Εναν χρόνο μετά την έναρξη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, ο πόλεμος έχει ενώσει τη Δύση, σύμφωνα με μελέτη σε 15 χώρες που επικαλείται ο Guardian, αλλά ταυτόχρονα έχει φέρει στην επιφάνεια ένα διευρυνόμενο χάσμα με τον υπόλοιπο κόσμο, που καθορίζει το περίγραμμα μιας μελλοντικής παγκόσμιας τάξης.
Συγκεκριμένα, μελέτη της δεξαμενής σκέψης του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων (ECFR) που παρουσιάζει ο Guardian, εξέτασε τις τάσεις της κοινής γνώμης σε εννέα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης, συμπεριλαμβανομένης της Γαλλίας, της Γερμανίας και της Πολωνίας, και επίσης στη Βρετανία και στις ΗΠΑ, καθώς και στην Κίνα, στη Ρωσία, στην Ινδία και στην Τουρκία.
Τα ευρήματα αποκαλύπτουν έντονες γεωγραφικές διαφορές στη στάση απέναντι στον πόλεμο, τη Δημοκρατία και την παγκόσμια ισορροπία δυνάμεων, υποδηλώνοντας ότι η επιθετικότητα της Ρωσίας μπορεί να είναι μια ιστορική καμπή που σηματοδοτεί την εμφάνιση μιας «μεταδυτικής» παγκόσμιας τάξης.
«Το παράδοξο του πολέμου της Ουκρανίας είναι ότι η Δύση είναι και πιο ενωμένη και με μικρότερη επιρροή στον κόσμο από ποτέ άλλοτε», συνοψίζει χαρακτηριστικά ο Μαρκ Λέοναρντ, διευθυντής του ECFR και ένας από τους συντάκτες της έκθεσης.
Από την πλευρά του, ο Τίμοθι Γκάρτον Ας, καθηγητής Ευρωπαϊκών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, ο οποίος συνεργάστηκε στη μελέτη, χαρακτηρίζει τα ευρήματα «εξαιρετικά απογοητευτικά».
Η έρευνα έδειξε μεν ότι ο πόλεμος είχε δώσει στη Δύση ενότητα και έναν σκοπό, εντούτοις «δεν έχει καταφέρει να πείσει τις υπόλοιπες μεγάλες δυνάμεις, όπως η Κίνα, η Ινδία και η Τουρκία». Το δίδαγμα είναι σαφές: «Χρειαζόμαστε επειγόντως ένα νέο αφήγημα που να είναι πραγματικά πειστικό για χώρες όπως η Ινδία, που είναι η πολυπληθέστερη δημοκρατία στον κόσμο».
Σύμφωνα με την έρευνα, οι Δυτικές απόψεις για τη Ρωσία είχαν γίνει πιο εχθρικές τον περασμένο χρόνο. Μεγάλες πλειοψηφίες στη Βρετανία (77%), στις ΗΠΑ (71%) και στα εννέα κράτη της ΕΕ (65%) θεωρούσαν τη Ρωσία «αντίπαλο» με τον οποίο η χώρα τους βρισκόταν σε σύγκρουση ή σε ανταγωνισμό.
Από την άλλη πλευρά, μόλις το 14% στις ΗΠΑ, το 15% στις εννέα χώρες της ΕΕ που συμμετείχαν στην έρευνα και το 8% στη Βρετανία θεωρούσαν τη Ρωσία «σύμμαχο» με τον οποίο μοιράζονται τα συμφέροντά τους, ή «αναγκαίο εταίρο».
Στις εννέα χώρες της ΕΕ που συμμετείχαν στη δημοσκόπηση, κατά μέσο όρο το 55% των πολιτών τάχθηκε υπέρ της συνέχισης των κυρώσεων κατά της Μόσχας, παρά το οικονομικό κόστος. Επιπλέον, σε σύγκριση με μια παρόμοια δημοσκόπηση το περασμένο καλοκαίρι, ο πόλεμος της Ρωσίας εναντίον της Ουκρανίας θεωρήθηκε από περισσότερους πολίτες της Δυτικής Συμμαχίας ως αγώνας για τη δημοκρατία και τη δική τους ασφάλεια – και ως πόλεμο, όχι μόνο στην Ευρώπη, αλλά και εναντίον της Ευρώπης, αναφέρει το ECFR.
Στις ΗΠΑ, το 36% των ερωτηθέντων είπε ότι η υποστήριξη για την Ουκρανία οφείλεται κυρίως στην ανάγκη υπεράσπισης της Αμερικανικής Δημοκρατίας, ενώ η επικρατούσα άποψη στο Ηνωμένο Βασίλειο (44%) και στην ΕΕ (45%) ήταν ότι η υποστήριξη της Ουκρανίας είχε να κάνει με την υπεράσπιση της δικής τους ασφάλειας.
Περισσότεροι πολίτες στην Ευρώπη (44% στη Βρετανία, 38% στην ΕΕ των εννέα) πίστευαν ότι η Ουκρανία πρέπει να ανακτήσει όλη της την επικράτεια, ακόμη και με το κόστος ενός μακροχρόνιου πολέμου, και λιγότεροι (22% και 30%) ήθελαν να σταματήσει ο πόλεμος το συντομότερο δυνατόν, ακόμη και αν αυτό σήμαινε ότι η Ουκρανία θα εκχωρούσε εδάφη στη Ρωσία.
Ωστόσο, οι απαντήσεις από τις μη Δυτικές χώρες που συμμετείχαν στην έρευνα ήταν πολύ διαφορετικές. Μεγάλος αριθμός ανθρώπων στην Κίνα (76%), στην Ινδία (77%) και στην Τουρκία (73%), για παράδειγμα, δήλωσαν πως θεωρούσαν ότι η Ρωσία ήταν «δυνατότερη» ή «τόσο δυνατή» όσο πριν τον πόλεμο. Εβλεπαν, μάλιστα, τη Μόσχα ως στρατηγικό «σύμμαχο» και «αναγκαίο εταίρο» της χώρας τους (79%, 79% και 69% αντίστοιχα).
Παρομοίως, πολλοί περισσότεροι (41% στην Κίνα, 48% στην Τουρκία και 54% στην Ινδία) ήθελαν να τελειώσει ο πόλεμος το συντομότερο δυνατό, ακόμα και αν αυτό σήμαινε ότι η Ουκρανία θα παραχωρούσε εδάφη, ενώ μόλις το 23%, το 27% και το 30% αντίστοιχα πίστευαν ότι η Ουκρανία θα πρέπει να ανακτήσει τη γη της, ακόμη και με το κόστος μιας μεγαλύτερης σύγκρουσης.
Υπήρχε επίσης πολύ περισσότερος σκεπτικισμός για τα κίνητρα της Δύσης. Λιγότεροι από το ένα τέταρτο των ερωτηθέντων στην Κίνα και στην Τουρκία, για παράδειγμα, και μόνο το 15% στη Ρωσία, πίστευαν ότι η Δύση υποστήριζε την Ουκρανία για να υπερασπιστεί τη δική της ασφάλεια ή δημοκρατία.
Σχεδόν τα δύο τρίτα των ρώσων ερωτηθέντων (64%) δήλωσαν ότι οι ΗΠΑ ήταν «αντίπαλος», με το 51% και το 46% να λένε το ίδιο για την ΕΕ και το Ηνωμένο Βασίλειο.
Στην Κίνα, το 43% αντιλαμβανόταν τις ΗΠΑ ως αντίπαλο, το 40% είπε το ίδιο για το Ηνωμένο Βασίλειο και το 34% για την ΕΕ.
Πολλοί εκτός Δύσης προέβλεψαν ότι η φιλελεύθερη τάξη πραγμάτων υπό την ηγεσία των ΗΠΑ θα παραχωρούσε την παγκόσμια κυριαρχία την επόμενη δεκαετία, με τη Δύση να παραμένει μόνο μια παγκόσμια δύναμη μεταξύ πολλών. Μόνο το 7% στη Ρωσία και το 6% στην Κίνα προέβλεψαν ότι η Δύση θα εξακολουθούσε να κυριαρχεί σε 10 χρόνια από σήμερα.
Στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ, ωστόσο, πολλοί (29% στη Βρετανία, 28% στην ΕΕ και 26% στις ΗΠΑ) προέβλεψαν την ανάδυση ενός νέου διπολικού κόσμου με επικεφαλής τις ΗΠΑ και την Κίνα.
Το συμπέρασμα των συντακτών της μελέτης είναι ότι «ενώ πολλοί άνθρωποι στη Δύση βλέπουν την επερχόμενη διεθνή τάξη ως την επιστροφή μιας διπολικότητας τύπου Ψυχρού Πολέμου μεταξύ Δύσης και Ανατολής, δημοκρατίας και αυταρχισμού, οι άνθρωποι στις χώρες εκτός Δύσης βλέπουν τον εαυτό τους πολύ διαφορετικά».
Η Δύση θα πρέπει να ζήσει, λένε, με «εχθρικές δικτατορίες όπως η Κίνα και η Ρωσία», αλλά και με ανεξάρτητες δυνάμεις όπως η Ινδία και η Τουρκία. Οι χώρες αυτές «δεν αντιπροσωπεύουν κάποιο νέο τρίτο μπλοκ ούτε μοιράζονται μια κοινή ιδεολογία», αλλά ούτε «αρκούνται στο να προσαρμόζονται στις ιδιοτροπίες και τα σχέδια των υπερδυνάμεων».
«Ως εκ τούτου», καταλήγουν οι συντάκτες της έκθεσης, «αντί να περιμένουμε από αυτές να υποστηρίξουν τις προσπάθειες της Δύσης να υπερασπισθεί την εξασθένιση της μεταψυχροπολεμικής τάξης, πρέπει να είμαστε έτοιμοι να συνεργαστούμε μαζί τους στην οικοδόμηση μιας νέας».