Υπάρχει περίπτωση να φτάσει σύντομα στο πιάτο μας η γονιδιακά τροποποιημένη ντομάτα; Σύμφωνα με τους Financial Times και το γραφείο τους στις Βρυξέλλες, «με τους αγρότες να διαδηλώνουν σε όλη την Ευρώπη για το κόστος της πράσινης πολιτικής, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναπτύσσει ένα νέο όπλο για να τους μεταπείσει: μια γενετικά τροποποιημένη ντομάτα».
Το σκεπτικό των παραγόντων της ΕΕ που επεξεργάζονται το ζήτημα εκκινεί από τη διαπίστωση πως η γεωργική βιομηχανία έχει πληγεί από την αύξηση του κόστους των λιπασμάτων και των φυτοφαρμάκων, ιδιαίτερα μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία. Παράλληλα, οι αγρότες έχουν χτυπηθεί οικονομικά από τη μείωση των συγκομιδών εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής, αλλά και τους νέους «πράσινους» κανονισμούς της ΕΕ για μείωση των εκπομπών άνθρακα. Τα τρακτέρ βγήκαν στους δρόμους στη Γαλλία και στη Γερμανία και οι αγρότες απαιτούν παρεμβάσεις.
Οι Βρυξέλλες, γράφει ο Χένρι Φόι στους Financial Times, θέλουν να τους δώσουν πρόσβαση σε νέες καλλιέργειες, που θα μπορούσαν να αντέξουν σε περιόδους ξηρασίας και να επιβιώσουν σε ισχυρούς ανέμους – φαινόμενα που πληθαίνουν και στη Γηραιά Ηπειρο λόγω της κλιματικής κρίσης. Στο πλαίσιο αυτό η ΕΕ επεξεργάζεται μια νέα νομοθεσία που θα χαλαρώσει τους κανονισμούς για τις νέες γονιδιωματικές τεχνικές και θα ανοίξει την πόρτα στα μεταλλαγμένα.
Οπως αναφέρεται στην ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την εν λόγω πρωτοβουλία, «οι νέες γονιδιωματικές τεχνικές (ΝΓΤ) είναι καινοτόμα εργαλεία που μπορούν να συμβάλουν στην αύξηση της βιωσιμότητας και της ανθεκτικότητας του συστήματος τροφίμων μας και να στηρίξουν τους στόχους της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και της στρατηγικής “Από το αγρόκτημα στο πιάτο”. Επιτρέπουν την ακριβή και αποδοτική ανάπτυξη βελτιωμένων φυτικών ποικιλιών που μπορούν να είναι ανθεκτικές στην κλιματική αλλαγή αλλά και στους επιβλαβείς οργανισμούς, απαιτούν λιγότερα λιπάσματα και φυτοφάρμακα ή διασφαλίζουν υψηλότερες αποδόσεις».
Οι Βρυξέλλες υποστηρίζουν ότι αυτή η αλλαγή θα βοηθήσει και τους καταναλωτές, δηλαδή όλους εμάς που θα βάζουμε στο πιάτο μας αυτά που παλαιότερα αποκαλούσαμε (σχεδόν με τρόμο) «μεταλλαγμένα τρόφιμα». Σημειώνει, λοιπόν, η Κομισιόν στο πλαίσιο της νομοθετικής πρότασης που ετοιμάζει: «Οι καταναλωτές θα είναι σε θέση να επιλέγουν ανάμεσα σε περισσότερα τρόφιμα με βελτιωμένη γεύση, καλύτερες διατροφικές ιδιότητες ή μειωμένα επίπεδα αλλεργιογόνων ουσιών, ενώ παράλληλα θα αγοράζουν προϊόντα που έχουν συμβάλει στη βιωσιμότητα».
Τι είπε ο Ιάπωνας (στις Βρυξέλλες)
Σύμφωνα με τους FT, ο ιάπωνας καθηγητής Χιρόσι Εζούρα δημιούργησε το πρώτο γονιδιακά επεξεργασμένο φρούτο στον κόσμο (οι επιστήμονες εξακολουθούν να θεωρούν την ντομάτα φρούτο), το οποίο πωλείται ήδη στο ιαπωνικό εμπόριο: «Μια ντομάτα που μπορεί να μειώσει την αρτηριακή πίεση». Ο Εζούρα επισκέφθηκε τις Βρυξέλλες την περασμένη εβδομάδα για να πείσει τους νομοθέτες να προχωρήσουν.
Η ομάδα του καθηγητή Εζούρα εισήγαγε μια γενετική αλλαγή ώστε να σταματήσει τη διάβρωση ενός φυσικού ενζύμου που ονομάζεται γ-αμινοβουτυρικό οξύ ή GABA, καθώς η ντομάτα ωριμάζει. Το GABA πωλείται ήδη ως συμπλήρωμα διατροφής στην Ιαπωνία, όπου σχεδόν ο μισός πληθυσμός παρουσιάζει υψηλή αρτηριακή πίεση, και μια ντομάτα την ημέρα μπορεί πλέον να κρατήσει τον γιατρό μακριά, συνεχίζουν οι FT. Με άλλα λόγια, η νέα ντομάτα του Εζούρα κοντράρει το σκόρδο για την καταπολέμηση της υπέρτασης.
Οι τροποποιημένες ντομάτες του Χιρόσι Εζούρα -και των συνεργατών του- πωλούνται ήδη στην αγορά της Ιαπωνίας:
Τι συμβαίνει, όμως, στην Ευρώπη; Επιτρέπονται τα μεταλλαγμένα τρόφιμα, όπως συμβαίνει σε άλλες χώρες του κόσμου; Η αλήθεια βρίσκεται κάπου στη μέση. Οι Financial Times εξηγούν στο ίδιο κείμενο ότι «η ΕΕ έχει μπλοκάρει τα περισσότερα γενετικά τροποποιημένα φυτά λόγω της αντίστασης των καταναλωτών».
Ο καθηγητής Εζούρα υποστήριξε από την πλευρά του ότι οι ντομάτες που φτιάχτηκαν με τις νέες γονιδιωματικές τεχνικές (ΝΓΤ) λειτουργούν με τα υπάρχοντα γονίδια, αντί να εισάγουν άλλα. Παράλληλα, όπως σημειώνει η έγκυρη οικονομική εφημερίδα, εκτός από την ντομάτα, επιστήμονες εργάζονται για να δημιουργήσουν ρύζι που θα δίνει υψηλότερες αποδόσεις και πατάτες με χαμηλότερα επίπεδα τοξινών. «Μπορούμε να βελτιώσουμε την αντοχή στο περιβάλλον και να μειώσουμε τη χρήση λιπασμάτων» δήλωσε σε συνέντευξή του αυτές τις μέρες ο Εζούρα, προτρέποντας τα θεσμικά όργανα της ΕΕ να υποστηρίξουν την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Η επιτροπή περιβάλλοντος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου έκανε δεκτή την πρόταση την περασμένη εβδομάδα, ωστόσο αρκετά κράτη-μέλη της ΕΕ, με επικεφαλής την Αυστρία –όπου πάνω από το ένα πέμπτο των αγροτών χρησιμοποιούν βιολογικές μεθόδους–, παραμένουν αντίθετα στο σχέδιο.
Οι αντιδράσεις και η Ελλάδα
Σε όλη την Ευρώπη περιβαλλοντικές οργανώσεις καλούν τις κυβερνήσεις να απορρίψουν τα μεταλλαγμένα. Το ελληνικό τμήμα της Greenpeace τόνισε σε ανακοίνωσή του (23/1) ότι «πρόκειται ξεκάθαρα για νέα γενιά μεταλλαγμένων, που ενέχουν τους ίδιους ακριβώς κινδύνους για το περιβάλλον, τη γεωργία και την τροφή όπως όλα τα μεταλλαγμένα, οπότε απαιτείται να ρυθμίζονται βάσει της υπάρχουσας ευρωπαϊκής νομοθεσίας για τα μεταλλαγμένα». Πρόσθεσε ότι «η ελληνική κυβέρνηση οφείλει να τοποθετηθεί δημόσια κατά των νέων μεταλλαγμένων».
Προς το παρόν, όπως ανέφερε στις αρχές Δεκεμβρίου στο Συμβούλιο Υπουργών Γεωργίας και Αλιείας στις Βρυξέλλες ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Λευτέρης Αυγενάκης, «η Ελλάδα λέει “ναι” στην καινοτομία» και «τάσσεται υπέρ της υιοθέτησης νέων τεχνολογιών, αλλά με την προϋπόθεση ότι υπάρχουν κανόνες».