«Πόσες χώρες στον κόσμο έχουν πετύχει την ισότητα μεταξύ των δυο φύλων; Καμία». Η ερώτηση και η απάντηση ανήκουν στην Dagmar Schumacher, διευθύντρια και υπεύθυνη για θέματα ισότητας των Ηνωμένων Εθνών στις Βρυξέλλες. Όχι, φυσικά και δεν έπεσα από τα σύννεφα, αλλά ήταν ευσεβής μου πόθος πως θα είχαμε βρει ένα φωτεινό παράδειγμα, έναν χάρτη που αν τον ακολουθούσαμε οι υπόλοιπες χώρες θα μας οδηγούσε στον ίδιο προορισμό. Ο δικός μου προορισμός, η αποστολή μου για δυο εικοσιτετράωρα στην καρδιά της Ε.Ε., στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ήταν να παρακολουθήσω εισηγήσεις, στρογγυλά τραπέζια, να διαβάσω τις έρευνες και εκθέσεις για τις έμφυλες διακρίσεις, που παρουσιάστηκαν εκεί για πρώτη φορά. Το θέμα με «τυραννά» με εργασίες, μελέτες και πολύωρες συζητήσεις, καβγάδες για τις πολιτικές της ποσόστωσης με τις οποίες διαφωνώ, από τα χρόνια μου στα πανεπιστήμια.
Το κλειδί για την ισότητα των δύο φύλων που με τη σειρά της εξασφαλίζει σταθερότητα, βιωσιμότητα και ανάπτυξη σε μiα κοινωνία, είναι η εκπαίδευση. Δεν υπήρξε ομιλητής που να μην επέμεινε σε αυτό, στη σπουδαιότητα δηλαδή της εκπαίδευσης στη χειραφέτηση των γυναικών. Κι εγώ μετρούσα πόσες από τις γυναίκες στο περιβάλλον μου έχουν υψηλό μορφωτικό επίπεδο. Η συντριπτική πλειονότητα. Ε ναι, αν σκεφτείτε πως το 60% των αποφοίτων πανεπιστημιακών σχολών στην Ευρώπη είναι γυναίκες, τα νούμερα βγαίνουν. Μετρούσα επίσης πόσες από τις γυναίκες που γνωρίζω έχουν διευθυντικές θέσεις. Κατρακύλησε η αναλογία. Το ποσοστό των γυναικών σε ανώτατες διοικητικές θέσεις στην Ελλάδα είναι 27%. Στην Ε.Ε, η συμμετοχή των γυναικών στα εθνικά κοινοβούλια είναι 28% ενώ στα διοικητικά συμβούλια μεγάλων εταιριών είναι μόλις 20,2%. Όσο άκουγα τα στοιχεία θυμήθηκα με απογοήτευση τις μόλις έξι γυναίκες στο υπουργικό σχήμα της νέας μας αριστερής κυβέρνησης. Αφού λοιπόν η εκπαίδευση είναι το κλειδί που ανοίγει τον παράδεισο της έμφυλης ισότητας, τότε τι γίνεται στις αναπτυγμένες χώρες; Στις «αναπτυγμένες», αφού στις αναπτυσσόμενες ακόμη και η βασική εκπαίδευση αποτελεί άθλο για τις γυναίκες. Σας θυμίζω πως η Μαλάλα, που βραβεύτηκε πέρυσι με το «Ζαχάρωφ» του Ευρωκοινοβουλίου και πριν λίγους μήνες με το Νόμπελ Ειρήνης, δέχτηκε δολοφονική επίθεση διότι ήθελε να πάει στο σχολείο. Αφού οι γυναίκες σε εντυπωσιακά ποσοστά μορφώνονται, παίρνουν πτυχία, μεταπτυχιακά και διδακτορικά, γιατί μένουν πίσω στην αγορά εργασίας, γιατί είναι τα πρώτα θύματα της οικονομικής κρίσης, της φτώχειας και της ανεργίας, γιατί αντιμετωπίζουν συνεχώς είτε φανερές είτε επιμελώς κρυμμένες διακρίσεις, γιατί δεν τα έχουμε καταφέρει ως κοινωνίες να εξαλείψουμε τη βία κατά των γυναικών; Κάθε λεπτό στην Ευρώπη, επτά γυναίκες βιάζονται, εικοσιπέντε δέχονται ψυχολογική βία και εβδομήντατέσσερεις παρενοχλούνται σεξουαλικά.
Διότι τα στερεότυπα είναι θεριά. Και ζουν στο σχολείο, μέσα στην οικογένεια, στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, στον χώρο εργασίας, στην καθημερινή ζωή. Ακόμη κι αν επιμορφωθούν οι δάσκαλοι στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση προκειμένου να γαλουχήσουν τα παιδιά στην ισότητα, κάτι που θεωρείται από τους ερευνητές αποφασιστικής σημασίας ως εργαλείο πρόληψης κατά των διακρίσεων, θα υπάρχει αυτό για το οποίο με πληροφόρησε αγαπημένη μου φίλη και νεαρή μητέρα τριών παιδιών. Τα σορτσάκια για κοριτσάκια που πωλούνται είναι χαρακτηριστικά κοντύτερα από τα αντίστοιχα για τα συνομήλικα αγόρια.
Μια σειρά πολιτικών πρωτοβουλιών από πλευράς Ε.Ε. μας ανακοινώθηκαν κατά τη διάρκεια του σεμιναρίου στις Βρυξέλλες. Αλλαγή στο νομοθετικό πλαίσιο όπου είναι αναγκαίο, μέτρα για τη στήριξη της εργαζόμενης μητέρας κι ενίσχυση προγραμμάτων σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης, ήταν μεταξύ αυτών. Ορθώς. Όλοι οι θεσμοί και οι φορείς που ασχολούνται με θέματα ισότητας κάνουν ό,τι μπορούν περισσότερο. Μόνο που η διεκδίκηση της ισότητας των δύο φύλων είναι υπόθεση όλων μας. Δεν είναι καν γυναικεία μόνο, είναι και αντρική. Ας αρχίσει ο καθένας μας να παρατηρεί και να δουλεύει υπέρ αυτής στη δική του σφαίρα. Σουηδή συνάδελφος σε διάλειμμα του σεμιναρίου μου είπε πως ο γιος της είναι φεμινιστής και αμέσως σκέφτηκα αν γνωρίζω άνδρες που θα δήλωναν το ίδιο. Και πριν ολοκληρώσω τη σκέψη αυτή, θυμήθηκα ακόμη ένα στερεότυπο, αυτό που συνοδεύει τις φεμινίστριες. Άγριες κι επιθετικές, αδίστακτες, ανερυθρίαστες, ανδροπρεπείς κι έτοιμες να κατασπαράξουν τους άνδρες. Φτάνει. Δεν είμαι τέτοια φεμινίστρια, ούτε θέλω εσύ να γίνεις τέτοια φεμινίστρια. Ή τέτοιος φεμινιστής. Αλλά στον δικό μου αγώνα να περιορίσουμε στο ελάχιστο την ανισότητα, χρειάζομαι τη βοήθειά σου. Σε θέλω δίπλα μου. Κάθε μέρα, όλες τις μέρες του χρόνου. Γι’ αυτό δεν με συγκινεί η μία και μόνο Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας που «γιορτάσαμε» όλοι την Κυριακή, ακόμη κι αν αντιλαμβάνομαι πλήρως τον λόγο της ύπαρξής της και τον ιστορικό και συμβολικό της χαρακτήρα.
Η Μαντλίν Ολμπράιτ, η πρώτη γυναίκα Υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, είχε δηλώσει πως «υπάρχει ένα ξεχωριστό σημείο στην κόλαση για τις γυναίκες που δεν βοηθούν άλλες γυναίκες».
Εγώ δεν θέλω να με βοηθούν επειδή είμαι γυναίκα. Ούτε όμως να με αδικούν για τον ίδιο ακριβώς λόγο.