Η Ευρώπη περιχαρακώνεται. Και ύστερα από χρόνια αμηχανίας και παλινωδιών μοιάζει να αντιλαμβάνεται ότι τα εξωτερικά της σύνορα είναι ένα ζήτημα υπαρξιακό —που πρέπει να αφορά την καρδιά, τις Βυρξέλλες και τις άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Έτσι κατά τη Σύνοδο Κορυφής, οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων των 27 χωρών-μελών συμφώνησαν το βράδυ της Πέμπτης να ληφθεί σειρά μέτρων με σκοπό να μειωθεί ο αριθμός των παράτυπων μεταναστών που φθάνουν στην Ευρώπη.
«Θα ενεργήσουμε για την ενίσχυση των εξωτερικών συνόρων μας και την αποτροπή της παράτυπης μετανάστευσης», δήλωσε η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, μετά τις εργασίες της άτυπης συνόδου κορυφής στις Βρυξέλλες τις πρώτες πρωινές ώρες της Παραασκευής.
Τα μέτρα που συμφωνήθηκαν συμπεριλαμβάνουν πρωτοβουλίες για την ενίσχυση των υποδομής φύλαξης των συνόρων της Βουλγαρίας με την Τουρκία, όπως το να εγκατασταθούν κάμερες και να οικοδομηθούν φυλάκια.
Οι χώρες μέλη της ΕΕ επιδιώκουν επίσης την αμοιβαία αναγνώριση των αποφάσεων για τις απελάσεις, ώστε να αυξηθούν, είπε η Φον ντερ Λάιεν.
Ο γερμανός καγκελάριος Ολαφ Σολτς χαρακτήρισε σημαντικό οι χώρες μέλη της ΕΕ να συνεργαστούν για τη μετανάστευση, «για τους ελέγχους στα εξωτερικά σύνορα, τη βελτίωση των υποδομών, τη συνεργασία με τις χώρες καταγωγής και διέλευσης (των μεταναστών)».
Η σύνοδος —στην οποία συμμετείχε ως προσκεκλημένος ο πρόεδρος της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι— είχε αρχικά συγκληθεί εξαιτίας της αύξησης των αιτήσεων ασύλου και των αφίξεων παράτυπων μεταναστών στις χώρες της ΕΕ, που ώθησαν αρκετές κυβερνήσεις να ζητήσουν τη λήψη αυστηρότερων μέτρων.
Το 2022, οι αρχές κατέγραψαν αύξηση κατά 64% των παράτυπων διελεύσεων των συνόρων σε σύγκριση με την αμέσως προηγούμενη χρονιά, σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής (FRONTEX). Ενώ οι αιτήσεις για τη χορήγηση ασύλου αυξήθηκαν κατά σχεδόν 50%.
Επιπλέον, περίπου 4 εκατομμύρια πρόσφυγες από την Ουκρανία βρήκαν καταφύγιο σε κράτη μέλη της ΕΕ.
Πριν από τη σύνοδο, ο καγκελάριος της Αυστρίας Καρλ Νεχάμερ ζήτησε να χρησιμοποιηθούν 2 δισ. ευρώ από τον προϋπολογισμό της ΕΕ για να χρηματοδοτηθεί συνοριακός φράκτης στα σύνορα Βουλγαρίας-Τουρκίας. Η δαπάνη αυτή δεν αναφέρεται ρητώς στο κείμενο συμπερασμάτων της συνόδου.
Η συμφωνία για τη λήψη αυστηρότερων μέτρων ανακοινώνεται ενώ η ευρύτερη αναθεώρηση των κανόνων της ΕΕ για τη μετανάστευση και το άσυλο εξακολουθεί να εκκρεμεί.
Στην άτυπη σύνοδο κορυφής εξάλλου οι χώρες μέλη γενικά υιοθέτησαν την εισήγηση της Κομισιόν να γίνουν πιο ευέλικτες οι επιχορηγήσεις τεχνολογιών φιλικών προς το περιβάλλον, ώστε να βοηθηθεί η ευρωπαϊκή βιομηχανία να ανταγωνιστεί με αυτές στις ΗΠΑ και στην Κίνα.
Όπως αναφέρει το κείμενο των συμπερασμάτων, τα κράτη μέλη θα είναι σε θέση να προσφέρουν φορολογικά κίνητρα σε βιομηχανίες που χαρακτηρίζονται στρατηγικής σημασίας.
Θα διατεθούν επιπλέον ποσά από προϋπάρχοντα κονδύλια της ΕΕ προκειμένου να υποστηριχθούν κάποιοι τομείς και ταυτόχρονα να διασφαλιστεί η αποφυγή στρεβλώσεων του ανταγωνισμού. Δεν γίνεται καμία αναφορά στην έκδοση νέου κοινού χρέους.
Οι ηγέτες της ΕΕ συμφώνησαν ακόμη πως πρέπει να γίνουν περισσότερα για να καταπολεμηθεί η έλλειψη ειδικευμένου εργατικού δυναμικού και να εξασφαλιστεί η προμήθεια σημαντικών πρώτων υλών. Το ζήτημα θα συζητηθεί πιο λεπτομερειακά στην επόμενη σύνοδο κορυφής, τον Μάρτιο.
Στο κείμενο συμπερασμάτων, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καλεί εξάλλου τη Σερβία και το Κόσοβο να εξομαλύνουν τις σχέσεις τους μετά τις πρόσφατες εντάσεις.
Για τον πόλεμο στην Ουκρανία, στη σύνοδο συμφωνήθηκε να «ενισχυθούν» οι κυρώσεις σε βάρος της Ρωσίας και να γίνουν αυστηρότερα τα μέτρα αποτροπής της παράκαμψής τους, ενώ εκφράζεται υποστήριξη στις προσπάθειες να «λογοδοτήσουν όλοι» οι υπεύθυνοι για τη διάπραξη εγκλημάτων πολέμου. Επιπλέον, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο «επαναλαμβάνει πως το μέλλον της Ουκρανίας είναι εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης».
Υπογραμμίζεται πως η ΕΕ ενέκρινε την εκταμίευση έβδομης δόσης 500 εκατ. ευρώ για τη χορήγηση στρατιωτικής βοήθειας στην Ουκρανία, όπως και την εκπαίδευση 30.000 ουκρανών στρατιωτικών εντός 2023.
Η ΕΕ και κράτη μέλη της προσέφεραν στρατιωτική βοήθεια σχεδόν 12 δισ. ευρώ στο Κίεβο από το ξέσπασμα του πολέμου τον Φεβρουάριο του 2022, συνοψίζει το κείμενο, ενώ διατυπώνεται εκ νέου η υπόσχεση πως θα υποστηριχθεί «η μακροοικονομική σταθερότητα» του Κιέβου και το εγχείρημα μεταπολεμικής ανοικοδόμησης. Για την τελευταία, σημειώνεται πως συνεχίζονται διαδικασίες ώστε να χρησιμοποιηθούν οι ρωσικοί πόροι που έχουν δεσμευτεί στη δικαιοδοσία της.
Το κείμενο συμπερασμάτων και τα θαλάσια σύνορα της ΕΕ
Την αποφασιστικότητά τους να εξασφαλίσουν «αποτελεσματικό έλεγχο των εξωτερικών χερσαίων και θαλάσσιων συνόρων της ΕΕ», επισημαίνουν στα συμπεράσματά τους για τη μεταναστευτική πολιτική οι ευρωπαίοι ηγέτες, ενώ καλούν την Επιτροπή να χρηματοδοτήσει με ευρωπαϊκά κονδύλια, υποδομές προστασίας των συνόρων.
Συγκεκριμένα, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, καλεί την Επιτροπή να χρηματοδοτήσει μέτρα από τα κράτη μέλη που συμβάλλουν άμεσα στον έλεγχο των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ, όπως τα πιλοτικά έργα διαχείρισης των συνόρων, καθώς και στην ενίσχυση του ελέγχου των συνόρων σε βασικές χώρες σε οδούς διέλευσης προς την ΕΕ. Καλεί επίσης την Επιτροπή να «κινητοποιήσει άμεσα σημαντικά κονδύλια και μέσα της ΕΕ για την υποστήριξη των κρατών μελών στην ενίσχυση των δυνατοτήτων και των υποδομών προστασίας των συνόρων, των μέσων επιτήρησης, συμπεριλαμβανομένης της εναέριας επιτήρησης, και του εξοπλισμού.» Στο πλαίσιο αυτό, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καλεί την Επιτροπή να οριστικοποιήσει γρήγορα την ευρωπαϊκή στρατηγική για την ολοκληρωμένη διαχείριση των συνόρων.
Παράλληλα, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τονίζει ότι «αναγνωρίζει τις ιδιαιτερότητες των θαλάσσιων συνόρων, συμπεριλαμβανομένης της προστασίας των ανθρώπινων ζωών, και υπογραμμίζει την ανάγκη για ενισχυμένη συνεργασία όσον αφορά τις δραστηριότητες Έρευνας και Διάσωσης και, στο πλαίσιο αυτό, σημειώνει την επανέναρξη της Ευρωπαϊκής Ομάδας Επαφής για Έρευνα και Διάσωση.
Επιπλέον, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επιβεβαιώνει την πλήρη υποστήριξη στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής (Frontex) στην εκπλήρωση του βασικού του καθήκοντος, που είναι η υποστήριξη των κρατών μελών στην προστασία των εξωτερικών συνόρων, στην καταπολέμηση του διασυνοριακού εγκλήματος και στην ενίσχυση των επιστροφών. Ακόμη, επισημαίνεται η σημασία του συστήματος εισόδου/εξόδου και του ευρωπαϊκού συστήματος πληροφοριών και εξουσιοδότησης ταξιδιών να τεθούν σε λειτουργία το συντομότερο δυνατό.
Ειδική αναφορά γίνεται στην καταπολέμηση της εργαλειοποίησης, της παράνομης διακίνησης και του λαθρεμπορίου. «Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καταδικάζει τις προσπάθειες εργαλειοποίησης των μεταναστών για πολιτικούς σκοπούς, ιδίως όταν χρησιμοποιούνται για μόχλευση ή ως μέρος υβριδικών αποσταθεροποιητικών ενεργειών», αναφέρεται στα συμπεράσματα. Επίσης, οι ευρωπαίοι ηγέτες ζητούν να προχωρήσουν μέτρα, συμπεριλαμβανομένων πιθανών μέτρων κατά των μεταφορέων που εμπλέκονται ή διευκολύνουν την εμπορία ανθρώπων ή τη λαθραία διακίνηση μεταναστών.
Επισημαίνεται, επίσης, ότι μέσω της ισχυρής συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών, αλλά και με την Europol, τον Frontex και την Eurojust, καθώς και με βασικούς εταίρους, η καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων και της λαθραίας διακίνησης μεταναστών θα ενισχυθεί περαιτέρω.
Όσον αφορά τα δεδομένα για τις μεταναστευτικές ροές, οι ευρωπαίοι ηγέτες ζητούν να βελτιωθεί η παρακολούθηση των δεδομένων σχετικά με τις δυνατότητες υποδοχής και τις μεταναστευτικές ροές και να εντοπιστούν ταχύτερα οι νέες μεταναστευτικές τάσεις, τόσο προς την ΕΕ, όσο και εντός της ΕΕ. Επίσης, οι «27» παροτρύνουν τις αρχές των κρατών μελών να ζητήσουν την υποστήριξη των υπηρεσιών της ΕΕ – συμπεριλαμβανομένης της Υπηρεσίας Ασύλου και του Frontex – για να διασφαλίσουν ότι όλοι οι μετανάστες που εισέρχονται στην ΕΕ καταγράφονται σωστά.
Επιπλέον, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο υπενθυμίζει τη σημασία μιας ενιαίας, συνολικής και αποτελεσματικής πολιτικής της ΕΕ για την επιστροφή και την επανεισδοχή, καθώς και μια ολοκληρωμένη προσέγγιση για την επανένταξη. Απαιτείται ταχεία δράση για να διασφαλιστούν αποτελεσματικές επιστροφές, από την ΕΕ και από τρίτες χώρες κατά μήκος των διαδρομών, σε χώρες προέλευσης και διέλευσης, χρησιμοποιώντας ως μοχλό όλες τις σχετικές πολιτικές, τα μέσα και τα εργαλεία της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της διπλωματίας, της ανάπτυξης, του εμπορίου και των θεωρήσεων, καθώς και ευκαιρίες για νόμιμη μετανάστευση. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καλεί την Επιτροπή και το Συμβούλιο να κάνουν πλήρη χρήση του μηχανισμού που προβλέπεται στο άρθρο 25α του κώδικα θεωρήσεων, συμπεριλαμβανομένης της δυνατότητας εισαγωγής περιοριστικών μέτρων για τις θεωρήσεις σε σχέση με τρίτες χώρες που δεν συνεργάζονται για τις επιστροφές. Για να επιταχυνθούν οι διαδικασίες επιστροφής, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καλεί επίσης τα κράτη μέλη να αναγνωρίσουν το ένα τις αποφάσεις επιστροφής του άλλου.
Τέλος, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, καλεί τους συννομοθέτες να συνεχίσουν τις εργασίες για το Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το ‘Ασυλο, σύμφωνα με τον Κοινό Οδικό Χάρτη, καθώς και για τον αναθεωρημένο Κώδικα Συνόρων Σένγκεν και τον Οδηγία για τις επιστροφές.