξε όνομα το 1930 όταν ήδη είχε συμβεί η εξολόθρευση των Αρμενίων, αλλά και μόνο η αναφορά της, σε σημερινή δήλωση, με την παλαιά της ονομασία έχει πολιτικό -και ιστοριογραφικό- ενδιαφέρον: είναι μια επίσης προσεκτική υποδήλωση ότι το έγκλημα δεν αφορά τη σύγχρονη Τουρκία, αλλά αποκλειστικά την Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Εξάλλου ο ίδιος τονίζει στη δήλωση του: «Το κάνουμε όχι για να ρίξουμε ευθύνη, αλλά για να διασφαλίσουμε πως ό,τι συνέβη ποτέ δεν θα επαναληφθεί».
Η δήλωση του Μπάιντεν έγινε μία ημέρα μετά την τηλεφωνική συνομιλία που είχε με τον τούρκο ομόλογό του Ταγίπ Ερντογάν. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ τον είχε ενημερώσει για την πρόθεσή του, ωστόσο πέρα από μια έμμεση αναφορά στην ανάγκη να επιλύονται οι διαφωνίες, στα επίσημα ανακοινωθέντα δεν γινόταν καθόλου λόγος για την αναγνώριση της Γενοκτονίας.
Η δήλωση του προέδρου Μπάιντεν
Κάθε χρόνο αυτή την ημέρα θυμόμαστε τις ζωές όσων πέθαναν κατά τη Γενοκτονία των Αρμενίων στην οθωμανική εποχή και επιβεβαιώνουμε εκ νέου τη δέσμευσή μας να αποτρέψουμε παρόμοιες ωμότητες από το να συμβούν ξανά.
Από τις 24 Απριλίου 1915 με τη σύλληψη από τις οθωμανικές Αρχές των αρμενίων διανοουμένων και ηγετών της κοινότητας στην Κωνσταντινούπολη, 1,5 εκατομμύριο Αρμένοι εκτοπίστηκαν, σφαγιάστηκαν, οδηγήθηκαν στο θάνατο κατά τη διάρκεια μιας εκστρατείας εξόντωσης. Τιμούμε τα θύματα ώστε να μη χαθούν από την ιστορία τα τρομερά γεγονότα που συνέβησαν και θυμόμαστε ώστε να παραμείνουμε άγρυπνοι απέναντι στην διαβρωτική επιρροή του μίσους σε όλες του τις μορφές.
Οι περισσότεροι από όσους επέζησαν αναγκάστηκαν να βρουν νέα πατρίδα και νέα ζωή σε όλο τον κόσμο και στις Ηνωμένες Πολιτείες. Με δύναμη και επιμονή οι Αρμένιοι επιβίωσαν και έχτισαν ξανά την κοινότητά τους. Στις δεκαετίες που πέρασαν οι αρμένιοι μετανάστες εμπλούτισαν με αναρίθμητους τρόπους στις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά ποτέ δεν ξέχασαν την τραγική ιστορία που έφερε τόσους πολλούς προγόνους τους στις ακτές μας. Τιμούμε τις ιστορίες τους, βλέπουμε τον πόνο, επιβεβαιώνουμε τα ιστορικά γεγονότα. Το κάνουμε όχι για να ρίξουμε ευθύνη, αλλά για να διασφαλίσουμε πως ό,τι συνέβη ποτέ δεν θα επαναληφθεί.
Σήμερα καθώς θρηνούμε ό,τι χάθηκε, ας στρέψουμε τα μάτια μας στο μέλλον, προς ένα κόσμο που θέλουμε να χτίσουμε για τα παιδιά μας. Εναν κόσμο που δεν θα κλειδώνεται από τον φανατισμό και την έλλειψη ανεκτικότητας. όπου τα ανθρώπινα δικαιώματα θα είναι σεβαστά και όλοι οι άνθρωποι θα μπορούν να ζουν με αξιοπρέπεια και ασφάλεια. Ας ανανεώσουμε την κοινή μας απόφαση να αποτρέψουμε να συμβούν ωμότητες οπουδήποτε στον κόσμο. Και να επιδιώξουμε τη θεραπεία των πληγών και τη συμφιλίωση για όλους τους ανθρώπους του κόσμου.
Ο αμερικανικός λαός τιμά όλους τους Αρμένιους που χάθηκαν κατά την γενοκτονία που άρχισε σαν σήμερα πριν από 106 χρόνια.