Το απόγευμα της Κυριακής ο Ρόμαν Προτάσεβιτς πέρασε τον έλεγχο στο «Ελ. Βενιζέλος» και επιβιβάστηκε στο αεροπλάνο της Ryanair από την Αθήνα με προορισμό το Βίλνιους. Ο Προτάσεβιτς είναι Λευκορώσος, αλλά ζει στη Λιθουανία, καθώς για το καθεστώς του Αλεξάντερ Λουκασένκο, του «τελευταίου δικτάτορα της Ευρώπης», είναι εχθρός και αντιμετωπίζει τη γνωστή κατηγορία που χρησιμοποιεί κάθε δικτατορία για τους αντιφρονούντες: «τρομοκρατία». Ο Προτάσεβιτς δεν έφτασε ποτέ στο Βίλνιους. Το αεροσκάφος της Ryanair διατάχθηκε να προσγειωθεί στο Μινσκ για «λόγους ασφαλείας» και υπό τη συνοδεία ενός MiG-29. Εκεί ο συγκεκριμένος επιβάτης συνελήφθη.
Αφού ο «έλεγχος» ολοκληρώθηκε, το αεροσκάφος συνέχισε το ταξίδι του προς το Βίλνιους. Σε μια απαράδεκτη επικοινωνιακή διαχείριση του θέματος μιας κρατικής αεροπειρατείας, η Ryanair ανέφερε ότι μετά την αναγκαστική προσγείωση στο Μινσκ, το ταξίδι συνεχίστηκε για «επιβάτες και πλήρωμα» προς τη λιθουανική πρωτεύουσα όπου στις 21:25 (τοπική ώρα) το αεροσκάφος προσγειώθηκε «με ασφάλεια». Λέξη για τον Προτάσεβιτς που δεν συνέχισε το ταξίδι του. Ούτε μία λέξη!
Σύμφωνα με πληροφορίες λιθουανικών ΜΜΕ, στο αεροδρόμιο του Βίλνιους δεν εμφανίστηκαν ο Προτάσεβιτς και άλλοι πέντε από τους ταξιδιώτες που είχαν επιβιβαστεί στην Αθήνα στην πτήση Ryanair FR 4978 –η μία ήταν η φίλη του 26χρονου, ενώ οι άλλοι τέσσερις είναι ρώσοι πολίτες.
Για «πράκτορες» μίλησε στην ΕΡΤ και ο Νίκος Πετάλης, ένας από τους 11 έλληνες επιβάτες της πτήσης. Ο ίδιος είπε ότι το σκηνικό περί απειλής ασφάλειας ήταν «σκηνοθετημένο». Στα social media κυκλοφόρησαν πλάνα από τους ερασιτεχνικούς ελέγχους χειραποσκευών στους οποίους υποβλήθηκαν οι επιβάτες της πτήσης στην πίστα του αεροδρομίου του Μινσκ· ο στόχος ήταν άλλος, να συλληφθεί ο Προτάσεβιτς και αυτό έγινε.
Στην Αθήνα το σχέδιο αρπαγής
Η Ευρωπαϊκή Ενωση διαμαρτυρήθηκε. Σχετικά διπλωματικά στην αρχή, οργισμένα στη συνέχεια. Αλλωστε επρόκειτο για μια ωμή παρέμβαση τρίτης χώρας σε μια εσωτερική πτήση της ΕΕ, από την πρωτεύουσα της Ελλάδας στην πρωτεύουσα της Λιθουανίας.
Το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών δεν δίστασε να χαρακτηρίσει «πράξη κρατικής αεροπειρατείας» την αναγκαστική προσγείωση της πτήσης της Ryanair FR 4978 στο Μινσκ της Λευκορωσίας.
«Για την Ελλάδα, η προάσπιση των θεμελιωδών αξιών όπως η δημοκρατία, το κράτος δικαίου και τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι ζήτημα αρχής. Θεωρούμε ότι παρόμοιες πρακτικές, οι οποίες παραπέμπουν σε άλλες εποχές και που δεν αρμόζουν σε κανένα πολιτισμένο κράτος, δεν θα πρέπει να μείνουν αναπάντητες. Η ελληνική πλευρά βρίσκεται σε στενό συντονισμό με τα υπόλοιπα κράτη-μέλη της ΕΕ και αναμένει ότι το ζήτημα αυτό θα εξετασθεί ενδελεχώς κατά το προσεχές Ευρωπαϊκό Συμβούλιο», ανέφερε μεταξύ άλλων στην ανακοίνωσή του το υπ. Εξωτερικών.
Σύμφωνα με το kathimerini.gr, έρευνα για το συμβάν διεξάγουν η Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών και η ΕΛ.ΑΣ., καθώς υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι ένα μέρος του σχεδίου αρπαγής του 26χρονου δημοσιογράφου από το καθεστώς Λουκασένκο τέθηκε σε εφαρμογή επί ελληνικού εδάφους, άγνωστο υπό τίνος την… αιγίδα, αφού η Λευκορωσία δεν έχει πρεσβεία στην Αθήνα. Σε κάθε περίπτωση, το καθεστώς του Λουκασένκο ήταν σε θέση να γνωρίζει ότι στη συγκεκριμένη πτήση της Ryanair FR 4978 που ξεκινούσε από την Αθήνα επέβαινε ο επιβάτης-στόχος.
Μητσοτάκης: Επιθετική ενέργεια της Λευκορωσίας
«Ξεκάθαρες και αυστηρές συνέπειες, που θα δεν αφήσουν κανένα περιθώριο στη Λευκορωσία να αμφισβητήσει την ενότητα και την αποφασιστικότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης» ζήτησε, από την πλευρά του, να συμφωνήσουν οι ηγέτες των κρατών-μελών της ΕΕ στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Δευτέρας ο Κυριάκος Μητσοτάκης, σε δηλώσεις του στους Financial Times.
«Δεν πρέπει να επαναληφθεί το προηγούμενο η ΕΕ να μην παρουσιάζει ενιαίο μέτωπο σε εξωτερικά ζητήματα στην περίπτωση της απαράδεκτης επιθετικής ενέργειας από τη Λευκορωσία» επέμεινε ο κ. Μητσοτάκης, μιλώντας στη στήλη Europe Express, ενώ ξεχωριστό ενδιαφέρον απέκτησε και η επικείμενη συνάντηση του Νίκου Δένδια με τον ρώσο ομόλογό του Σεργκέι Λαβρόφ στο Σότσι (ως γνωστόν, η Μόσχα είναι αποκλειστικός πολιτικός χορηγός και προστάτης του Λουκασένκο).
Ο κ. Δένδιας επικοινώνησε και με τη Σβετλάνα Τιχανόφσκαγια, ηγέτιδα της αντιπολίτευσης στη Λευκορωσία.
Την άμεση απελευθέρωση του Ρομάν Προτάσεβιτς ζήτησε κατά τα άλλα, με μήνυμά της στο Twitter η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, η οποία μίλησε για «συνέπειες» στη Λευκορωσία.
«Η εξωφρενική και παράνομη συμπεριφορά του καθεστώτος στη Λευκορωσία θα έχει συνέπειες. Οι υπεύθυνοι για την πειρατεία στην πτήση της Ryanair πρέπει να τιμωρηθούν. Ο δημοσιογράφος Ρόμαν Προτάσεβιτς πρέπει να απελευθερωθεί αμέσως. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα συζητήσει αύριο τις ενέργειες που πρέπει να αναληφθούν», τόνισε παραπέμποντας στη συζήτηση των «27» της Δευτέρας.
Ποιος είναι ο Προτάσεβιτς
Ποιος είναι όμως ο Προτάσεβιτς και τι έκανε στην Αθήνα;
Ο 26χρονος Προτάσεβιτς είναι δημοσιογράφος. Από το 2019 ζει στη Λιθουανία καθώς φοβάται για τη ζωή του. Και όπως αποδείχτηκε, πολύ σωστά. Στην Αθήνα είχε βρεθεί για να παρακολουθήσει από κοντά τη συμμετοχή στο 6ο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών της Τιχάνοφσκαγια, η οποία κατά την παρουσία της στην Ελλάδα συναντήθηκε μεταξύ άλλων τόσο με τον κ. Δένδια όσο και με την Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου.
Για τους New York Times τα όσα συνέβησαν την Κυριακή είχαν όλα τα συστατικά μιας ιστορίας των κατασκοπικών περιπετειών «Jason Bourne»: Μια εμπορική πτήση που μεταφέρει έναν αντιφρονούντα δημοσιογράφο αναχαιτίζεται από ένα μαχητικό MiG-29 υπό τις διαταγές του αυταρχικού προέδρου της Λευκορωσίας.
Ομως ο πρωταγωνιστής είναι αληθινός.
Ο 26χρονος δημοσιογράφος εργαζόταν για την υπηρεσία ειδήσεων, NEXTA, με έδρα στην Πολωνία, που πέρυσι μετέδιδε εικόνες από τις διαμαρτυρίες κατά του προέδρου της Λευκορωσίας, Αλεξάντερ Λουκασένκο. Χρησιμοποιούσε την εφαρμογή Telegram για να μεταδώσει εικόνα σε μια περίοδο που ήταν δύσκολο για τα ξένα μέσα να κάνουν απευθείας ανταπόκριση από τη χώρα-μαριονέτα της Μόσχας και του Βλαντίμιρ Πούτιν. Ο Προτάσεβιτς τώρα εργάζεται για το Belamova, ένα διαφορετικό κανάλι του Telegram.
Στην πατρίδα του αντιμετωπίζει κατηγορίες για εξτρεμιστικές ενέργειες, μεταξύ των οποίων η διοργάνωση μαζικών διαδηλώσεων και η υποκίνηση κοινωνικού μίσους, που σχετίζονται με τις περσινές διαμαρτυρίες. Αν και ο ίδιος αρνείται τις κατηγορίες, θα μπορούσε να βρεθεί για 15 χρόνια στη φυλακή σε περίπτωση που καταδικαστεί. Αλλά ίσως αυτή η ποινή να είναι και χάδι, αν αντιμετωπίσει κατηγορίες για τρομοκρατία.
Σύμφωνα με αναφορές, ο Προτάσεβιτς έβαλε τα χέρια στο κεφάλι του και άρχισε να τρέμει όταν συνειδητοποίησε ότι η πτήση κατευθυνόταν προς το Μινσκ, αντί για τον προγραμματισμένο προορισμό Βίλνιους.
Λίγο πριν από την προσγείωση στο Βίλνιους, ο κυβερνήτης του αεροσκάφους πήρε εντολή από τους λευκορώσους ελεγκτές εναέριας κυκλοφορίας να προσγειωθεί στο Μινσκ, με το πρόσχημα της «απειλής ασφάλειας». Αμέσως μετά την προσγείωση συνελήφθη.
Ξένοι πράκτορες στο «Ελ. Βενιζέλος»;
Σύμφωνα με το ρεπορτάζ του Γιάννη Σουλιώτη για το kathimerini.gr, και όσο ο Προτάσεβιτς βρισκόταν ακόμα στο «Ελ. Βενιζέλος», φέρεται να επικοινώνησε με συναδέλφους του μέσω της πλατφόρμας που είχε δημιουργήσει στην εφαρμογή Telegram, ενημερώνοντάς τους ότι κάποιο άγνωστο σ’ αυτόν ρωσόφωνο άτομο τον πλησίασε και τον φωτογράφησε. Υπό αυτό το πρίσμα, τότε προκύπτουν ισχυρές ενδείξεις για την παρουσία και δράση ξένων πρακτόρων στο αεροδρόμιο της Αθήνας.
Ενας λιθουανός επιβάτης με το όνομα Μάντας είπε στο Reuters ότι ο Προτάσεβιτς σηκώθηκε από τη θέση του, άνοιξε ένα ντουλάπι πάνω από τη θέση στην οποία καθόταν, έβγαλε έναν φορητό υπολογιστή και ένα τηλέφωνο και τα έδωσε σε μια γυναίκα που τον συνόδευε.
Το πρακτορείο ειδήσεων Delfi της Λιθουανίας, επικαλούμενο έναν άλλο επιβάτη, μετέδωσε ότι ο νεαρός μπλόγκερ είπε στους παρευρισκόμενους καθώς απομακρυνόταν, «θα βρεθώ αντιμέτωπος με τη θανατική ποινή εδώ».
Ο Προτάσεβιτς είναι συνιδρυτής και πρώην συντάκτης του καναλιού NEXTA στην πλατφόρμα Telegram, το οποίο έχει γίνει ένα δημοφιλές βήμα για τους εχθρούς του Λουκασένκο ώστε να ανταλάσσουν πληροφορίες και να διοργανώνουν διαδηλώσεις κατά της κυβέρνησης.
Έφυγε από τη χώρα το 2019, φοβούμενος τη σύλληψή του. Όμως συνέχισε να «πολεμά» το καθεστώς του Λουκασένκο ενώ ζούσε στην εξορία στη Λιθουανία, σε βαθμό που κατηγορήθηκε τον Νοέμβριο για υποκίνηση δημόσιας αναταραχής και κοινωνικού μίσους.
Ως έφηβος, ο Προτάσεβιτς έγινε αντιφρονών, επιτηρώντας την επιβολή του νόμου. Εκδιώχθηκε από ένα σχολείο με κύρος για συμμετοχή σε διαδήλωση διαμαρτυρίας το 2011 και αργότερα τον απέβαλαν από το δημοσιογραφικό πρόγραμμα του Κρατικού Πανεπιστημίου του Μινσκ.
H τελευταία δικτατορία της Ευρώπης
Η Λευκορωσία περιγράφεται συχνά ως «η τελευταία δικτατορία της Ευρώπης» και ο ίδιος ο Λουκασένκο έχει δηλώσει ευθαρσώς ότι ο τρόπος διακυβέρνησής του είναι «απολυταρχικός».
Η χώρα ελέγχεται αυστηρά από τον Αλεξάντερ Λουκασένκο από το 1994, όταν ακόμα και ο Βλαντίμιρ Πούτιν ήταν ένας άγνωστος πρώην πράκτορας της KGB που προσπαθούσε να κάνει τα πρώτα του βήματα στην πολιτική.
Οι αντίπαλοί του υποστηρίζουν ότι νόθευσε τις προεδρικές εκλογές τον Αύγουστο του 2020, όταν όχι μόνο αμφισβήτησε τη νίκη της Τιχάνοφσκαγια, αλλά ισχυρίστηκε ότι αυτός επικράτησε με ποσοστό 80%! Κανείς δεν έχει αναγνωρίσει το αποτέλεσμα των εκλογών αλλά ο ίδιος συνεχίζει να διοικεί τη χώρα με σιδηρά πυγμή και όπως αποδεικνύεται με την άνεση να κάνει ό,τι θέλει σε μια πτήση της ΕΕ.
Οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων αναφέρουν ότι περίπου 35.000 άνθρωποι έχουν τεθεί υπό κράτηση από τον περασμένο Αύγουστο. Δεκάδες από αυτούς έχουν φυλακιστεί.