Οι ρώσοι τηλεθεατές του κρατικού καναλιού μάλλον αιφνιδιάστηκαν το πρωί της Δευτέρας. Για πρώτη φορά από τότε που ο Βλαντίμιρ Πούτιν ξεκίνησε την εισβολή στην Ουκρανία πριν από τρία χρόνια, η κρατική τηλεόραση έκανε αναφορά στα αμερικανικά κινηματογραφικά βραβεία Οσκαρ.
Ο παρουσιαστής του αυστηρά ελεγχόμενου από το καθεστώς δελτίου ειδήσεων, αναφέρθηκε στην πολυβραβευμένη ταινία, «Ανόρα», επικεντρώνοντας στο καστ των ρώσων ηθοποιών της – κυρίως του υποψήφιου για Β’ Ανδρικό Ρόλο, Γιούρα Μπορίσοφ, ο οποίος κέρδισε διεθνείς επαίνους για για την ερμηνεία ενός κτηνώδους, αλλά απροσδόκητα ευαίσθητου, ρώσου σωματοφύλακα.
«Ο Μπορίσοφ δεν πήρε ένα προσωπικό Οσκαρ», παρατήρησε ο κρατικός παρουσιαστής, όπως επισημαίνει δημοσίευμα του Guardian, «αλλά κέρδισε επαίνους για το ταλέντο και τον επαγγελματισμό του από τον μοναδικό Ρόμπερτ Ντάουνι Τζούνιορ» – αναφερόμενος στην ομιλία του Ντάουνι από τη σκηνή των βραβείων στο Λος Αντζελες, με την οποία ο χολιγουντιανός σταρ έπλεξε το εγκώμιο του Μπορίσοφ.
Η ταινία του Σον Μπέικερ, με θέμα τον περιπετειώδη έρωτα μιας στριπτιζέζ ιδιωτικού καμπαρέ με τον απερίσκεπτο γιο ενός ρώσου ολιγάρχη, πέτυχε κάτι που ελάχιστες καλλιτεχνικές δημιουργίες έχουν καταφέρει τα τελευταία χρόνια – να φέρει κοντά τη Δύση με μια όλο και πιο εθνικιστική, στρατιωτικοποιημένη Ρωσία.
Η «Ανόρα» κέρδισε πέντε βραβεία Οσκαρ στην τελετή απονομής της Κυριακής, αποσπώντας την αναγνώριση τόσο του Χόλιγουντ, όσο και της Μόσχας, για την αιχμηρή, ατρόμητη απεικόνιση της δυναμικής της εξουσίας και της ταξικής πάλης – κερδίζοντας ιδιαίτερους επαίνους για τους αυθεντικούς ρωσικούς διαλόγους της. Κι όμως, υπήρχαν κάποιοι που δεν ικανοποιήθηκαν ιδιαίτερα από τις διακρίσεις της ταινίας.
Σε μια εποχή στην οποία οι ρωσικές βόμβες συνεχίζουν να πέφτουν στην Ουκρανία, μια ταινία βουτηγμένη στα ρωσικά μοτίβα και τοποθετημένη σε έναν κόσμο πριν από την πανδημία –και την επακόλουθη ρωσική εισβολή– κατακρίνεται από πολλούς ως μια μορφή υποχώρησης προς μια πραγματικότητα στην οποία ο πόλεμος δεν υφίσταται.
«Υπάρχουν πολλά σε αυτήν την ταινία που με αναστατώνουν – τρία χρόνια μετά την έναρξη του πολέμου, χωρίς λέξη για αυτόν. Το αίσθημα της δυσφορίας που μου προκάλεσε δεν λέει να φύγει», έγραψε ο ουκρανός παραγωγός ταινιών, Αλεξάντερ Ροντνιάνσκι, σε ανάρτησή του στο Instagram.
Πιθανώς περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, η υποψηφιότητα του Μπορίσοφ στα Οσκαρ έχει προβληματίσει τους Ουκρανούς, οι οποίοι τη αντιμετωπίζουν ως σύμβολο της νέας αμερικανο-ρωσικής πολιτισμικής εξομάλυνσης, εν μέσω της επιθετικότητας της Μόσχας στη χώρα τους.
Πριν τραβήξει την προσοχή του σκηνοθέτη της «Ανόρα» με την ωμή ερμηνεία του στο ρόλο ενός σκληροτράχηλου ρώσου ανθρακωρύχου στη φινλανδική ταινία «Compartment No 6», ο Μπορίσοφ είχε γίνει γνωστός στη Μόσχα μέσα από μια σειρά ρόλων του που τροφοδοτούσαν την πατριωτική αφήγηση του Κρεμλίνου.
Ανάμεσά τους ήταν μια βιογραφική ταινία για τη ζωή του Μιχαήλ Καλάσνικοφ, εφευρέτη του ημιαυτόματου όπλου AK-47, που γυρίστηκε εν μέρει στην Κριμαία, μετά την προσάρτησή της από τη Ρωσία το 2014. Πιο πρόσφατα, κατά τη διάρκεια επισκέψεών του στη Μόσχα, ο Μπορίσοφ έχει αρχίσει την προώθηση ενός νέου πατριωτικού έπους – στο οποίο ερμηνεύει τον Αλεξάντερ Πούσκιν, τον πιο σεβαστό ποιητή της Ρωσίας.
Ούτε ο Μπορίσοφ, αλλά ούτε ο ρώσος συμπρωταγωνιστής του, Μαρκ Εϊντελστάιν, ο οποίος υποδύεται τον γιο ενός ολιγάρχη στην «Ανόρα», έχουν εκφράσει δημόσια την υποστήριξή τους στην εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, αλλά ούτε έχουν εκφραστεί εναντίον της – μια διφορούμενη στάση, που επιτρέπει και στους δυο τους να κινούνται ελεύθερα μεταξύ της Ρωσίας και της Δύσης.
Για πολλούς, αυτή η σιωπή λέει πολλά. Από την έναρξη της πλήρους κλίμακας εισβολής της χώρας τους στην Ουκρανία, χιλιάδες ρώσοι καλλιτέχνες και δημιουργοί έχουν εγκαταλείψει τη Ρωσία – ή έχουν καταφερθεί εναντίον της, με μεγάλο προσωπικό κόστος.
Την ώρα που ο Μπορίσοφ ήταν καθ’ οδόν προς το Λος Αντζελες, οι ρωσικές υπηρεσίες ασφαλείας στη Μόσχα συνελάμβαναν την εξέχουσα κριτικό κινηματογράφου, Εκατερίνα Μπαραμπάς, για διάδοση «σκόπιμων ψευδών πληροφοριών» –χαρακτηριστική κατηγορία εναντίον όλων όσων αντιτίθενται στον πόλεμο– η οποία τώρα αντιμετωπίζει ποινή φυλάκισης έως και μια δεκαετία.
Η επιτυχία της ταινίας έρχεται την ώρα που η κυβέρνηση Τραμπ αναθερμαίνει τις σχέσεις της Ουάσινγκτον με τη Μόσχα, εις βάρος της Ουκρανίας. «Είναι μια εξαιρετική βραδιά για την “Ανόρα” και φαντάζομαι ότι οι Αμερικανοί χαίρονται που βλέπουν επιτέλους κάποιον να αντιστέκεται σε έναν ισχυρό Ρώσο» είπε ειρωνικά ο οικοδεσπότης των Οσκαρ Κόναν Ο’ Μπράιεν, αναφερόμενος στην πλοκή της ταινίας, στην οποία η Ανόρα κοντράρεται με την οικογένεια του ρώσου ολιγάρχη.
Αλλά για τους ρώσους προπαγανδιστές, και μόνο η παρουσία της ταινίας στα Οσκαρ θεωρείται ως νίκη της ρωσικής κουλτούρας. «Ο ρωσικός πολιτισμός δεν μπορεί να ακυρωθεί. Η ίδια η Ρωσία δεν μπορεί να ακυρωθεί», έγραψε ο Σεργκέι Μάρκοφ, εξέχων σχολιαστής που τοποθετείται υπέρ του Κρεμλίνου, σε ανάρτησή του στο Telegram. «Αργά ή γρήγορα, η Δύση θα πρέπει να συμβιβαστεί με τη Ρωσία», πρόσθεσε.