Μια πολύτιμη (και «θαυματουργή» σύμφωνα με τη ρωσική εκκλησία) εικόνα: αυτό είναι το μήλον της έριδος μεταξύ των θεματοφυλάκων της ρωσικής τέχνης και του Βλαντίμιρ Πούτιν, με το Κρεμλίνο μάλλον να αποδέχεται –τουλάχιστον προς το παρόν– να κάνει ένα βήμα πίσω.
Η Πινακοθήκη Τετριακόφ στη Μόσχα αντιτάχθηκε σε διάταγμα της 15ης Μαΐου για την επιστροφή, παρά την αντίθετη γνώμη των ειδικών, της πολύτιμης «Αγίας Τριάδας» του Αντρέι Ρουμπλιόφ (ΣτΜ: ένας εκ των κορυφαίων ρώσων αγιογράφων του Μεσαίωνα, που έφτασε να γίνει μέχρι και ταινία από τον Αντρέι Ταρκόφσκι) από το μουσείο, στη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία.
Το έργο δεν μπορεί να μεταφερθεί, υποστηρίζουν οι ειδικοί, «λόγω της κατάστασής του αλλά και του απρόβλεπτου της διαδικασίας εκφυλισμού, που ήδη βρίσκεται σε εξέλιξη» αναφέρει στην ανταπόκρισή του από τη Μόσχα ο Ρικάρντο Ρίτσι της La Repubblica, προσθέτοντας ότι στην παρούσα φάση η εικόνα βρίσκεται σε εργαστήριο αποκατάστασης για «επείγουσα επέμβαση», δεδομένου ότι έχει ήδη υποστεί ζημιά μετά από προηγούμενη προσωρινή μεταφορά της πέρυσι το καλοκαίρι.
Το απροσδόκητο προεδρικό διάταγμα επικρίθηκε σφοδρά από συντηρητές και ιστορικούς της τέχνης, ακόμη και φιλοκυβερνητικούς, οι οποίοι είναι βέβαιοι πως η έκθεση της εικόνας σε μια εκκλησία θα μπορούσε να τη βλάψει ανεπανόρθωτα. Μάλιστα, πολλοί μελετητές έφτασαν στο σημείο να συγκρίνουν τον Πούτιν, ο οποίος έχει πλέον εγκλωβιστεί στον πόλεμο που κήρυξε στην Ουκρανία, με δεισιδαίμονες πρίγκιπες του Μεσαίωνα που μετέφεραν εικόνες στα πεδία των μαχών ευελπιστώντας ότι οι όποιες «θαυματουργές» τους ιδιότητες θα τους προσέφεραν, τελικά, τη νίκη.
«Φοβάται. Νομίζω πως δεν υπάρχει άλλη εξήγηση», είχε πει η ειδικός σε εκκλησιαστικά ζητήματα Ξένια Λουτσένκο στον ραδιοφωνικό σταθμό Echo της Μόσχας, σχολιάζοντας το γεγονός ότι στην πρώτη του επίσκεψη στη Χερσώνα (μία από τις τέσσερις ουκρανικές περιφέρειες που προσάρτησε μονομερώς η Μόσχα τον περασμένο Σεπτέμβριο) ο ρώσος πρόεδρος είχε δωρίσει στους εκεί στρατηγούς του μια εικόνα.
Προηγουμένως, έναν από τους πιο πολύτιμους θησαυρούς του είχε κληθεί να αποχωριστεί το περίφημο Ερμιτάζ: τη σαρκοφάγο του Αλεξάντρ Νιέφσκι, μια από τις σημαντικότερες προσωπικότητες της μεσαιωνικής Ρωσίας. Επειτα από χρόνια, είχε επιστραφεί στο μοναστήρι όπου φυλάσσονταν τα λείψανα του πρίγκιπα που αγιοποιήθηκε το 1547. Οι φόβοι που είχε εκφράσει τότε ο διευθυντής του μουσείου, Μιχαήλ Πιοτρόφσκι, για τη σαρκοφάγο ήταν οι ίδιοι που εκφράζονται σήμερα για την εικόνα, με πρώτο τον κίνδυνο να φθαρεί λόγω κακής συντήρησης.
Σε άρθρο του στη ρωσική εφημερίδα Novaya Gazeta ο ρώσος ιστορικός με ειδίκευση στη μεσαιωνική ιστορία Ολεγκ Βοκομποϊνίκοφ έκανε λόγο για χειρονομίες που συνδέουν περαιτέρω το Κρεμλίνο με την Εκκλησία, χαρακτηρίζοντάς τες «πράξη ευγνωμοσύνης προς τους ηγέτες της Εκκλησίας που στήριξαν τον πόλεμο… σε μια χώρα όπου οι εκκλησίες λένε πως προσεύχονται όχι για την ειρήνη, αλλά για τη νίκη».
«Η προσευχή ενώπιον της “Αγίας Τριάδας” του Ρουμπλιόφ είναι σίγουρα πιο αποτελεσματική στο μυαλό του πιστού. Τώρα φανταστείτε έναν τέτοιο συλλογικό πιστό με τη μορφή του Συμβουλίου Ασφαλείας (της Ρωσίας)», πρόσθεσε.
Μετά το διάταγμα του Πούτιν, ο Πατριάρχης Μόσχας Κύριλλος ανακοίνωσε ότι από την 4η Ιουνίου, παραμονή της εορτής του Αγίου Πνεύματος, «η θαυματουργή εικόνα» επρόκειτο να μεταφερθεί (και να παραμείνει εκεί επί έναν χρόνο) στον Καθεδρικό Ναό του Σωτήρος Χριστού στη Μόσχα, ενώ στη συνέχεια θα επέστρεφε στην ιστορική της έδρα: στη Λαύρα της Αγίας Τριάδος και του Αγίου Σεργίου (του Ράντονεζ), στην πόλη Σεργκιέφ Ποσάντ, περί τα 70 χιλιόμετρα από τη Μόσχα.
Η εικόνα, που θεωρείται κορυφαίο έργο της ρωσικής αγιογραφίας, φιλοτεχνήθηκε από τον Ρουμπλιόφ με αφορμή την αγιοποίηση, γύρω στο 1422, του Σέργιου του Ράντονεζ, ο οποίος ίδρυσε το μοναστήρι που σήμερα είναι αφιερωμένο στη μνήμη του.
Πλέον, όμως, ενώπιον της ξεκάθαρης αντίθεσης των ειδικών, το Κρεμλίνο εμφανίζεται πρόθυμο να αξιολογήσει τα δεδομένα. «Θα εξετάσουμε τις λεπτομέρειες» δήλωσε ο εκπρόσωπος του Πούτιν Ντμίτρι Πεσκόφ. Ακόμη και το Πατριαρχείο φαίνεται πρόθυμο να συμμορφωθεί με τη γνώμη των συντηρητών, αν και δύσκολα θα εγκαταλείψει την ιδέα της επιστροφής της εικόνας στους κόλπους του. Πολύ πιθανό θεωρείται να μεταφερθεί, αφού ληφθούν όλα τα απαραίτητα μέτρα, απευθείας στη μελλοντική μόνιμη κατοικία της, στο Σέργκιεφ Ποσάντ.