Η πανδημία του κορονοϊού, που δεν αφήνει χώρα ανεπηρέαστη σε όλον τον κόσμο, αναδεικνύει ζητήματα όχι μόνο οικονομικά, αλλά και πολιτικά και, παραπέρα ακόμη, καθαρώς ιδεολογικά. (Για τους ιατρούς, βεβαίως, και ηθικά – όμως αυτό το βαρύ φορτίο δεν θα μας απασχολήσει εδώ.) Ο κορονοϊός υψώνει το ανάστημα των δύσκολων ερωτημάτων του, τα οποία δεν μπορείς να τα αγνοήσεις.
Ναι, τώρα δεν έχουμε να κάνουμε με τείχη που πέφτουν και έτσι μπορούν, π.χ., να περάσουν οι Γερμανοί από την Ανατολή στη Δύση για να βρουν τους συγγενείς τους ή οι Δυτικοί στην Ανατολή για να ψωνίσουν τζάμπα γήπεδα και υποδομές. Το σημερινό ντόμινο δεν θα οδηγήσει στη διάλυση της Σοβιετικής Ενωσης, όπως τότε. Τώρα «απλώς» πέφτουν κορμιά από το ντόμινο που προκαλεί η ίωση στον ανθρώπινο οργανισμό.
Από την πένα διανοουμένων «υπεράνω υποψίας» όσον αφορά την πίστη τους στον καπιταλιστικό διεθνισμό, δηλαδή στην παγκοσμιοποίηση, όπως είναι και ο αρθρογράφος των «Φαϊνάνσιαλ Τάιμς» Γκίντεον Ράχμαν, επισημαίνονται πλέον ορισμένα πράγματα μη αμφισβητήσιμα, ίσως όμως εξαιρετικά ενοχλητικά για τους φανατικούς της παγκοσμιοποίησης.
«Το έθνος-κράτος επιστρέφει», γράφει ο Ράχμαν, «τα σύνορα επιστρέφουν». Και προειδοποιεί ότι όταν περάσει η πανδημία, μάλλον «δεν θα υπάρξει πλήρης αποκατάσταση του παγκοσμιοποιημένου κόσμου, όπως αυτός υπήρχε πριν από τον ιό». Σημειώνει τρεις λόγους.
- Ο πρώτος είναι ότι στη σοβαρή έκτακτη ανάγκη ο κόσμος γυρεύει το κράτος του και την προστατευτική σκέπη του.
- Ο δεύτερος είναι ότι «αποκαλύφθηκε η ευπάθεια των παγκόσμιων αλυσίδων εφοδιασμού», δηλαδή το δομικό έλλειμμα: εφόσον δεν παράγεις εσύ υγειονομικό υλικό, είσαι αναγκασμένος να περιμένεις τις εισαγωγές (τις εξαγωγές κάποιου άλλου) ώστε να μην πεθάνεις από την αρρώστια.
- Ο τρίτος είναι ότι η πανδημία ενισχύει πολιτικές τάσεις «ήδη ισχυρές από πριν», οι οποίες αφορούν «τον προστατευτισμό, την παραγωγή, τον έλεγχο των συνόρων».
Ο αρθρογράφος παραδέχεται ότι, όπως εξελίσσεται η κατάσταση με τον κορονοϊό, «ο συνοριακός έλεγχος, για κάποιο διάστημα, έχει νόημα». Παραδέχεται επίσης ότι η «εντός ορίων» πίστη στο έθνος-κράτος «δεν είναι απαραιτήτως κάτι κακό». Πηγαίνει και παραπέρα τη σκέψη του, γράφοντας ότι, αντιθέτως, «πρόκειται για ένα είδος πολιτικής διόρθωσης που συμβαίνει στις δημοκρατίες» όταν εκδηλώνεται «λαϊκή απαίτηση». Για τον Ράχμαν ο κίνδυνος προέρχεται από την εκτροπή. Μη τυχόν «η αναγέννηση του έθνους-κράτους εξελιχθεί σε ανεξέλεγκτο εθνικισμό», και αυτός, με τη σειρά του, «οδηγήσει σε κατάρρευση το παγκόσμιο εμπόριο» και, κατόπιν, «σε τερματισμό της διεθνούς συνεργασίας».
Ο Ράχμαν τονίζει ότι σε μία τέτοια πορεία τα «χειρότερα σενάρια» περιλαμβάνουν «κατάρρευση της ΕΕ» αλλά και «ρήξη στις σχέσεις ΗΠΑ – Κίνας», μία παρόξυνση η οποία «θα μπορούσε να καταλήξει και σε πόλεμο».
Η επιστροφή στο έθνος-κράτος είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακή στην Ευρώπη, γράφει, αφού «η ΕΕ είναι η οργάνωση που έχει υπερβεί το έθνος». Σχολιάζει, πάντως, ότι και η γερμανίδα καγκελάριoς μίλησε στον λαό της για την πανδημία «χωρίς να αναφέρει την ΕΕ», μάλιστα «ούτε μια φορά». Ο αρθρογράφος συνεχίζει υπογραμμίζοντας ότι η οικονομική ενίσχυση στις επιχειρήσεις και στους απολυθέντες προέρχεται «σε μεγάλο βαθμό» από τα ευρωπαϊκά κράτη και όχι από την ΕΕ. Μνημονεύει και τις αντιδράσεις («που θα ενταθούν») όσον αφορά το έλλειμμα αλληλεγγύης, όπως και το κεντρικό δημοσιονομικό πλαίσιο.
Η επικινδυνότητα που διαμορφώνεται στο σινο-αμερικανικό πλαίσιο σχέσεων είναι η επόμενη στάση του Ράχμαν. Για αυτές, η τρέχουσα περίοδος είναι η πιο επικίνδυνη μέσα στην τεσσαρακονταετία. Στην παράγραφο αυτή μνημονεύει τις έμμεσες αιτιάσεις του Τραμπ («κινεζικός ιός»), ωστόσο «ως αντίδραση στις προσπάθειες των κινεζικών αρχών να υποδηλώσουν ότι ο ιός μπορεί να προέρχεται από την Αμερική». Αν και πολέμιος του προστατευτισμού, ο αρθρογράφος γράφει ότι «είναι, βέβαια, αλήθεια ότι τέτοια κατάσταση στις ΗΠΑ, με το 97% όλων των αντιβιοτικών να εισάγονται από την Κίνα, δεν φαίνεται ότι μπορεί να γίνει ξανά αποδεκτή».
Οι εχθροί της παγκοσμιοποίησης φαίνεται να αποκτούν πλεονεκτήματα μέσα στην πανδημία. Αλλο το φαίνεται όμως και άλλο το είναι: «Στην πραγματικότητα, δεν έχουν και τις καλύτερες λύσεις». Ο Ράχμαν φρονεί ότι η ίδια η πανδημία, ως παγκόσμιο πρόβλημα, απαιτεί «κάποια μορφή διεθνούς διακυβέρνησης». Πώς θα ανακάμψει η παγκόσμια οικονομία αν οι χώρες προχωρήσουν σε λύσεις αυτάρκειας;
«Ολοι αποδοκιμάζουμε», κλείνει έξυπνα το άρθρο του ο Ράχμαν, «εκείνους που σηκώνουν τα σουπερμάρκετ», σε οποιαδήποτε χώρα. Και αναρωτιέται: «Τι θα γίνει, αν και οι χώρες συμπεριφερθούν με τον ίδιο τρόπο…»