Δεν είναι ακριβώς η θεωρία του χάους —«αν μια πεταλούδα κινήσει τα φτερά της στον Αμαζόνιο, μπορεί να φέρει βροχή στην Κίνα»— αλλά ξαφνικά και με τον πλέον δραματικό τρόπο θυμηθήκαμε πόσο αλληλοεξαρτώμενος είναι ο κόσμος μας: η δολοφονία του Μοχσέν Φαχριζαντέχ, ιρανού επιστήμονα θεωρούμενου ως εγκεφάλου του μυστικού πυρηνικού προγράμματος της Τεχεράνης, δεν αναζωπυρώνει μόνο την κρίση στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής, αλλά περιπλέκει και τα πρώτα βήματα της προεδρίας του Τζο Μπάιντεν, προτού καν αυτός αναλάβει την ηγεσία των ΗΠΑ.
Κατ’ αρχάς τα γεγονότα:
Ο 59χρονος Μοχσέν Φαχριζαντέχ δολοφονήθηκε από αγνώστους στα περίχωρα της Τεχεράνης. Η εκτέλεσή του κινηματογραφική: όπως ανέφερε το ημιεπίσημο ειδησεογραφικό πρακτορείο Tasnim, πρώτα οι «τρομοκράτες ανατίναξαν ένα άλλο αυτοκίνητο» και έπειτα, αφού ο αντιπερισπασμός λειτούργησε και είχαν αποσπάσει την προσοχή των ανδρών της σωματοφυλακής του Φαχριζαντέχ, ένοπλοι που είχαν στήσει ενέδρα άνοιξαν πυρ κατά του οχήματος του επιστήμονα. Ο Φαχριζαντέχ άφησε την τελευταία του πνοή στο νοσοκομείο, λίγη ώρα αργότερα.
Το Ιράν κατηγόρησε αμέσως εχθρούς της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν. Αργότερα ο ίδιος ο πρόεδρος Χασάν Ροχανί κατηγόρησε το Ισραήλ ότι ήταν πίσω από τη δολοφονία του Φαχριζαντέχ.
Ποιος ήταν;
Η αλήθεια είναι ότι ο Φαχριζαντέχ είχε στοχοποιηθεί. Τόσο το Ισραήλ και διάφορες υπηρεσίες των ΗΠΑ όσο όμως και στελέχη της αντιπολίτευσης στο Ιράν —ένας παράγοντας που εξακολουθεί να ενυπάρχει στην στρατοκρατούμενη αυτή χώρα και δεν θα πρέπει να βγαίνει από την εξίσωση των όσων συμβαίνουν εκεί— τον είχαν υποδείξει ως εγκέφαλο του μυστικού προγράμματος ανάπτυξης πυρηνικών όπλων από την Τεχεράνη. Ενός προγράμματος που το Ιράν δεν αποδέχεται ότι υπάρχει αλλά αυτές οι αρνήσεις ουδέποτε υπήρξαν αρκετά πειστικές.
Σε έκθεση-ορόσημο της Διεθνούς Υπηρεσίας Ατομικής Ενέργειας (ΙΑΕΑ) το 2011 ο Φαχριζαντέχ αναφερόταν ως κεντρικό πρόσωπο στην προσπάθεια του Ιράν να αναπτύξει την τεχνολογία και τις δυνατότητες που απαιτούνται για να κατασκευάσει ατομικές βόμβες.
Επισήμως η Τεχεράνη αρνείτο την ανάμειξη του Φαχριζαντέχ —άλλωστε επέμενε ότι το πρόγραμμα αφορά σε ανάπτυξη πυρηνικής τεχνολογίας αποκλειστικά για ειρηνικούς σκοπούς και ότι οι προσπάθειες για ατομικά ή πυρηνικά όπλα είχαν εγκαταλειφθεί οριστικά το 2003. Απέρριπτε όμως παράλληλα αιτήματα της ΙΑΕΑ να συναντήσει τον επιστήμονα, τον οποίο, σε ψήφισμά του από το 2007, ο ΟΗΕ κατονόμαζε ως πρόσωπο που εμπλέκεται στις πυρηνικές ή βαλλιστικές δραστηριότητες του Ιράν. Για την Τεχεράνη ο Φαχριζαντέχ ήταν ένας αξιωματικός του στρατού, στέλεχος των Φρουρών της Επανάστασης, που δεν είχε καμία ανάμιξη στο πυρηνικό πρόγραμμα.
Για τις αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες όμως, ο Φαχριζαντέχ συνέχισε να εργάζεται στο πυρηνικό πρόγραμμα για ανάπτυξη όπλων και αυτό «αποδείχτηκε» και από έγγραφα της ιρανικής Υπηρεσίας Ατομικής Ενέργειας που είχαν κλαπεί από Ισραηλινούς πριν από τρία χρόνια.
Εξάλλου, μία ομάδα της εξόριστης αντιπολίτευσης, το Εθνικό Συμβούλιο Αντίστασης του Ιράν (NCRI) τον Μάιο του 2011 έδωσε στη δημοσιότητα έκθεση που περιελάμβανε φωτογραφία του Φαχριζαντέχ: έδειχνε έναν άνδρα με σκούρα μαλλιά και κοντά γένια. Σύμφωνα με το NCRI, ο Φαχριζαντέχ είχε γεννηθεί στην ιερή για τους σιίτες πόλη Κομ. Υπήρξε αναπληρωτής υπουργός Αμυνας και ταξίαρχος των Φρουρών της Επανάστασης. Ήταν κάτοχος διδακτορικού στην πυρηνική μηχανική και δίδασκε στο Πανεπιστήμιο του Ιμάμη Χουσεΐν.
Ποιος το έκανε;
Ο πρόεδρος του Ιράν Χασάν Ροχανί κατηγόρησε ευθέως το Ισραήλ και εμμέσως τις ΗΠΑ ότι σκότωσαν έναν εξέχοντα ιρανό επιστήμονα. «Για μια ακόμη φορά, τα κακοποιά χέρια της παγκόσμιας αλαζονείας, με το σφετεριστικό σιωνιστικό καθεστώς ως μισθοφόρο, βάφτηκαν με το αίμα ενός γιου αυτού του έθνους», υπογράμμισε ο Ροχανί σε δήλωσή του, σύμφωνα με την κρατική τηλεόραση. Το Ιράν χρησιμοποιεί γενικά την έκφραση «παγκόσμια αλαζονεία» για να περιγράψει τις Ηνωμένες Πολιτείες, ενώ με τον όρο «σφετεριστικό σιωνιστικό καθεστώς» περιγράφει το Ισραήλ. Σε επιστολή της προς τον γενικό γραμματέα του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, η Τεχεράνη έκανε λόγο για «σοβαρές ενδείξεις» ότι πίσω από τη δολοφονία είναι το Ισραήλ.
Αλλά και οι New York Times εμφανίζονται βέβαιοι για τον ρόλο του Ισραήλ. «Αμερικανός αξιωματούχος, μαζί με άλλα δύο στελέχη των υπηρεσιών πληροφοριών, είπαν ότι το Ισραήλ ήταν πίσω από την επίθεση κατά του επιστήμονα. Είναι άγνωστο προς το παρόν το αν γνώριζαν οι ΗΠΑ για την επιχείρηση αλλά οι δύο χώρες είναι οι στενότεροι σύμμαχοι και μοιράζονται τις πληροφορίες σχετικά με το Ιράν, το οποίο άλλωστε το Ισραήλ το θεωρεί τη μεγαλύτερη απειλή εναντίον του» έγραψε το νεοϋορκέζικο φύλλο.
Το «μήνυμα» στον Μπάιντεν
Ο Λευκός Οίκος, η CIA και το Ισραήλ δεν σχολίασαν την εξέλιξη, η οποία έρχεται μόλις 11 μήνες αφότου οι ΗΠΑ σκότωσαν σε επίθεση με drone τον υποστράτηγο των Φρουρών της Επανάστασης Κασέμ Σουλεϊμανί.
Για τους New York Times και άλλους αναλυτές, η εκτέλεση του Φαχριζαντέχ έρχεται να δυναμιτίσει την επιδίωξη του Τζο Μπάιντεν, εκλεγμένου προέδρου των ΗΠΑ, να αποκλιμακώσει την ένταση με την Τεχεράνη, αναβιώνοντας τη συμφωνία του 2015. Ως γνωστόν, ο Ντόναλντ Τραμπ είχε αποσύρει τις ΗΠΑ από τη συμφωνία το 2018, υιοθετώντας μια πολύ πιο σκληρή γραμμή απέναντι στην Τεχεράνη, ικανοποιώντας τόσο το Ισραήλ όσο και τους Σαουδάραβες, που θεωρούν το Ιράν απόλυτη απειλή.
Ο χρονισμός μοιάζει να επιβεβαιώνει τόσο τους ισχυρισμούς των Ιρανών, όσο και τους φόβους των αναλυτών για μια περιπλοκή της κατάστασης προτού καν ο Μπάιντεν αναλάβει τον ειρηνευτικό ρόλο του, ο οποίος προφανώς υπονομεύεται. Δεν είναι λίγοι εξάλλου εκείνοι που παρατήρησαν ότι το δολοφονικό χτύπημα κατά του θεωρούμενου εγκεφάλου του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν σημειώθηκε 10 ημέρες μετά τη μυστική συνάντηση του Μπενιαμίν Νετανιάχου, πρωθυπουργού του Ισραήλ, με τον πρίγκιπα διάδοχο της Σαουδικής Αραβίας και de facto ηγέτη της χώρας, Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, παρόντος μάλιστα του αμερικανού υπουργού Εξωτερικών, Μάικ Πομπέο. Η συνάντηση έγινε «για το Ιράν, για το Ιράν, για το Ιράν», όπως είχε τονίσει χαρακτηριστικά ο ισραηλινός υπουργός παρά τω πρωθυπουργώ Τζάσι Χάνεγκμπι, και μεταξύ άλλων θεωρήθηκε μήνυμα προς τις ΗΠΑ και προσωπικά προς τον Μπάιντεν.
«Είναι πολύ, πολύ σημαντικό να δημιουργηθεί ο άξονας που θα απομονώσει το Ιράν» είχε δηλώσει επίσης ο εξ απορρήτων του Νετανιάχου, υπενθυμίζοντας ότι Ισραηλινοί και Σαουδάραβες δεν επιθυμούν την επαναφορά του status που είχε επιτευχθεί επί διακυβέρνησης Μπαράκ Ομπάμα (και αντιπροεδρίας Μπάιντεν).
Καθώς το ερώτημα πόσα γνώριζαν οι ΗΠΑ για την εκτέλεση του Φαχριζαντέχ παραμένει αναπάντητο, ερωτήματα προκύπτουν και κατά πόσο ο ίδιος ο Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος στο μεταξύ έχει καθυστερήσει τη μεταβίβαση της εξουσίας και έχει αρνηθεί στον εκλεγμένο πρόεδρο κρίσιμες πληροφορίες, είχε εγκρίνει την επίθεση που δυναμίτισε την περιοχή, λίγο προτού αυτός αποχωρήσει από τον Λευκό Οίκο…