Μπαίνοντας σε έναν ακόμα χειμώνα με μεγάλες δυσκολίες, οι πολίτες βιώνουν την «ψυχρολουσία» του σουπερμάρκετ και της λαϊκής, με τις τιμές να προκαλούν απορία και συχνά θυμό. Η διαπίστωση ότι το φαινόμενο είναι παγκόσμιο δεν αλλάζει την πραγματικότητα που βιώνουν οι καταναλωτές. Ωστόσο, οι αναλύσεις που συνοδεύουν τις διαπιστώσεις είναι χρήσιμες για την κατανόηση του φαινομένου και αφήνουν και κάποιες χαραμάδες αισιοδοξίας.
Σύμφωνα, λοιπόν, με τον Economist, «το κόστος των βασικών τροφίμων, όπως το ψωμί, το ρύζι και το κρέας, ανέβαινε πολύ πριν εισέλθουν ρωσικά τανκς στην Ουκρανία». Κάθε χρόνο, από το 2019, δυσμενείς εξελίξεις σε διεθνές επίπεδο οδηγούσαν προς τα πάνω τις τιμές των τροφίμων. Το 2019 ήταν η αφρικανική πανώλη των χοίρων (AFS), που είναι μεν ακίνδυνη για τον άνθρωπο, αλλά μοιραία για τα γουρούνια. Επληξε την Κίνα, τον μεγαλύτερο καταναλωτή χοιρινού κρέατος στον κόσμο, και οδήγησε τον παγκόσμιο πληθωρισμό των τροφίμων πολύ πάνω από το 4%.
Το 2020 ήρθε το ξέσπασμα της πανδημίας Covid-19, που έφερε τεράστια αναστάτωση στις αλυσίδες τροφοδοσίας σε όλον τον πλανήτη. Η πανδημία οδήγησε στα ύψη και το κόστος παραγωγής και το κόστος της μεταφοράς των τροφίμων.
Κάπως έτσι φθάσαμε στο 2022 και στην εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, που επιδείνωσε κατά πολύ την κατάσταση, ρίχνοντας λάδι στη φωτιά του υφιστάμενου πληθωριστικού κύματος των τροφίμων.
Η ανησυχία των αγορών αφορούσε το κατά πόσο οι σιτοβολώνες της Ουκρανίας και της Ρωσίας θα μπορούσαν να ανταποκριθούν στις ποσότητες των δημητριακών που εξάγουν κάθε χρόνο, καθώς επίσης τις εξαγωγές ελαιούχων σπόρων και λιπασμάτων. Η ανησυχία για τις επιπτώσεις του πολέμου εξηγεί και την εκρηκτική αύξηση τιμών που καταγράφηκε διεθνώς την εφετινή χρονιά.
Οι «αυξήσεις του αιώνα» στα τρόφιμα
Σύμφωνα με τον Economist, «ο ρυθμός της αύξησης των τιμών των τροφίμων μέσα σε έναν χρόνο (year-on-year) είναι ο υψηλότερος τον αιώνα που διανύουμε». Παράλληλα, η απόσταση ανάμεσα στον γενικό πληθωρισμό και στον πληθωρισμό των τροφίμων είναι η μεγαλύτερη που έχει καταγραφεί, τουλάχιστον από το 2000. Η εικόνα αυτή επιβεβαιώνεται και στη χώρα μας. Τον Σεπτέμβριο του 2022, με γενικό πληθωρισμό 12%, η αύξηση στο ψωμί και στα δημητριακά ήταν 18,4%, ενώ στα κρέατα, ως γενική κατηγορία, καταγράφηκε άνοδος της τιμής κατά 17,6% σε σύγκριση με τον Σεπτέμβριο του 2021.
Ο Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ (FAO) πιστοποίησε ότι το φαινόμενο είναι παγκόσμιο, καθώς ο πληθωρισμός στα τρόφιμα κατά το δεύτερο τρίμηνο του 2022 ήταν άνω του 2% υψηλότερος από τον γενικό πληθωρισμό, σε περισσότερες από τις μισές εκ των 203 χωρών που μελέτησε ο Οργανισμός. Τα μεγαλύτερα προβλήματα παρατηρήθηκαν στις φτωχότερες χώρες.
Στην Αφρική, το κόστος των τροφίμων αυξήθηκε κατά 19% σε ετήσια βάση το δεύτερο τρίμηνο του έτους, ενώ στην Ασία ο πληθωρισμός στα τρόφιμα ήταν 24%, 11 ποσοστιαίες μονάδες πάνω από τον γενικό πληθωρισμό. Στην Ευρώπη, η απόσταση ανάμεσα στον πληθωρισμό των τροφίμων και τον γενικό πληθωρισμό ήταν μικρότερη (στην περιοχή των δύο ποσοστιαίων μονάδων), κυρίως γιατί ο γενικός πληθωρισμός κινήθηκε υψηλότερα από τις εκρηκτικές αυξήσεις των τιμών της ενέργειας μετά το ξέσπασμα του πολέμου στην Ουκρανία.
Ελπίδες να ανακοπεί το άλμα των τιμών
Υπάρχει ελπίδα για καλύτερες μέρες, αν όχι για να πέσουν οι τιμές, για να ανακοπούν οι αυξήσεις στα τρόφιμα; «Υπάρχουν πλέον λόγοι για να πιστεύουμε ότι ο πληθωρισμός των τροφίμων κοντεύει να αγγίξει ταβάνι», εκτίμησε ο Economist, προσφέροντας μια αχτίδα αισιοδοξίας. Το σκεπτικό είναι το εξής: Οι τιμές που πληρώνουμε ως καταναλωτές ακολουθούν σε γενικές γραμμές αυτές που καταγράφονται στις αγορές εμπορευμάτων, όπου ήδη οι τιμές κινούνται καθοδικά. Και με βάση τα τελευταία στοιχεία από τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας, τα οποία δημοσιεύθηκαν στις 7 Οκτωβρίου, παρότι οι τιμές τον Σεπτέμβριο ήταν κατά 5,5% υψηλότερες σε σύγκριση με τον αντίστοιχο μήνα του 2021, o Δείκτης Τιμών Τροφίμων που καταρτίζει ο FAO σημειώνει πτώση 14% από το υψηλότερο σημείο στο οποίο είχε βρεθεί τον Μάρτιο, αμέσως μετά το ξέσπασμα του πολέμου στην Ουκρανία.
Οι αναλυτές εκτιμούν ότι αυτή η πτώση των τιμών θα χρειαστεί κάποιους μήνες για να φθάσει στα ράφια των σούπερ μάρκετ. Αν φθάσει, θα προσέθετε κανείς – με δεδομένη την ως τώρα ελληνική εμπειρία, που δικαιολογεί σοβαρή δυσπιστία για τη λειτουργία της αγοράς.