Μου φάνηκε πολύ παράξενο όταν συνδέθηκα με την Μάρσα Αϊβινς μέσω skype, το γεγονός ότι άρχισε να μου μιλάει για τόσο γήινα πράγματα: «ζητώ προκαταβολικά συγγνώμη αν ακούγεται έντονος θόρυβος από το σπίτι μου. Υπάρχουν εργάτες έξω που κουρεύουν το γκαζόν και κάνουν και διάφορες άλλες δουλειές στον κήπο λόγω άνοιξης». Καθισμένη στο γραφείο της, με τα μαλλιά πιασμένα πίσω-και όχι να αιωρούνται όπως στη φωτογραφία που μου είχε στείλει από ένα διαστημικό ταξίδι της-, η αμερικανίδα αστροναύτης, πιλότος και μηχανικός της NASA Μάρσα Αϊβινς, άρχισε να απαντά σε καθεμία από τις εξωγήινες απορίες μου. Στη διάλεξη που θα δώσει στο Ιδρυμα Ευγενίδου τη Δευτέρα 23 Απριλίου ως προσκεκλημένη της Πρεσβείας των ΗΠΑ με τίτλο «Η ιστορία των επανδρωμένων διαστημικών πτήσεων», σκοπεύει να μοιραστεί με το κοινό τη μοναδική εμπειρία του να απομακρύνεσαι από τον Πλανήτη Γη, αλλά και πόσο τραγελαφικό είναι να ζεις μια καθημερινότητα σε ένα περιβάλλον χωρίς βαρύτητα.
Συνηθίζουμε να ακούμε για άντρες αστροναύτες, η πιο κοινή έκφραση άλλωστε, είναι «Man on the moon». Η πρώτη μου ερώτηση είχε λοιπόν να κάνει με αυτό το στερεότυπο και με το πόσο πιο συχνό φαινόμενο είναι πλέον το «woman on the moon»: «από τους 550 περίπου ανθρώπους που συνολικά έχουν ταξιδέψει στο Διάστημα ως σήμερα, μόλις οι 50 ήταν γυναίκες. Πρόκειται δηλαδή για το 10%. Αυτό αρχίζει να αλλάζει. Με αργά βήματα, όχι με ταχύτητα φωτός. Αλλά αλλάζει. Οι γυναίκες δεν υστερούν σε τίποτα, μπορούν να επιβιώσουν παντού. Ακόμα και στο Διάστημα!».
Πώς είναι λοιπόν να περνάς την καθημερινότητά σου απαλλαγμένη από τη σύμβαση της βαρύτητας; «Αν δεν το ζήσεις ο ίδιος, δεν μπορείς να το καταλάβεις. Ακόμα και το πιο απλό πράγμα, όπως να βάλεις τα παπούτσια σου και να δέσεις τα κορδόνια σου, δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση. Ολα αιωρούνται γύρω σου και μαζί μ’αυτά κι εσύ ο ίδιος. Πώς είναι για παράδειγμα να διαβάσεις ένα βιβλίο υπό τέτοιες συνθήκες; Καθόλου απλό. Εντάξει, μπορείς να πιάσεις και να ακινητοποιήσεις το βιβλίο και να αρχίσεις να το διαβάζεις ενώ εσύ “πετάς”. Το σίγουρο πάντως, είναι ότι υπάρχει ζωή χωρίς τη βαρύτητα και είναι πολύ συναρπαστική».
Αναρωτιέμαι πόσο δύσκολο είναι να εισχωρήσεις σε ένα τέτοιο περιβάλλον, ποια είναι τα αντικειμενικά προσόντα που χρειάζονται για να φτάσεις στο σημείο να γίνεις αστροναύτης: «βασική προϋπόθεση είναι να έχεις ένα πανεπιστημιακό πτυχίο σε κάτι που έχει να κάνει με τη φυσική, τη μηχανική, κτλ. Η λογοτεχνία για παράδειγμα, δεν βοηθάει και πολύ. Στη συνέχεια, αν το θες πολύ, ετοιμάζεις τα χαρτιά σου, κάνεις τις αιτήσεις σου, περιμένεις, προσεύχεσαι και αν είσαι τυχερός, σε δέχονται. Αρχικά πρέπει να εργαστείς ως μηχανικός σε διαστημικό σταθμό, μην φανταστείτε ότι με το που γίνεσαι δεκτός σου λένε “καλό ταξίδι” και φεύγεις για άλλους πλανήτες. Εγώ εργάστηκα επί δέκα χρόνια σε διαστημικό σταθμό προτού φύγω για την πρώτη μου αποστολή».
Συμπεραίνω λοιπόν, ότι περίμενε δέκα ολόκληρα χρόνια μέχρι να φύγει για το πρώτο της ταξίδι. «Δεν περίμενα δέκα ολόκληρα χρόνια. Περίμενα σε όλη μου τη ζωή!» με διορθώνει.
Στη διάλεξη που θα δώσει, σκοπεύει να δείξει και φωτογραφίες της NASA από το διάστημα. Πώς φαίνεται η Γη από τόσο μακριά. «Θα υπάρχουν και εικόνες από την Ελλάδα, ακόμα και από τόσο μακριά φαίνεται πολύ όμορφη με όλα αυτά τα μνημεία, τον Παρθενώνα φυσικά και τόση θάλασσα τριγύρω. Τα νησιά της, όταν την κοιτάς από το Διάστημα, είναι σαν αστερισμοί. Ολα είναι θέμα οπτικής γωνίας» λέει με ενθουσιασμό.
Επηρεάζει τον τρόπο σκέψης και ζωή της το γεγονός ότι τόσο συχνά εγκαταλείπει τα επίγεια προβλήματα και τα άγχη της πεζής καθημερινότητας; «Τίποτα δεν συγκρίνεται με την αίσθηση που έχεις όταν φτάσεις σε αυτή την εξωπραγματική εμπειρία. Οταν το ζεις πραγματικά και το βλέπεις με τα ίδια σου τα μάτια. Οσο απαιτητική εκπαίδευση κι αν έχεις κάνει, όσες ταινίες κι αν έχεις δει, όταν κοιτάς από ψηλά, βλέπεις έναν κόσμο απέραντο, χωρίς σύνορα. Και δεν καταλαβαίνεις για ποιο λόγο γίνονται τόσοι πόλεμοι».
Ξαφνικά σκέφτομαι κάτι που μου φαίνεται αστείο: όλα τα παιδιά του Δημοτικού, όταν έγραφαν έκθεση με θέμα «Τι θα γίνω όταν μεγαλώσω», 8 στα 10 έλεγαν «αστροναύτης». Μετά φυσικά, ερχόταν η σκληρή πραγματικότητα και στρέφονταν σε πιο γήινες επιλογές. Η Μάρσα Αϊβινς όμως, κατάφερε να επαληθεύσει εκείνη την παιδική σχολική έκθεση ιδεών: «από τότε που ήμουν μικρό κοριτσάκι, θυμάμαι ότι βλέπαμε με τους γονείς μου τις διαστημικές αποστολές στην ασπρόμαυρη τηλεόραση και μαγευόμουν. Αλλά και στο σχολείο, κάθε φορά που επρόκειτο να μεταδοθεί κάτι τέτοιο, θα σταματούσαν το μάθημα, θα έφερναν μια τηλεόραση στην τάξη και θα το βλέπαμε όλοι μαζί. Από τότε ήξερα πολύ καλά τι θα γίνω όταν μεγαλώσω».
Η ίδια, θεωρεί τα διαστημικά ταξίδια, ως έναν πρώτης τάξεως τρόπο διαφυγής: «μεγάλωσα στη Φιλαδέλφεια των ΗΠΑ. Οι Αμερικάνοι δεν ταξιδεύουν πολύ. Νιώθουν ότι οι ΗΠΑ είναι ένας ξεχωριστός πλανήτης και ότι μπορείς να βρεις τα πάντα πάνω σε αυτόν. Ισως επειδή δεν γειτονεύει με καμία άλλη Ηπειρο, νιώθουν ότι δεν έχουν πού αλλού να πάνε».
Και συνεχίζει: «εσείς στην Ελλάδα είστε πολύ τυχεροί. Εχετε τόσες άλλες χώρες και ηπείρους γύρω σας, τόσες πολλές επιλογές. Το ότι δεν νιώθετε μόνοι σ’αυτόν τον πλανήτη, αυτό σας κάνει αυτόματα πιο περίεργους, περιπετειώδεις και συντροφικούς. Μάλλον λοιπόν, γι’αυτό ήθελα πάντα να φύγω, να πάω κάπου αλλού».
Εχουν γυριστεί τόσες ταινίες με θέμα τις διαστημικές αποστολές. Ποια είναι η αγαπημένη της; «Το “Apollo 13” του Ρον Χάουαρντ χωρίς καμία αμφιβολία. Είναι η πιο αληθοφανής από όσες ταινίες γυρίστηκαν με αυτό το θέμα. Ακριβώς επειδή γυρίστηκε σε ένα ειδικό αεροσκάφος που για μερικά λεπτά σου έδινε τη συνθήκη της απόλυτης έλλειψης βαρύτητας. Εκεί δεν χρησιμοποιήθηκαν τα γνωστά τρικ με τους ηθοποιούς να αιωρούνται ανάποδα. Οταν είσαι αστροναύτης και βλέπεις κάτι τέτοιο, σου φαίνεται πολύ αστείο».
Υπάρχει αλήθεια κάτι που ως γυναίκα μπορεί να κάνει καλύτερα από έναν άνδρα όταν βρίσκεται σε κάποια αποστολή; «Είμαι αρκετά μικρόσωμη και αυτό βοηθάει, γιατί μπορώ να τρυπώσω σε σημεία που ένας άνδρας δεν μπορεί. Αλλά οι μεγαλόσωμοι άνθρωποι είναι χρήσιμοι σε άλλα πράγματα στις αποστολές, έχουν πιο γρήγορη πρόσβαση σε κάτι, κτλ. Οπότε θα έλεγα ότι δεν έχει σημασία το φύλο του αστροναύτη, αλλά ο σωματότυπός του».
Και πόσο σημαντική είναι η χημεία του πληρώματος σε ένα σύμπαν χωρίς βαρύτητα; «Δεν θα έλεγα ότι είναι απαραίτητο να γίνεις φίλος και να αγαπηθείς με όλα τα μέλη του πληρώματος. Σίγουρα όμως πρέπει να μάθεις να συνυπάρχεις, όπως όταν δουλεύεις σε ένα γραφείο. Με τη διαφορά ότι στη δική μου περίπτωση, αν γίνει ένας άγριος καβγάς, δεν μπορείς να χτυπήσεις δυνατά την πόρτα και να σηκωθείς να φύγεις. Δεν μπορείς καν να απομονωθείς. Εκπαιδευόμαστε μαζί επί μήνες. Και βασικό μέρος της εκπαίδευσης, είναι να μάθεις να ανέχεσαι».
Και καταλήγει: «θυμάμαι πάντα, τον τρόπο με τον οποίο ένας συνάδελφός μου αστροναύτης, μου είχε περιγράψει μία από τις αποστολές του, που δεν ήταν ό,τι καλύτερο από άποψη χημείας. Είχε πει, ότι ήταν σα να ζει μέσα σε έναν συμβατικό γάμο».
Info:
Ιδρυμα Ευγενίδου, Λ. Συγγρού 387, Π. Φάληρο. (Είσοδος από οδό Πεντέλης 11). Ωρα έναρξης: 18.30.
Η είσοδος είναι ελεύθερη, απαραίτητα είναι όμως τα δελτία εισόδου, η διανομή των οποίων θα πραγματοποιηθεί από το Ταμείο του Πλανηταρίου και από τις 17:30 της ίδιας ημέρας. Κάθε άτομο θα μπορεί να προμηθευτεί έως 2 δελτία εισόδου. Διατίθενται 300 δελτία εισόδου για το Αμφιθέατρο. Διατίθενται 120 δελτία εισόδου για την Αίθουσα Διαλέξεων, όπου η ομιλία θα αναμεταδίδεται απευθείας από το Αμφιθέατρο.
Ηλικίες: Προτείνεται για παιδιά 10 ετών και άνω και για ενήλικες.
Η ομιλία θα πραγματοποιηθεί στα Αγγλικά με παράλληλη διερμηνεία στα Ελληνικά. Το κοινό θα μπορεί να παρακολουθήσει την ομιλία μέσω live streaming. Ο σχετικός σύνδεσμος θα ανακοινωθεί στην ιστοσελίδα του Ιδρύματος Ευγενίδου: http://www.eef.edu.gr.