«Γεννήθηκα στη Σαλονίκη/ να δω τους ποιητές πρόλαβα εγώ/ στο υπόγειο νησί τους ταξίδεψα ως εδώ». Σε λίγες ημέρες, 10 Δεκεμβρίου, ο Διονύσης Σαββόπουλος θα ανέβει στη σκηνή του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών για να γιορτάσει μαζί με τους φίλους του μια μαγική διαδρομή στο τραγούδι και τη μουσική. Σήμερα 2 Δεκεμβρίου, γίνεται 78 ετών. Με αφορμή τα γενέθλια του και την συναυλία ανατρέξαμε σε αποσπάσματα από τα παιδικά και εφηβικά χρόνια στη γενέτειρά του, πριν έρθει με ωτοστόπ πάνω σε ένα φορτηγό Scania στην Αθήνα. Και πριν η μοναχική τότε διαδρομή του γίνει ένα μουσικό ταξίδι, σαν το «σάουντρακ» μιας ολόκληρης εποχής -που κρατάει από τα 60s μέχρι σήμερα.
«Δεκέμβρης του σαράντα τέσσερα/ με μια μοτοσικλέτα του ΕΛΑΣ/ η μάνα μου ετοιμόγεννη, γυρίζει ο θανατάς/ Να η μαμή, ανασηκώνει το μανίκι/ έτσι γεννήθηκα στην Σαλονίκη». Kάπως έτσι άρχισαν όλα. Το περιγράφει ο ίδιος στο τραγούδι του «Γεννήθηκα στη Σαλονίκη», που κυκλοφόρησε το 1979 και είναι ο τίτλος της παράστασης στο Μέγαρο. Γεννήθηκε μέσα στα Δεκεμβριανά. Στη Θεσσαλονίκη οι συγκρούσεις ήταν λιγότερο έντονες καθώς η πόλη, από τον Νοέμβριο του 1944 περίπου ως τον Ιανουάριο του 1945, πέρασε τη σύντομη περίοδο που περιγράφεται ως «ΕΑΜοκρατία». Παρότι η εξουσία ανήκε στην κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας, το ΕΑΜ ήλεγχε ουσιαστικά το κέντρο της, όπου ήταν και το πατρικό του.
«Η πόλη ήταν ανάστατη, συγκοινωνίες δεν λειτουργούσαν και η μητέρα μου ετοιμόγεννη μεταφέρθηκε άρον άρον μέσα στην καλαθούνα μιας μοτοσικλέτας του ΕΛΑΣ ―ο οποίος ΕΛΑΣ είχε επιτάξει ένα σπίτι ακριβώς πίσω απ᾽ το σπίτι μας― κι ένας ΕΛΑΣίτης προθυμοποιήθηκε και την μετέφερε με κρότους και καπνούς στο μαιευτήριο όπου γεννήθηκα άμα τη αφίξει» ανέφερε το 2017 ο Σαββόπουλος στην αντιφώνησή του, όταν το ΑΠΘ τον ανακήρυξε επίτιμο διδάκτορα της Φιλοσοφικής Σχολής.
Το ραδιόφωνο και ο Τσιτσάνης
Στο ίδιο τραγούδι αναφέρεται στους ποιητές της Θεσσαλονίκης που έπαιξαν ρόλο στα πρώτα του βήματα και στον Βασίλη Τσιτσάνη, που κρατάει αντί για μπουζούκι ένα μικρό βιολί. «Μες στα συσκοτισμένα δωμάτια εκείνης της δεκαετίας του ’40, το μόνο φως που υπήρχε για μένα, προέρχονταν απ’ το αναμμένο καντράν του παλιού ραδιοφώνου στην τραπεζαρία (…) Εμαθα μουσική απ’ το ραδιόφωνο πολύ πριν πάω στο ωδείο. Μετέδιδε ελαφρά ελληνικά τραγούδια, δημοφιλή αποσπάσματα από έργα κλασικής μουσικής, δημοτικά τραγούδια ―κυρίως της Μακεδονίας― και κάθε Κυριακή πρωί τους Βυζαντινούς ύμνους της Εκκλησίας. Και τραγούδια ρεμπέτικα, όσο κι αν φαίνεται παράξενο για την περίοδο ΄45-΄55. Μεταδίδονταν από τον σταθμό των Ενόπλων Δυνάμεων σε μια εβδομαδιαία εκπομπή με τον τίτλο “Ο,τι ζητούν οι στρατευμένοι μας”. Τα φανταράκια ζητούσαν λαϊκά τραγούδια για τις αφιερώσεις τους και το εμφυλιακό κράτος, τους έκανε ραδιοφωνικώς και κατ’ εξαίρεσιν το χατίρι» είπε στην ίδια ομιλία του 2017. Ετσι, άκουσε για πρώτη φορά τραγούδια του Βασίλη Τσιτσάνη.
Η συμβουλή του Χριστιανόπουλου
Στο αριστουργηματικό τραγούδι του «Η θανάσιμη μοναξιά του Αλέξη Ασλάνη», ο Σαββόπουλος αναφέρεται στον θεσσαλονικιό ποιητή Νίκο – Αλέξη Ασλάνογλου (1931-1996). «Χωρίς να το ξέρει ήταν δάσκαλος μου» έχει πει πολλές φορές για εκείνον ο τραγουδοποιός μνημονεύοντας παράλληλα τον «κύκλο της Διαγωνίου». Το λογοτεχνικό περιοδικό «Η Διαγώνιος» ιδρύθηκε από τον Ντίνο Χριστιανόπουλο το 1958 και ο πνευματικός κύκλος του περιοδικού συγκέντρωνε σημαντικές προσωπικότητες της λεγόμενης «Σχολής της Θεσσαλονίκης»: μορφές όπως ο Μανόλης Αναγνωστάκης, ο Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης, ο Ντίνος Χριστιανόπουλος, ο Γιώργος Ιωάννου, η Ζωή Καρέλλη, ο Γιώργος Βαφόπουλος και ο Γιώργος Θέμελης.
Ο Σαββόπουλος έχει πει ότι θέλει και ο ίδιος να ανήκει στη «Σχολή της Θεσσαλονίκης» όπου «το περιεχόμενο είναι πάντα βιωματικό και ο τόνος πάντα εξομολογητικός». Και προφανώς διότι πρόκειται για πρόσωπα και διαβάσματα που τον καθόρισαν στην εφηβεία του.
Τον περασμένο Ιούνιο, σε συναυλία του στο «Φεστιβάλ Επταπυργίου» στη Θεσσαλονίκη θυμήθηκε: «Εχουν περάσει σχεδόν εξήντα χρόνια από τότε που έφυγα από τη Θεσσαλονίκη για να κατέβω στην Αθήνα να πραγματοποιήσω τον εαυτό μου ως μουσικός. Ο αείμνηστος Ντίνος Χριστιανόπουλος μου είπε τότε, τη μέρα που έφευγα και με αποχαιρετούσε με δάκρυα: “Πρόσεχε η Αθήνα είναι γάτα και θα σε κατουρήσει”. Επαληθεύτηκε αρκετές φορές. Μετά πήρε μια χαρτοπετσέτα και μου χάρισε ένα οκτάστιχο: “Τι να τα κάνω τα τραγούδια σας/ ποτέ δε λένε την αλήθεια/ ο κόσμος υποφέρει και πεινά/ κι εσείς τα ίδια παραμύθια”»…
Η επιστροφή στο Μέγαρο
Σε περιόδους δύσκολες, σε εποχές αμφιβολιών, αναζητήσεων και αγωνίας, όχι για το αύριο, αλλά για το σήμερα, ξεπήδησαν δημιουργοί που αποτύπωσαν τη στιγμή και βοήθησαν τους Ελληνες να καταλάβουν τι τους συμβαίνει. Ο Σαββόπουλος ήταν ένας από αυτούς. Στις 10 και στις 11 Δεκεμβρίου, 22 χρόνια μετά την τελευταία εμφάνισή του στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών με το «Σαββόραμα», επιστρέφει στον ίδιο χώρο. Στην αρχή εκείνης της συναυλίας ακούγονταν τραγούδια του σε συμφωνική μορφή από την Ορχήστρα των Φίλων της Μουσικής. «Θα λέτε στους φίλους σας, “τραγούδησα στο Μέγαρο”», είχε πει από σκηνής στο κοινό που τραγουδούσε τα λόγια σχεδόν σε κάθε κομμάτι μετά την ορχηστρική εισαγωγή.
Αυτή τη φορά, δύο συνθέτες και ενορχηστρωτές της νεότερης γενιάς, ο Αντώνης Σουσάμογλου και ο Λάζαρος Τσαβδαρίδης «είχαν την όρεξη να ανασυνθέσουν τρόπον τινά και να μεταγράψουν σε συμφωνική μορφή τις μουσικές από γνωστά τραγούδια μου», ανέφερε ο τραγουδοποιός στο δελτίο Τύπου ενόψει των παραστάσεων.
Πολλοί εστιάζουν κυρίως στους στίχους των τραγουδιών του. Ο ίδιος δηλώνει πάντοτε ότι γράφει «ταυτοχρόνως στίχους και μουσική». Σε μια συνέντευξή του στο περιοδικό «Vmen» το 2008 είχε εξηγήσει: «Στίχος και μελωδία να γίνονται ένα. Αυτό θέλω. Αλλά είναι σπάνιο. Τις περισσότερες φορές μπορείς να πεις την ίδια μελωδία με άλλο στίχο και το αντίστροφο. Δεν παθαίνουν τίποτα. Για δοκίμασε όμως να το κάνεις στα μεγάλα τραγούδια του Αττίκ, του Τσιτσάνη, του Χατζιδάκι. Δεν μπορείς να πειράξεις τίποτε. Τέτοια τραγούδια μόνο αντέχουν στον χρόνο».
Στη σκηνή του Μεγάρου θα τραγουδήσουν μαζί με τον Σαββόπουλο ο Φώτης Σιώτας και η Κατερίνα Πολέμη, ενώ ο μαέστρος Μίλτος Λογιάδης θα διευθύνει την Εθνική Συμφωνική Ορχήστρα της ΕΡΤ. Την Χορωδία του Δήμου Αθηναίων διευθύνει ο Σταύρος Μπερής.
– Πληροφορίες: https://www.megaron.gr/