Παλαιότερα το θεωρούσαν ένα δευτερεύουσας σημασίας κέντρο στην κανοπική (δυτική) πλευρά του ποταμού Νείλου. Αν και όπως σημείωνε ο βρετανός αιγυπτιολόγος σερ Φλάιντερς Πέτρι που την ανακάλυψε το 1884, «κατείχε ανέκαθεν μια περίοπτη θέση στο νου όχι μόνο των λόγιων αλλά και του ευρύτερου κοινού, φλογίζοντας τις ρομαντικές και ευφάνταστες ψυχές».
Ο λόγος για τη βυθισμένη πλέον στα νερά του ποταμού, Ναύκρατι, μια ελληνική πόλη που όπως ανακάλυψαν μόλις τώρα οι βρετανοί αρχαιολόγοι οι οποίοι την ανασκάπτουν συστηματικά από τον 19ο αιώνα, ήταν κάτι σαν Χονγκ Κονγκ της εποχής της.
Οπως επισημαίνει στην Ντάλια Αλμπερτζ και τον Guardian ο επιμελητής του Βρετανικού Μουσείου και επικεφαλής του σχεδίου διάσωσης της πόλης Δρ. Ρος Τόμας, «η Ναύκρατις ήταν ένας μεγάλος εμπορικός κόμβος της εποχής και όποιος ήθελε κάποιο ξεχωριστό δώρο σταματούσε εδώ, γιατί μπορούσε να βρει κυριολεκτικά τα πάντα».
Πράγματι, οι νέες ανακαλύψεις της αρχαιολογικής σκαπάνης δείχνουν ότι η πόλη είχε διπλάσια έκταση από εκείνη που αρχικά υπολογιζόταν (600 αντί για 300 στρέμματα), ενώ εκκινώντας από τον 7ο αιώνα π.Χ. και για τα επόμενα χίλια χρόνια το λιμάνι αυτό έσφυζε από ζωή και συγκέντρωνε τον πλούτο όχι μονάχα της περιοχής αλλά και ολόκληρης της ανατολικής Μεσογείου. Περισσότερα από 10.000 έργα τέχνης έχουν έρθει μέχρι στιγμής στο φως της ημέρας, μεταξύ των οποίων υπολείμματα πλοίων, πήλινα ειδώλια και χάλκινα αφιερώματα στο Φεστιβάλ των Οινοφλύγων, που κατά τα φαινόμενα συγκέντρωνε πλήθη κόσμου και ήταν αφιερωμένο στους ναυτικούς (οι οποίοι ως γνωστόν το… τσούζουν από αρχαιοτάτων χρόνων) – άλλωστε Ναύκρατις σημαίνει η «Κυρά που Εξουσιάζει τα Πλοία». Τα σπάνιας ομορφιάς ευρήματα περιλαμβάνουν ακόμα απεικονίσεις της αφέντρας του Ουρανού, θεάς Χάθορ, ερωτόληπτων γυναικών και μιας αντρικής φιγούρας που μεταφέρει ένα φαλλό και μία οινοχόη.
Εκτός αυτού όμως, ίσως εδώ εμφανίσθηκαν κάποιες από τις πρώτες πολυκατοικίες της Ιστορίας, καθώς όπως υπογραμμίζει ο δρ. Τόμας «βρήκαμε πολυώροφα κτήρια-κατοικίες, που το ύψος τους ποίκιλλε από 3 έως και 6 ορόφους! Θα πρέπει να φανταστούμε μια μεγάλη κοσμοπολίτικη πόλη, κάτι σαν πήλινο Μανχάταν, με ψηλά πλινθόκτιστα οικοδομήματα, επιβλητικά δημόσια κτήρια και πολλούς ναούς και ιερά, που περιέβαλαν ένα βουερό λιμάνι, με λογής πραμάτειες να καταφθάνουν συνεχώς από κάθε γωνιά της οικουμένης». Ο πληθυσμός της πόλης στην ακμή της υπολογίζεται σε 16.000 ψυχές, αν και καθώς η Ναύκρατις ήταν κέντρο διέλευσης ταξιδιωτών, εμπόρων και προσκυνητών αναλόγως της χρονικής συγκυρίας ήταν πολλαπλάσιος, ενώ για την αίγλη της τον 5ο αιώνα π.Χ. έχει γράψει και ο Ηρόδοτος.
Εκτός από το πλήθος των ελληνικών αφιερωματικών και τελετουργικής χρήσης πινακίδων -είναι οι περισσότερες που έχουν βρεθεί συγκεντρωμένες σε χώρο εκτός Ελλάδος- οι αρχαιολόγοι εντόπισαν και ευρήματα που μαρτυρούν πως αρκετές γυναίκες δραστηριοποιούνταν στο εμπόριο, κάτι αλληθινά σπάνια για τα ήθη της εποχής. Το Μάιο του 2016, στο πλαίσιο της έκθεσης «Βυθισμένες Πολιτείες» που διοργανώνει το Βρετανικό Μουσείο θα φιλοξενηθούν στις αίθουσές του και τα πλέον εντυπωσιακά ευρήματα από την Ναύκρατι, ανάμεσα σε 200 ακόμα εκθέματα που δανείστηκε το μουσείο από τις αιγυπτιακές αρχές (πρόκειται για το πρώτο τέτοιο δάνειο μετά τα δραματικά γεγονότα της Αραβικής Ανοιξης).