Τα Ισπανικά Σκαλιά ή Σκαλινάτα ντι Τρινιτά ντέι Μόντι, η μεγαλοπρεπής σκάλα που συνδέει την Πιάτσα ντι Σπάνια με το πλάτωμα μπροστά από τη γαλλική εκκλησία Τρινιτά ντέι Μόντι, είναι ένα από τα πιο διάσημα αξιοθέατα της Ρώμης. Αλλά αυτά τα περίφημα σκαλοπάτια δεν είναι ισπανικά, ούτε καν ιταλικά – αν και αυτό ουδόλως απασχολεί τις ορδές των τουριστών που ανεβοκατεβαίνουν βγάζοντας selfies ή τους καραμπινιέρους, οι οποίοι απειλούν με πρόστιμο 250 ευρώ όποιον τολμήσει να καθίσει στα σκαλιά.
Στην πραγματικότητα, η πιο διάσημη σκάλα της Ευρώπης είναι γαλλική και έγινε αντικείμενο διεθνούς διαμάχης μεταξύ παλαιών αντιπάλων μετά την ανάδειξη ενός ξεχασμένου γεγονότος, γράφουν οι βρετανικοί Times. Σύντομη αναφορά στα σκαλοπάτια έγινε πρόσφατα σε μια έκθεση 107 σελίδων του γαλλικού Ελεγκτικού Συνεδρίου σχετικά με τη διαχείριση του χαρτοφυλακίου ακινήτων της Γαλλίας στο κέντρο της Ρώμης, αξίας 200 εκατ. ευρώ. Στα περιουσιακά στοιχεία περιλαμβάνονται πέντε εκκλησίες, καθώς και ιστορικά κτίρια με 180 διαμερίσματα, καταστήματα και γραφεία που ενοικιάζονται και αποφέρουν περίπου 4,5 εκατ. ευρώ κάθε χρόνο, αναφέρει στην ανταπόκρισή του από τη Ρώμη ο Ρίτσαρντ Αστον.
Το Ελεγκτικό Συνέδριο, κορυφαίος ελεγκτής των δημόσιων οργανισμών της Γαλλίας, πρότεινε να συμπεριληφθούν στο χαρτοφυλάκιο και τα Ισπανικά Σκαλιά, τα οποία κτίστηκαν με γαλλικά χρήματα τη δεκαετία του 1720. Προφανώς αγνοώντας ότι μπορεί αυτό να είναι αμφιλεγόμενο στην άλλη πλευρά των Αλπεων, το Ελεγκτικό Συνέδριο δήλωσε ότι «θα ωφελούσε να διευκρινιστεί» το καθεστώς των σκαλοπατιών.
«Είναι για γέλια», δήλωσε από την πλευρά του ο Φάμπιο Ραμπέλι, αντιπρόεδρος της ιταλικής Βουλής των Αντιπροσώπων, της Κάτω Βουλής του Κοινοβουλίου της Ιταλίας. «Τότε θα στείλουμε και εμείς εμπειρογνώμονες στο Λούβρο για να κάνουν μια ενημέρωση των περιουσιακών στοιχείων που αφαιρέθηκαν από την Ιταλία κατά τη διάρκεια της Ιστορίας» πρόσθεσε. Ο Ραμπέλι αναφερόταν στο γεγονός ότι αμέτρητοι πίνακες ιταλικής προέλευσης, με πιο γνωστή τη «Μόνα Λίζα», βρίσκονται στη Γαλλία, πολλοί από τους οποίους λεηλατήθηκαν από τους άνδρες του Ναπολέοντα, σε μια από τις μεγαλύτερες μετακινήσεις έργων τέχνης, σημειώνουν οι Times.
Η υπουργός Τουρισμού της Ιταλίας, Ντανιέλα Σαντανκέ, δήλωσε επίσης: «Τι θα ήταν η Γαλλία χωρίς την Ιταλία; Δεν μπορούν να κάνουν τίποτα χωρίς την πολυτέλειά μας, τα έργα μας, την ομορφιά μας. Αλλά τώρα υπερβάλλουν. Θέλουν να πάρουν ακόμη και τα Ισπανικά Σκαλιά της Τρινιτά ντέι Μόντι».
Ο πρόεδρος του Ελεγκτικού Συνεδρίου (και πρώην Ευρωπαίος Επίτροπος Οικονομικών), Πιέρ Μοσκοβισί, δήλωσε σε ιταλικό πρακτορείο ειδήσεων ότι του προκάλεσε «πραγματικά μεγάλη έκπληξη» η αντίδραση στην έκθεση: «Θέλω να καθησυχάσω τους Ιταλούς φίλους μας… δεν υπάρχει καμία πρόθεση να ιδιωτικοποιήσουμε ή να αδειάσουμε τη σημασία που έχουν αυτά τα ακίνητα».
Ακόμη, ο Γκαέλ ντε Γκισέν, πρώην υπεύθυνος για τη μελέτη συντήρησης των σπηλαίων Λασκό, με τις παλαιολιθικές τοιχογραφίες, κοντά στο χωριό Μοντινιάκ της νοτιοδυτικής Γαλλίας, δήλωσε για τον ιταλικό ισχυρισμό: «Είναι εντελώς ψευδής. Τα σκαλιά είναι δικά μας». Ο Ντε Γκισέν, ο οποίος ζει στη Ρώμη (κοντά στη Σκαλινάτα) από το 1969, εργάστηκε σε έναν διακυβερνητικό οργανισμό, το Διεθνές Κέντρο για τη Μελέτη της Διατήρησης και Αποκατάστασης των Πολιτιστικών Αγαθών. Από το 1993 έως το 2017, δε, ήταν επίσης μέλος του ιδρύματος Pious Establishments, στη κατοχή του οποίου βρίσκονται τα γαλλικά περιουσιακά στοιχεία σε ιταλικά εδάφη. Η σχέση «μεταξύ Γαλλίας και Ιταλίας, είναι λίγο σαν της Γαλλίας και της Αγγλίας. Δεν συμπαθούμε πολύ ο ένας τον άλλον, αλλά ούτως ή άλλως συμπαθούμε ο ένας τον άλλον» δήλωσε στους Times ο γάλλος επιστήμονας.
Γνωστός σε όλους στα πλακόστρωτα δρομάκια της Ρώμης ως «ο άνθρωπος με τα λευκά», εξαιτίας των ρούχων του, ο Ντε Γκισέν παραδίδει ένα μάθημα Ιστορίας στον Ρίτσαρντ Αστον, ανταποκριτή των Times στη Ρώμη. Στα τέλη του 15ου αιώνα η Ρώμη ήταν ένας τόπος προσκυνήματος που αναπτύχθηκε σε ελώδεις εκτάσεις βόρεια των αρχαίων ερειπίων. Ο βασιλιάς Κάρολος Η’ της Γαλλίας αγόρασε έναν λόφο στο βορειότερο άκρο τους, όπου ο ίδιος και ο γιος και διάδοχός του Λουδοβίκος ΙΔ’ έκτισαν το πρώτο βασιλικό μοναστήρι της Γαλλίας σε ξένο έδαφος, καθώς και μια εκκλησία, τη Σαντίσιμα Τρινιτά ντέι Μόντι (Αγιοτάτη Τριάδα των Ορέων).
Αλλά ο δρόμος προς το μοναστήρι ήταν απότομος και γεμάτος λάσπες, γράφει ο Αστον στους Times. Eτσι, τελικά, μεταξύ 1723 και 1726, η Γαλλία έκτισε μια μεγάλη σκάλα, σχεδιασμένη μεν από ιταλό αρχιτέκτονα αλλά στολισμένη με το γαλλικό οικόσημο «fleurs-de-lys» (κρινάκια) και σημαδεμένη με δύο πλάκες που δήλωναν τη γαλλική προέλευσή της. Οταν στέφθηκε βασιλιάς ο Λουδοβίκος ΙΔ’ σχεδίαζε, μάλιστα, να τοποθετήσει εκεί ένα άγαλμα του εαυτού του, αλλά ο πάπας απέρριψε την ιδέα ως υπερβολική γαλλική εισβολή. «Τι περισσότερο θα μπορούσαν να είχαν κάνει;» σχολίασε ο Ντε Γκισέν.
Στην αρχή μόνο γάλλοι μοναχοί και μοναχές ανέβαιναν τα σκαλιά. Αλλά με τον καιρό το έκαναν όλοι. Στο μεταξύ οι Ισπανοί, των οποίων η πρεσβεία βρισκόταν στα πόδια της σκάλας, στην Πιάτσα ντι Σπάνια (Ισπανική Πλατεία), εξοργίζονταν βλέποντας κάθε μέρα από πάνω τους ένα τόσο μεγάλο μνημείο παλιού εχθρού. Και διεκδικώντας ολόκληρη τη συνοικία ως δική τους, έστειλαν αστυνομία να φυλάει τα σκαλιά.
Με την πάροδο των αιώνων οι αγγλόφωνοι άρχισαν να αναφέρουν τη Σκαλινάτα ως «Spanish Steps». Ο ποιητής Τζον Κιτς πέθανε το 1821 ενώ ζούσε σε ένα σπίτι που είχε κτιστεί ως μέρος των αρχικών σχεδίων και ήταν επίσης διακοσμημένο με το οικόσημο «fleurs-de-lys».
Ωστόσο τα σκαλοπάτια δεν αποτελούν μεμονωμένη περίπτωση. «Σε μεγάλο ποσοστό, ίσως η πλειονότητα των ακινήτων στο πραγματικό μεσαιωνικό κέντρο [της Ρώμης] ανήκει σε ξένους, σε ευρωπαϊκές χώρες» δήλωσε ο Ντε Γκισέν, κάτι που έχει από καιρό ενοχλήσει ορισμένους Ιταλούς, συμπεριλαμβανομένου του Μπενίτο Μουσολίνι, ο οποίος προσπάθησε να τα πάρει πίσω.
Καθώς τα κύματα των προσκυνητών αυξάνονταν, κοινότητες από όλη τη χριστιανοσύνη έκτισαν χωριά με εκκλησίες και νοσοκομεία για να υποδέχονται τους λαούς τους, σε μια ευρεία γραμμή, από τη βόρεια πύλη εισόδου των προσκυνητών μέχρι τη γέφυρα που οδηγεί στο Βατικανό. Τα πλουσιότερα έθνη, δε, όπως η Ισπανία, έκτισαν ακόμη περισσότερα κτίρια. Μάλιστα, η ισπανική εκδοχή του ιδρύματος Pious Establishments, εξακολουθεί να κατέχει ακίνητα αξίας περίπου 1 δισ. ευρώ, στα οποία συμπεριλαμβάνεται περίπου το ένα τέταρτο της περίφημης Πιάτσα Ναβόνα.