Κάθε τόσο γίνονται συζητήσεις για τους κινδύνους που ελλοχεύουν στο Ιντερνετ. Tώρα οι κίνδυνοι είναι πραγματικά εδώ, απειλούν όχι μόνο τους αφελείς χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, αλλά τους ίδιους τους κολοσσούς που βρίσκονται πίσω από αυτά τα μέσα, την ίδια την εταιρεία που έδωσε ένα πρόσωπο σε αυτά τα μέσα.
Η Facebook βρίσκεται αντιμέτωπη με μία 14χρονη (ανώνυμη Βρετανίδα) αφελή χρήστη του Διαδικτύου. Θα κληθεί να απολογηθεί στο δικαστήριο, εντός του επόμενου έτους, καθώς η έφηβος κατέθεσε μήνυση κατά της εταιρείας και έπεισε τους δικαστές ανώτατου δικαστηρίου ότι η εταιρεία του Ζούκερμπεργκ πρέπει να ελεγχθεί για τις κατηγορίες της κατάχρησης ιδιωτικών πληροφοριών, αμέλειας και παραβίασης της Νομοθεσίας Προστασίας Δεδομένων, καθώς και της πρόκλησης ψυχικής οδύνης.
Οπως ίσως μαντεύετε, η κοπέλα είναι ένα από τα δεκάδες θύματα της «εκδικητικής πορνογραφίας». Ενας άνδρας –άγνωστο για εμάς τι σχέση είχε με την ίδια- κατάφερε να της αποσπάσει μία πολύ προσωπική, γυμνή φωτογραφία. Η οικογένειά της ισχυρίζεται ότι ο δράστης εκβίαζε το κορίτσι. Οπως και να’ χει, σημασία έχει ότι η φωτογραφία αναρτήθηκε στο Facebook, σε μία λεγόμενη «σελίδα της ντροπής», αρκετές φορές από τον Νοέμβριο του 2014 μέχρι τον Ιανουάριο του 2016. Η 14χρονη πατούσε «report» (αναφορά), η εταιρεία απέσυρε το υλικό και ύστερα από λίγο καιρό η φωτογραφία επανεμφανιζόταν. Μαρτύριο.
«Δημιουργείται η αίσθηση ότι η Facebook δεν κάνει πολλά για να απαγορεύσει περιεχόμενο που η ίδια απαγορεύει στους δικούς της όρους χρήσης»
Μέχρι που το ζήτημα έληξε τον περασμένο Ιανουάριο, αλλά φαίνεται ότι όλο το καλοκαίρι η οικογένεια του θύματος συνέχισε να το μελετά. Ποιες είναι οι ευθύνες της Facebook; Γιατί επέτρεψε να εκτεθεί επανειλημμένα ένα ανήλικο κορίτσι; Πώς μπορούν να προστατευτούν δεκάδες άλλα νεαρά κορίτσια από πιθανή σεξουαλική εκμετάλλευση; Ας αποφανθεί το δικαστήριο. Η 14χρονη κατέθεσε μήνυση τον Σεπτέμβριο, η Facebook άσκησε έφεση, ο δικαστής ανωτάτου δικαστηρίου την απέρριψε (πρωτοφανές!) και η δίκη θα διεξαχθεί στο ιρλανδικό Μπέλφαστ το 2017.
Μέχρι τότε οι νομικοί σύμβουλοι της Facebook θα έχουν ετοιμάσει την υπεράσπισή τους. Μπορεί και να μη χρειαστεί να καταθέσουν ούτε μία λίρα προς την οικογένεια. Και; Το «κακό» έγινε. Ηδη, από τότε που έγινε γνωστή η υπόθεση, εμφανίζονται σαν τα μανιτάρια τα θύματα της «εκδικητικής πορνογραφίας». Ενημερώνονται για τους διεθνείς και ευρωπαϊκούς κανονισμούς και προσεγγίζουν δικηγόρους για να μάθουν αν μπορούν να κινήσουν και οι ίδιοι νομικές διαδικασίες.
Με άλλα λόγια, η υπόθεση της 14χρονης είναι πιθανό να ανοίξει τον ασκό του Αιόλου και μαζί να ανοίξουν κι άλλες υποθέσεις αστικής φύσεως τόσο κατά της Facebook όσο κατά και άλλων μέσων κοινωνικής δικτύωσης. «Προβλέπω ότι θα θέσει ένα πολύ πραγματικό πρόβλημα για όλα τα σάιτ», τόνισε στη Guardian ο Πολ Τουίντ, δικηγόρος για τα μέσα ενημέρωσης.
Οι δικαστές θα κληθούν να εξετάσουν αν υπάρχει ένα όριο στην ελευθερία του λόγου και της έκφρασης (της ανάρτησης δηλαδή) και πού αρχίζει η λογοκρισία. Να, για παράδειγμα, πρόσφατα έγινε σαφές, ότι το να απαγορεύεις την ανάρτηση της θρυλικής φωτογραφίας του (γυμνού) Κοριτσιού της Ναπάλμ, είναι λογοκρισία. Βέβαια, άλλο το 9χρονο κορίτσι που έγινε έμβλημα ειρήνης κατά τη διάρκεια του επώδυνου και (πιο άχρηστου) πολέμου του 20ού αιώνα και άλλο το 14χρονο κορίτσι που έπεσε θύμα σεξουαλικής εκμετάλλευσης. Εκεί τίθεται το όριο στην ελευθερία της έκφρασης;
Η Facebook έχει ήδη κάνει από το 2012 μία «υποχώρηση», περιορίζοντας την ελεύθερη διακίνηση οπτικοακουστικύ υλικού και απαγορεύοντας αυστηρά τις γυμνές φωτογραφίες. Προσοχή, το Facebook μπορεί να απαγορεύσει μία φωτογραφία μόνο εφόσον έχει δεχθεί μία αναφορά για τη συγκεκριμένη φωτογραφία και αφού κάνει την απαραίτητη επιθεώρηση. Μπορεί επίσης να σκανάρει κάθε φωτογραφία που ανεβαίνει και με ένα λογισμικό που ανιχνεύει το «DNA» των φωτογραφιών (PhotoDNA) να μπλοκάρει τις ήδη γνωστές «κακές» φωτογραφίες. Το κάνει για να καταπολεμήσει την online παιδική πορνογραφία.
Είναι αρκετό; Οχι, δεν αρκεί η δέσμευση της Facebook ότι θα κατεβάζει φωτογραφίες ύστερα από αναφορές χρηστών του Διαδικτύου, σύμφωνα με τον Τζον Καρ, ειδήμων σχετικά με το Διαδίκτυο και την επίδραση που έχει στα παιδιά. «Δημιουργείται η αίσθηση ότι η Facebook δεν κάνει πολλά για να απαγορεύσει περιεχόμενο που η ίδια απαγορεύει στους δικούς της όρους χρήσης», τόνισε ο ίδιος. Με λίγα λόγια, πρέπει η εταιρεία να βρει έναν τρόπο να συμμετέχει ενεργά στην αστυνόμευση του περιεχομένου.
Βέβαια αυτό ενέχει κινδύνους για την εταιρεία. Αν αναλάβει την ευθύνη του «αστυνόμου» αν αρχίσει να αναζητά πιθανές εικόνες «ντροπής», τότε θα βρίσκεται στο στόχαστρο κατηγοριών και μηνύσεων κάθε φορά που δεν καταφέρνει να εντοπίσει και να κατεβάσει αντίστοιχο περιεχόμενο. «Και γι΄αυτό χρειαζόμαστε έναν πολύ συγκεκριμένο νόμο που να αναγκάζει τις εταιρείες να προσπαθούν να αποτρέπουν το “κακό” υλικό αλλά να προβλέπει την ασυλία τους για τις περιπτώσεις που τους διαφεύγουν», πρότεινε ο Καρ.
Ο κολοσσός σε όλα αυτά απαντά ότι είναι τεχνολογική εταιρεία, δεν μπορεί να διαδραματίσει τον ρόλο του εκδότη ή του συντάκτη. Προσπαθεί, δηλαδή, να αποφύγει να τεθούν αυτά τα όρια ανάμεσα στην ελευθερία έκφρασης και τη λογοκρισία. Παραπέμπει στην ευρωπαϊκή ντιρεκτίβα, που προβλέπει ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δεν φέρουν ευθύνη για το περιεχόμενο, υπό την προϋπόθεση ότι ανταποκρίνονται γρήγορα στα παράπονα, μέσω ενός μηχανισμού. «Οπως ορίζεται και από τα κοινωνικά στάνταρντς, το γυμνό και η σεξουαλική εκμετάλλευση δεν επιτρέπονται», τόνισε εκπρόσωπος της εταιρείας. «Τέτοιο περιεχόμενο δεν έχει θέση στο Facebook, το αποσύρουμε απευθείας, αφού δεχθούμε την αναφορά».
Πράγματι, ρωτήστε όποιον θέλετε, η Facebook ανταποκρίνεται ταχύτατα όταν δέχεται μία αναφορά για φωτογραφία. Οπου χρειάζεται, όντως, την κατεβάζει. Κι όμως η φωτογραφία έχει ήδη ανέβει. Μπορεί να έχει αποθηκευτεί από άλλον χρήστη. Μπορεί να έχει αναδημοσιευτεί. Μπορεί να έχει περάσει από χέρι σε χέρι στον πιο επικίνδυνο σέρβερ. Υπάρχουν δεκάδες πορνογραφικού περιεχομένου σάιτ όπου μπορεί να δει το θύμα ξαφνικά τη φωτογραφία του. Υπάρχουν άλλες τόσες ιστοσελίδες της ντροπής. «Αν λοιπόν αλλάξει η νομοθεσία και ξαφνικά η Facebook αναγκαστεί να αναλάβει ευθύνη, τότε δεν θα επιτρέπεται καν η ύπαρξη αυτών των σάιτ», σημείωσε η Λόρα Χίγκινς, ιδρύτρια του Revenge Porn Hotline. Πρόκειται για μία διαδικτυακή γραμμή εκτάκτου ανάγκης, όπου μπορούν να απευθυνθούν τα θύματα της «εκδικητικής πορνογραφίας». Από τον Φεβρουάριο του 2015 έχουν δεχθεί 5.000 εκκλήσεις βοήθειας, και μόνο το 23% των περιπτώσεων αφορούσαν το Twitter, το Facebook και το Instagram.