Οι πρόσφυγες και το νέο έργο του Banksy

Πριν από 75 χρόνια, στη ναζιστική Γερμανία, οι Εβραίοι υποχρεώνονταν να φορούν στο μπράτσο το περίφημο κίτρινο αστέρι για να μπορούν να ξεχωρίζουν από τους υπόλοιπους κατοίκους της χώρας. Πριν από 70 χρόνια, το ίδιο συνέβαινε και σε Πολωνία, Αυστρία και σε άλλες χώρες όπου ο στρατός του Χίτλερ είχε αρχίσει, ήδη, την επέλασή του.

Σήμερα, την ώρα που οι ΗΠΑ καταργούν στην πράξη διακρίσεις που μέχρι πριν λίγα χρόνια επιτρέπονταν με νόμο, ορισμένα ευρωπαϊκά κράτη απαντούν με μεθόδους που παραπέμπουν ευθέως στη ναζιστική Γερμανία.

Το μεγάλο θέμα της περασμένης εβδομάδας δεν ήταν άλλο από την είδηση που έβγαλε η Daily Mail και που ακολούθησαν με αφιερώματα, video και συνεντεύξεις, τόσο η Telegraph, όσο και ο Guardian. Στο Μίντλεσμπρο και σε άλλες πόλεις της Αγγλίας, πρόσφυγες από τη Συρία και μετανάστες από Ιράν και Αφγανιστάν κατοικούν σε συγκροτήματα κατοικιών που ανήκουν στην G4S (μέσω της θυγατρικής Jomast). Το πρόβλημα είναι πως αυτά τα σπίτια έχουν όλα κόκκινες πόρτες –εσκεμμένα λένε οι ίδιοι οι κάτοικοι- με αποτέλεσμα οι πρόσφυγες και οι μετανάστες να γίνονται στόχος ρατσιστικών επιθέσεων από άγγλους ακροδεξιούς και ξενοφοβικούς. Μάλιστα, για το ζήτημα πήρε θέση και ο Ιαν Σέιλς, βουλευτής των Φιλελεύθερων Δημοκρατών, ο οποίος έκανε ευθεία αντιπαραβολή της σημερινής πρακτικής στην Αγγλία με τα όσα συνέβαιναν στη ναζιστική Γερμανία.

Η είδηση δεν είναι φρέσκια, δεν είναι καν της περασμένης εβδομάδας. Αυτό συμβαίνει στο Μίντλεσμπρο κι άλλες πόλεις από το 2014, με ακόμη έναν βουλευτή, τον Αντι ΜακΝτόναλντ από τους Εργατικούς, να κατακρίνει αυτές τις πρακτικές.

Την ίδια ώρα, στη Γερμανία, η κατάσταση είναι παρόμοια. Ισως και χειρότερη. Μετά τα όσα έγιναν την Πρωτοχρονιά στην Κολωνία, όλο και περισσότερος κόσμος παίρνει θέση κατά των προσφύγων, ενώ η Ανγκελα Μέρκελ σκληραίνει την στάση της και μιλά ακόμη και για απελάσεις. Σε μεγάλο βαθμό, αυτές οι κινήσεις αντανακλούν ένα κοινό αίσθημα που είναι ταιριαστό με τις καιρικές συνθήκες στη χώρα. Παγωμάρα. Αρκετοί Γερμανοί είχαν συρρεύσει σε σιδηροδρομικούς σταθμούς τον περασμένο Σεπτέμβριο και Οκτώβριο για να υποδεχτούν τους πρόσφυγες και λίγους μήνες μετά είδαν ορισμένους εξ αυτών να επιτίθεται σεξουαλικά σε περισσότερες από 100 γυναίκες.

Το περασμένο Σαββατοκύριακο, το βασικό θέμα συζήτησης στα media της χώρας ήταν τα όσα έγιναν στο Φράιμπουργκ. Η πόλη που βρίσκεται δίπλα στον ιστορικό Μέλανα Δρυμό, έχει μία από τις πιο «ανοικτές» νοοτροπίες στη Γερμανία. Το φημισμένο Πανεπιστήμιό της συμβάλλει σε αυτό και η νυχτερινή ζωή της πόλης θεωρείται ίσως η καλύτερη στη χώρα, μετά από αυτή του Βερολίνου. Κι όμως, εκεί που το Φράιμπουργκ είχε «χτίσει» μία φήμη για το ότι στα clubs του διασκεδάζουν αρμονικά γηγενείς πολίτες και πρόσφυγες, πλέον, τα περισσότερα νυχτερινά κέντρα «ρίχνουν πόρτα» σε μετανάστες και σε αιτούντες άσυλο.

Αλλά και σε άλλες χώρες η κατάσταση δεν είναι διαφορετική. Η κίνηση της Δανίας για «αρπαγή» των υπαρχόντων των προσφύγων που εντάσσονται στο πρόγραμμα στήριξης του κράτους έφερε αποτροπιασμό σε αρκετό κόσμο και προκάλεσε την έντονη αντίδραση αρκετών ευρωβουλευτών. Την ίδια στιγμή, Τσεχία και Πολωνία σκέφτονται να κάνουν ακριβώς το ίδιο. Κι η Ουγγαρία με την Αυστρία έχουν αναστείλει οριστικά –και αμετάκλητα απ’ όσο φαίνεται- τη συνθήκη Σένγκεν με τους ελέγχους στα σύνορά τους να δίνουν και να παίρνουν και τους συρμάτινους φράχτες να είναι εκεί για να θυμίζουν αυτά που η Ευρώπη προσπάθησε κάποτε να ξεχάσει. Τα διαχωριστικά εμπόδια μεταξύ των κρατών.

Ολα τα παραπάνω αποτυπώνονται με τον καλύτερο τρόπο σε ένα σκίτσο που έκανε ο Banksy. Το νέο graffiti του βρετανού καλλιτέχνη έγινε ελάχιστα μέτρα μακριά από τη γαλλική Πρεσβεία στο Λονδίνο και το κλου του βρίσκεται στην κάτω αριστερή γωνία του σχεδίου. Εκεί βρίσκεται η «έξυπνη ετικέτα», το qr code, που εάν σκαναριστεί εμφανίζει στο κινητό ή το tablet του χρήστη το τι πραγματικά γίνεται στη «Ζούγκλα».

Η «Ζούγκλα» είναι ίσως η μεγαλύτερη παραγκούπολη στην Ευρώπη αυτήν την στιγμή. Βρίσκεται στο Καλαί της Γαλλίας, απέναντι από την Αγγλία. Είναι το μεγάλο λιμάνι στο οποίο συγκεντρώνονται οι ελπίδες και τα κορμιά Αφγανών, Σύρων, Μαροκινών, Αλγερινών, Ιρακινών, Κούρδων κι όλων των μεταναστών και προσφύγων που θέλουν να αφήσουν την ηπειρωτική Ευρώπη για τη Μεγάλη Βρετανία.

Το γκράφιτι εμφανίζει την Κοζέτ, το ορφανό κορίτσι από το έργο «Οι Αθλιοι» του Βίκτωρος Ουγκό, η οποία στέκει με βουρκωμένα μάτια δίπλα από ένα δακρυγόνο. Και το qr code σε «πετάει» σε ένα βίντεο στο YouTube, το οποίο δείχνει τους γάλλους αστυνομικούς να πετούν δακρυγόνα και να πυροβολούν με πλαστικές σφαίρες πρόσφυγες και μετανάστες στη «Ζούγκλα».

Ιδιοφυές, αυτό είναι σύγχρονη τέχνη. Αυτό είναι επαναστατική λογική σε μια εποχή που όλοι ζουν με ένα smartphone στο χέρι και μπορούν να δουν στοιχεία και υλικό για ένα θέμα που αφορά τους πάντες. Κάτι τέτοιες κινήσεις παράγουν πολιτισμό. Αμεσα, μέσα από την ίδια τη διαδικασία της δημιουργίας του έργου, μέσα από το ίδιο το έργο.

Εναν πολιτισμό εντελώς διαφορετικό από αυτόν που απολαμβάνει ο ιρανός μετανάστης στο Μίντλεσμπρο.

Εναν πολιτισμό εντελώς διαφορετικό από αυτόν που απολαμβάνει ο αφγανός μετανάστης του Φράιμπουργκ.

Εναν πολιτισμό εντελώς διαφορετικό από αυτόν που απολαμβάνει ο σύρος πρόσφυγας στην Πλατεία Βικτορίας.