Αμέτρητα αεροπλάνα που κουβαλούσαν, ελέω κομματικών «διευκολύνσεων», ομογενείς για την πολυπόθητη ψήφο σε εθνικές εκλογές του παρελθόντος, νέοι που άφησαν τη χώρα καβάλα στο κύμα του brain drain μετά την κρίση, τέσσερις προσωπικότητες με πολιτικό στίγμα στον εγχώριο στίβο και μία επίκουρη καθηγήτρια Πολιτικής Επιστήμης, στο Πανεπιστήμιο του Exeter, η Λαμπρινή Ρόρη, με συντονιστική μπαγκέτα. Όλοι χώρεσαν στην κεντρική σκηνή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση το βράδυ της Δευτέρας, για να δώσουν απαντήσεις, με χιούμορ, αιχμές, και πολιτικές ειδήσεις ακόμη, στο αιωνίως μετέωρο ερώτημα: «Να ψηφίζουν οι Ελληνες του εξωτερικού ή να μη ψηφίζουν; Ιδού η απορία».
Ο Κώστας Πουλάκης, γενικός γραμματέας του υπουργείου Εσωτερικών, θύμισε ότι από το 2001 – οπότε το αναθεωρημένο Σύνταγμα αποπειράθηκε να αντιμετωπίσει το θέμα – ως το 2015, εκτός από μία προσπάθεια, ατελέσφορη, με πρωταγωνιστή τον νυν πρόεδρο της Δημοκρατίας, Προκόπη Παυλόπουλο, «δεν κουνήθηκε φύλλο». Ο γενικός γραμματέας τόνισε ξανά και ξανά ως σημαίνοντα τον ρόλο της 12μελούς Επιτροπής που έχει συσταθεί σχετικά και της οποίας ηγείται ο ίδιος, δεσμευόμενη να καταθέσει την πρότασή της στην κυβέρνηση σε τρεις μήνες, περί τα τέλη Ιανουαρίου 2019.
«Εξετάζουμε το ποιοι θα ψηφίζουν (πχ. με καθολική συμμετοχή όσων είναι εγγεγραμμένοι στους εκλογικούς καταλόγους ή μη), ποιους θα ψηφίζουν (αν φερ’ ειπείν θα επιλέγουν γενικώς κόμματα, ή πρόσωπα σε τοπικό επίπεδο ή, ξεχωριστά, βουλευτές του εξωτερικού), αλλά και το πώς θα ψηφίζουν (με επιστολική ψήφο, δι΄αντιπροσώπων, αυτοπροσώπως στα προξενεία ή μήπως ηλεκτρονικά)», είπε ο ίδιος. «Θέλουμε όταν έλθει η πρόταση στη Βουλή, να έχουμε τα 2/3 του Σώματος, να είναι στέρεη συνταγματικά και παράλληλα να συνιστά την προσφορότερη οικονομικά λύση. Δεν είναι εύκολα όλα αυτά».
«Ναι, το σύστημα δεν έχει δώσει λύση, αλλά το Ποτάμι δεν υπήρχε σε όλο το διάστημα αυτό», πετάχτηκε σφήνα λίγο αργότερα ο Σταύρος Θεοδωράκης. Ο επικεφαλής του Ποταμιού πήρε «από τα μούτρα» τον κ. Πουλάκη, για την Επιτροπή. «Έχω μια διαφορετική ερμηνεία της λέξης «τρέχω», αντέτεινε, τονίζοντας αφενός μεν ότι η Επιτροπή θα έπρεπε να έχει ήδη συγκροτηθεί από τις αρχές Σεπτεμβρίου («μα έγινε ανασχηματισμός και όλα μηδένισαν!» παραπονέθηκε ο κ. Πουλάκης) με χρονικό ορίζοντα του έργου της τους δύο μήνες. Αλλωστε, είπε ο κ. Θεοδωράκης, «όλα αυτά που είναι πάνω στο τραπέζι έχουν απαντηθεί, σε εμάς απομένει να επιλέξουμε – το Ποτάμι έχει άλλωστε καταθέσει συγκεκριμένη πρόταση (άξονας της οποίας υπήρξε το brain drain, ενώ δομικό υλικό της η ψήφος για βουλευτές Επικρατείας), σε μια κομματική θέση που έχει διατυπωθεί από το 2014».
Ο κ. Θεοδωράκης θύμισε ότι, με βάση δημόσια συνομιλία του με τον νυν υπουργό Εσωτερικών Πάνο Σκουρλέτη, πρόταση θα υπάρχει ως το τέλος του 2018, και έκανε σαφή την πεποίθησή του ότι όλα αυτά που συζητούνται μπορούν να συμβούν εντός αυτής της Βουλής. «Αν και έχω πολλές αμφιβολίες για το αν ο κυβερνητικός συνασπισμός θέλει να ψηφίζουν οι έλληνες του εξωτερικού, είμαι παρών», είπε δεσμευόμενος – παρότι δεν έχει την καλύτερη εντύπωση για τα ΕΛΤΑ, γιατί όχι και για επιστολική ψήφο…
Μετά τον κ. Θεοδωράκη, που καταχειροκροτήθηκε, τη σκυτάλη πήρε ανάλαφρα ο Κώστας Μπακογιάννης, Περιφερειάρχης Στερεάς Ελλάδας, ο οποίος καθ’ ομολογίαν του θέλησε «να ρίξει το επίπεδο», θυμίζοντας ότι έχει και αυτός μια «θεία από το Σικάγο», που κατάγεται από το Καρπενήσι, τη λένε Αναστασία, έφυγε μετά τον πόλεμο, ζει στη Νέα Υόρκη, και η οποία παίζει στα δάχτυλα την ειδησεογραφία, σε πανελλαδικό και τοπικό επίπεδο, καλύτερα απ΄ ό,τι ο ίδιος. Τουτέστιν, μια χαρά μπορεί να ψηφίσει η θεία Αναστασία και σε τοπικό επίπεδο (και όχι μόνο Επικρατείας). «Όλοι αυτοί οι άνθρωποι είναι αποκλεισμένοι από το ελληνικό πολιτικό σύστημα, γιατί το τελευταίο θέλει να προστατεύσει τα πελατειακά του κεκτημένα. Ενοχλούν οι άνθρωποι αυτοί, οι οποίοι παρεμπιπτόντως διαθέτουν και διεθνείς παραστάσεις. Για να τα λέμε και όλα, υπήρχε διακομματική συναίνεση (σσ: στην αδράνεια τόσων ετών)… Πρέπει να δούμε το θέμα ανοιχτά, επιτέλους», εκτίμησε ο ίδιος, συμπυκνώνοντας τη σκέψη του. «Το υπουργείο Εσωτερικών λέει ότι για να στήσει κάλπες, θα πρέπει προηγουμένως να έχει «κλείσει» τους εκλογικούς καταλόγους. Πόσες είναι οι πιθανότητες να έχουν γίνει όλα αυτά ως τον Φεβρουάριο (σσ: με δεδομένη την προοπτική των εκλογών την άνοιξη); Δύσκολο…».
Ο κ. Μπακογιάννης διερωτήθηκε, για να χειροκροτηθεί κι αυτός θερμά, «ποιο είναι αυτό το οχυρό της Δημοκρατίας που προσπαθούμε να προστατεύσουμε», όταν «άλλοι (σσ: στο εξωτερικό) το κάνουν από τον 19ο αιώνα». «Για μας ισχύει ο κώδικας της ιθαγένειας, ο κώδικας του αίματος. Τι θα πάθει ο βουλευτής Ευρυτανίας, αν τον ψηφίσουν οι Ευρυτάνες που ζουν έξω; (…) Είναι έτοιμο το πολιτικό μας σύστημα να κάνει το βήμα, ή θα συνεχίσει να αντιμετωπίζει τους Ελληνες του εξωτερικού φοβικά;».
Η Λαμπρινή Ρόρη δεν είχε σταμάτησε στο μεσοδιάστημα να βάζει «φιτιλιές», θέτοντας εναύσματα για τις τοποθετήσεις των ομιλητών: «Στην επιχειρηματολογία που αναπτύσσεται ενίοτε κατά της ψήφου, οι Ελληνες του εξωτερικού παρουσιάζονται με γκροτέσκο τρόπο, στα πρότυπα του «Γάμος α λα ελληνικά», ενώ τονίζεται ότι δεν πληρώνουν φόρους στην Ελλάδα».
Ο Κυριάκος Πιερρακάκης, Διευθυντής Ερευνών της διαΝΕΟσις, πήγε κι ένα βήμα παρακάτω, τονίζοντας καταρχάς ότι το ζήτημα δεν είναι στενό και αποσπασματικό, καθώς συνδέεται ευθέως με το Δημογραφικό – ναι, έρευνα της διαΝΕΟσις εμπεριέχει την πιθανότητα οι Ελληνες να αριθμούν περί τα 8,3 εκατομμύρια το 2050. Κατά δεύτερον, ο ίδιος θύμισε ότι η Ελλάδα δεν ανακαλύπτει την πυρίτιδα: το 1862 -και εν μέσω πολέμου- το Ουϊσκόνσιν των ΗΠΑ καθιέρωσε επιστολική ψήφο ενώ ακόμη και ο αυτοκράτορας Αύγουστος είχε δώσει δικαίωμα ψήφου σε 28 αποικίες της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας…
Ο κ. Πιερρακάκης επέμεινε και σε κάτι άλλο ενδιαφέρον: αν δεν υπάρξει δραστική αλλαγή, και το σενάριο που κυκλοφορεί στην πολιτική πιάτσα περί τριπλής κάλπης το Μάϊο ευοδωθεί, θα καταγραφεί «η απόλυτη παραδοξότητα» τού να υπάρχει η δυνατότητα ψήφου Ελλήνων του εξωτερικού στις ευρωεκλογές, αλλά όχι στις εθνικές.
«Κάθε πολιτική πρόταση δημιουργεί ένα σύμπαν κερδισμένων και χαμένων, το πολιτικό σύστημα δεν κατάφερε επί μακρόν να ρυθμίσει αυτό το θέμα», επεσήμανε ο διευθυντής της διαΝΕΟσις, λέγοντας – με τη ζεστή υποδοχή του κοινού – το δικό του «ήγγικεν η ώρα».
Τη συζήτηση ανέλαβε να κλείσει αριστοτεχνικά, όταν ήλθε η σειρά των ερωτήσεων – τοποθετήσεων από το κοινό, Ελληνας – κάτοικος Βιέννης, ο οποίος θέλησε να τονίσει ότι όσοι ζουν στο εξωτερικό δεν έχουν κατ΄ανάγκην φύγει με το πλοίο από τη χώρα, πριν από δεκαετίες, ούτε προέρχονται από άλλο γαλαξία. Είναι ενεργοί στα κοινωνικά μέσα και διαθέτουν ελληνικό ΑΦΜ…
Η εκδήλωση συνδιοργανώθηκε από το Πρόγραμμα για την Ελληνική Διασπορά (Greek Diaspora Project at SEESOX) του Κέντρου Νοτιοανατολικών Σπουδών του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, την Ομάδα Ελληνικής Πολιτικής της Βρετανικής Εταιρείας Πολιτικών Σπουδών και τη διαΝΕΟσις, ενώ υποστηρίχθηκε από το Ίδρυμα Ωνάση.