Πέρασαν χρόνια από τη λήξη της τελευταίας διαπραγμάτευσης για τη λύση του Κυπριακού. Κυβερνήσεις άλλαξαν στην Κύπρο, νέες γενιές μεγάλωσαν, τα συμφέροντα με το πέρασμα των χρόνων τροποποιήθηκαν. Και ξαφνικά βρισκόμαστε ενόψει επανεκκίνησης των διαπραγματεύσεων. Μπορεί πράγματι να λυθεί το Κυπριακό; Ναι, μπορεί. Η ιστορία (και η ζωή) μας έχει δείξει ότι όταν υπάρχει η βούληση, οι λύσεις βρίσκονται. Υπάρχει η βούληση; Φαίνεται ότι εκούσα-άκουσα η βούληση σήμερα διαμορφώνεται – τουλάχιστον για την πρώτη φάση, τη διαπραγμάτευση.
Παρακολουθώ εδώ και μέρες στα κυπριακά ΜΜΕ την ιστορία του νερού που θα μεταφερθεί από την Τουρκία στα κατεχόμενα. Είναι ένα έργο μεγάλης εμβέλειας, που θα δημιουργήσει μεγαλύτερες συνθήκες εξάρτησης των κατεχομένων από την Τουρκία, που θα κοστίσει πολλά λεφτά, θα «γεννήσει» επενδύσεις και που θα αλλάξει την εικόνα των κατεχομένων – τη γεωργία, την κτηνοτροφία, την αξία της γης. Το έργο μπορεί να έχει ολοκληρωθεί εντός του έτους και όπως εκτιμάται στα κυπριακά ΜΜΕ θα έχει αντίκτυπο στο εδαφικό. Το στάτους κβο επομένως, στην αξία του οποίου ορκίζονταν οι εχθροί της λύσης του Κυπριακού, σήμερα έχει πάρει ανάποδες στροφές – ούτε δεδομένη είναι η κατάσταση, ούτε ακίνητη.
Αν εξάλλου η διαδικασία της διαπραγμάτευσης (που φαίνεται να ξεκινά από τη Δευτέρα) αποδώσει καρπούς, η οικονομική στενωπός που βιώνουν σήμερα οι Ελληνοκύπριοι θα μετατραπεί σε λεωφόρο ανάπτυξης. Η επιστροφή των εδαφών, η ανοικοδόμηση, η ανασυγκρότηση του κράτους θα συνοδευτούν από επενδύσεις, που στα μεγέθη της Κύπρου θα μετεξελιχτούν σε μιαν αναπτυξιακή έκρηξη.
Αυτός είναι ο πρόλογος. Για να σας διευκολύνω στην κατανόηση της κατάστασης ας δούμε συνοπτικά πού βρισκόμαστε:
- Από τις 18 Δεκεμβρίου η κυβέρνηση Αναστασιάδη παρουσίασε ένα σχέδιο Κοινού Ανακοινωθέντος, εν είδει λακτίσματος στην εκκίνηση της κούρσας των διαπραγματεύσεων. Η τουρκοκυπριακή πλευρά είχε ισχυρές αντιρρήσεις και μέσω του αμερικανικού παράγοντα με διαμεσολαβητή την Τουρκία, οι πληροφορίες αναφέρουν ότι με μικροπροσαρμογές, ο Ντ. Έρογλου τελικά θα συναινέσει. Οι δύο πλευρές θα κληθούν να ξεκινήσουν «δομημένες διαπραγματεύσεις» που θα παράγουν αποτελέσματα «το συντομότερο δυνατόν» στη βάση μιας διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας με πολιτική ισότητα.
- Το Κοινό Ανακοινωθέν ορίζει το πλαίσιο, περιγράφει δηλαδή ότι το ομοσπονδιακό κράτος θα έχει δύο πολιτικά ισότιμες συνιστώσες, αλλά μία κυριαρχία, μία ιθαγένεια, μία διεθνή προσωπικότητα. Η (εσωτερική) ιθαγένεια των δύο συνιστωσών θα είναι «συμπληρωματική», το Σύνταγμα θα ορίσει τις εξουσίες της ομοσπονδιακής κυβέρνησης, αλλά και τα «κατάλοιπο» της εξουσίας που θα ασκείται από τα συνιστώντα κράτη και προβλέπεται ότι δεν θα υπάρχει αλληλο-εμπλοκή. Ούτε δηλαδή η ομοσπονδιακή κυβέρνηση θα παρεμβαίνει στη διακυβέρνηση των συνιστώντων κρατών, ούτε τα συνιστώντα κράτη θα παραβιάζουν νόμους της ομοσπονδιακής κυβέρνησης, ούτε τέλος τα συνιστώντα κράτη θα παρεμβαίνουν το ένα στο άλλο.
- Η διαπραγμάτευση θα καταλήξει σε μια συνολική συμφωνία, η οποία θα τεθεί υπό την κρίση των δημοψηφισμάτων στις δύο κοινότητες. Το ομοσπονδιακό Σύνταγμα θα είναι ο ανώτερος νόμος του κράτους, ενώ αποκλείεται ρητά: η ένωση της ομοσπονδίας (ή μέρους της) με οποιαδήποτε άλλη χώρα, η οποιασδήποτε μορφής διχοτόμηση ή απόσχιση, καθώς και οποιαδήποτε άλλη μονομερής αλλαγή στην «κατάσταση των πραγμάτων».
- Οι εξελίξεις αυτές (που κυοφορούνται εδώ και πέντε μήνες, επιταχύνθηκαν δε με την επίσκεψη της Αμερικανίδας κας Νιούλαντ στην περιοχή) εκδηλώθηκαν στην επαύριο της συμφωνίας Λευκωσίας-Λονδίνου για το καθεστώς των βρετανικών βάσεων. Έπειτα από 54 χρόνια, οι δύο κυβερνήσεις συμφώνησαν να ενταχθεί το 78% του εδάφους των βάσεων (με το σύνολο των ιδιωτικών περιουσιών) στις πολεοδομικές ζώνες. Με άλλα λόγια, οι ιδιοκτήτες περιουσιών μπορούν πλέον να αναπτύξουν τα δικαιώματά τους, ενώ ταυτόχρονα επειδή αίρονται οι περιορισμοί κτήσης ακινήτων στα εδάφη των βάσεων, δημιουργούνται νέα πεδία επενδύσεων σε μιαν έκταση 200 τ.χλμ.
- Στο πολιτικό ερώτημα, με ποιους συσχετισμούς θα υποστηριχθεί η προσπάθεια της λύσης, η απάντηση είναι σύνθετη. Στην Κύπρο, η εσωτερική αναδιάταξη της ηγεσίας του ΔΗΚΟ ως τις αρχές της βδομάδας θα έχει ολοκληρώσει την εικόνα. Προς το παρόν φαίνεται ότι το ΑΚΕΛ στέκεται εποικοδομητικά στην έναρξη των διαπραγματεύσεων, ενώ ο Νικόλας Παπαδόπουλος (πρόεδρος του ΔΗΚΟ) αντιστέκεται, πλην όμως η τελική στάση του κόμματος θα φανεί όταν ολοκληρωθούν οι διαδικασίες αναδιάταξης της ηγεσίας του.
Στα καθ' ημάς, οι δηλώσεις Σαμαρά ξεκίνησαν επιφυλακτικά («πρέπει να αντλήσουμε διδάγματα από τις πρόσφατες φάσεις της πορείας του Κυπριακού») κατέληξαν όμως στη διαβεβαίωση πως «η Ελλάδα θα συνεχίσει να στηρίζει τις προσπάθειες και επί της διαδικασίας και επί της ουσίας του Κυπριακού».
Στην Τουρκία τέλος, αφενός η ευάλωτη θέση του «συστήματος Ερντογάν» σε συνδυασμό με τις εκλογικές σκοπιμότητες και αφετέρου η επιβεβλημένη συνεργασία με τις ΗΠΑ εξαιτίας της γειτνίασης της χώρας με την εύφλεκτη περιοχή, φαίνεται ότι έχουν επαναφέρει στην τουρκική ηγεσία τη φιλοδοξία «συμβολής» της στη λύση του Κυπριακού.
Αυτή είναι συνοπτικά η συνολική εικόνα. Υπάρχει «φως στην άκρη του τούνελ»; Ναι, υπάρχει. Αν δεν υπήρχε εξάλλου, γιατί να μπει κάποιος στην περιπέτεια; «Η ιστορία έχει δείξει ότι στη μέση της προσπάθειας, αυτή εκτροχιάζεται» μαντεύω τη σκέψη ορισμένων αναγνωστών. Με δοκιμή και σφάλμα διανύουμε την πορεία της ζωής μας, γιατί να μη συμβαίνει το ίδιο και στην πολιτική; Αν δεν υπάρχει εξάλλου αισιοδοξία στην αρχή μιας προσπάθειας, η εναλλακτική είναι ο τάφος του μηδενισμού.