«Το σχέδιο νόμου του Υπουργού Επικρατείας συζητείται σε μία εξαιρετικά φορτισμένη συγκυρία, όχι μόνο λόγω της πανδημικής κρίσης, αλλά και λόγω της “Μήδειας” και της υπόθεσης Λιγνάδη. Και οι δύο υποθέσεις αποκαλύπτουν την πρόθεση της κυβέρνησης να αποσείσει τις ευθύνες της, κρυπτόμενη είτε πίσω από πεσμένα δέντρα, είτε πίσω από μια εντελώς αδικαιολόγητη άγνοια για τη δράση ενός ανθρώπου, την οποία όλοι στον χώρο του θεάτρου, και όχι μόνο, εγνώριζαν, εκτός από αυτούς που τον διόρισαν σε κορυφαία θέση ευθύνης».

Με αυτά τα λόγια άρχισε την ομιλία του στη Βουλή, ο  Γιώργος Καμίνης, ειδικός αγορητής του Κινήματος Αλλαγής στο νομοσχέδιο του Υπουργείου Επικρατείας «Εθνική Αρχή Προσβασιμότητας, Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής και Τεχνοηθικής» και συνέχισε απευθύνοντας έκκληση σε όλα τα πολιτικά στελέχη, ολόκληρου του κοινοβουλευτικού τόξου: «Οφείλουμε να μην αφήσουμε τον δημόσιο διάλογο να εκπέσει σε άκρατο εκχυδαϊσμό και τοξικότητα. Καθημερινά βλέπουμε θαρραλέους ανθρώπους να βγαίνουν και να καταγγέλλουν εξαιρετικά οδυνηρές και αποτρόπαιες προσωπικές εμπειρίες. Μας βαρύνει όλους το καθήκον να κρατήσουμε τις φωνές αυτές ζωντανές, να μην πνιγούν με στο τέλμα της κομματικής μικροπρέπειας και του πολιτικού τυχοδιωκτισμού».

Αναφερόμενος στο νομοσχέδιο και στην απόσυρση διατάξεων εκ μέρους του υπουργού Επικρατείας Γιώργου Γεραπετρίτη, ο Γιώργος Καμίνης έκανε λόγο για «νίκη για την αξιοκρατία και την ορθολογική λειτουργία του Δημοσίου».

«Οι διατάξεις» τόνισε ο αγορητής του ΚΙΝΑΛ, «αφορούσαν, κατά τη συνήθη τακτική της κυβέρνησης, αποσπάσεις και μετατάξεις δημοσίων υπαλλήλων κατά παρέκκλιση κάθε γενικής ή ειδικής διάταξης σε τρεις συμβουλευτικές επιτροπές της Πολιτείας, την Εθνική Αρχή Προσβασιμότητας, την Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και της Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής και Τεχνοηθικής. Τη τακτική αυτή έχουμε καταγγείλει επανειλημμένα, καθώς εντοπίζεται στην πλειονότητα των νομοσχεδίων που καταθέτει προς ψήφιση η κυβέρνηση από το ξεκίνημα της θητείας της. Αυτό πρέπει να σταματήσει!

» Είτε αφορά θέματα προσωπικού, όπως σήμερα, είτε θέματα δημοσίων συμβάσεων, όπως πολλές άλλες φορές, η τακτική αυτή υποσκάπτει την αξιοπιστία της Πολιτείας και υποβαθμίζει την ποιότητα των δημοσίων υπηρεσιών. Είναι ανεπίτρεπτο το δημόσιο να απαιτεί μεν από τους πολίτες την ανεξαίρετη εφαρμογή των νόμων, το ίδιο όμως να θεσπίζει εξαιρετικές διατάξεις για το προσωπικό του, σε έκταση τόσο μεγάλη ώστε η εξαίρεση να μετατρέπεται σε κανόνα. Θα συνεχίσουμε να ελέγχουμε αυστηρότατα την κυβέρνηση, έως ότου η επικίνδυνη αυτή νοοτροπία εκλείψει».

Αναλυτικά, ολόκληρη η ομιλία του Γιώργου Καμίνη:

«Το σχέδιο νόμου του Υπουργού Επικρατείας συζητείται σε μία εξαιρετικά φορτισμένη συγκυρία, όχι μόνο λόγω της πανδημικής κρίσης, η οποία φαίνεται να επιμένει παρά το διαρκές και ανακυκλούμενο lockdown.

Την περασμένη εβδομάδα πέρασε από την χώρα η κακοκαιρία «Μήδεια», αφήνοντας πίσω της εκατοντάδες χιλιάδες συμπολίτες μας χωρίς ρεύμα επί μέρες, ενώ και τρεις από αυτούς έχασαν άδοξα τη ζωή τους. Την περασμένη επίσης εβδομάδα, με κορύφωση το Σαββατοκύριακο, είδαν το φως της δημοσιότητας καταγγελίες σεξουαλικής παρενόχλησης και κακοποίησης στον χώρο της τέχνης, που είχαν ως αποτέλεσμα, μεταξύ άλλων, τη σύλληψη του μέχρι πρότινος διευθυντή του Εθνικού Θεάτρου, Δημήτρη Λιγνάδη.

Αμφότερες οι υποθέσεις αποκαλύπτουν την επιλογή της κυβέρνησης να αποσείσει τις ευθύνες της, κρυπτόμενη είτε πίσω από πεσμένα δέντρα, είτε πίσω από μια εντελώς αδικαιολόγητη άγνοια για τη δράση ενός ανθρώπου, την οποία όλοι στον χώρο του θεάτρου, και όχι μόνο, εγνώριζαν εκτός από αυτούς που τον διόρισαν σε κορυφαία θέση ευθύνης.

Θέλω να απευθύνω από αυτό εδώ το βήμα μία έκκληση: Οφείλουμε να μην αφήσουμε τον δημόσιο διάλογο να εκπέσει σε άκρατο εκχυδαϊσμό και τοξικότητα. Καθημερινά βλέπουμε θαρραλέους ανθρώπους να βγαίνουν και να καταγγέλλουν εξαιρετικά οδυνηρές και αποτρόπαιες προσωπικές εμπειρίες. Μας βαρύνει όλους τους παράγοντες του δημόσιου βίου το καθήκον να κρατήσουμε τις φωνές αυτές ζωντανές, να μη βουλιάξουν στο τέλμα της κομματικής μικροπρέπειας και του πολιτικού τυχοδιωκτισμού. Το πολιτικό σύστημα αυτή τη στιγμή κρίνεται. Αναλαμβάνει μια τεράστια ηθική ευθύνη απέναντι στην κοινωνία που αποσβολωμένη παρακολουθεί τα όσα συμβαίνουν.

Εξωραϊσμοί αντί μεταρρυθμίσεων

Συνδέοντας αυτό το σχέδιο νόμου με την ευρύτερη κυβερνητική πολιτική, θα λέγαμε κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, ότι αυτή η κυβέρνηση είναι περισσότερο για τα εύκολα και όχι για τα δύσκολα. Και δεν έχω υπόψη μου μόνο τη διαχείριση εκτάκτων καταστάσεων, όπου εκεί η κυβέρνηση χωρίς σχέδιο επιλέγει το άρον άρον “κλείσιμο”, είτε αυτό αφορά την πανδημία είτε την Εθνική Οδό. Εννοώ κυρίως τη δειλία της κυβέρνησης να προχωρήσει σε ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις που θα πάνε τη χώρα επιτέλους μπροστά. Παρά τις διακηρύξεις της, η κυβέρνηση προβαίνει σε απλούς εξωραϊσμούς στο πεδίο της δημόσιας διοίκησης που είναι και ο μεγάλος ασθενής της χώρας. Δεν προχωρά σε αξιολόγηση των δημοσίων υπαλλήλων, εκεί δηλαδή όπου απέτυχε παταγωδώς ο σημερινός πρωθυπουργός ως υπουργός αρμόδιος για τη διοικητική μεταρρύθμιση, ούτε αγγίζει τον άλλο μεγάλο πυλώνα κάθε μεταρρυθμιστικού εγχειρήματος, τη διοικητική αποκέντρωση. Ακούμε για επιτελικό κράτος, που σημαίνει κράτος-στρατηγός, αλλά δεν ακούμε πουθενά να υπάρχουν αξιωματικοί και στρατός.

Την περασμένη εβδομάδα ακούσαμε από τον αρμόδιο Αναπληρωτή Υπουργό κ. Στέλιο Πέτσα ότι θα κατατεθεί σχέδιο νόμου το οποίο θα ξεκαθαρίζει τις αρμοδιότητες μεταξύ κεντρικού κράτους και τοπικής αυτοδιοίκησης μετά το μπάχαλο που επικράτησε με την πρόσφατη κακοκαιρία. Κατά τη συζήτηση της επίκαιρης ερώτησής μου την περασμένη Παρασκευή, ο κύριος Πέτσας μου απάντησε ότι πόρισμα της Επιτροπής Κοντιάδη, η οποία είχε συσταθεί από τον τέως Υπουργό Εσωτερικών κ. Θεοδωρικάκο, και είχε ως αντικείμενο την αποκέντρωση και το ξεκαθάρισμα των αρμοδιοτήτων  μεταξύ κεντρικών και αυτοδιοικητικών οργάνων του κράτους, δεν υφίσταται και ότι το μόνο που υπάρχει είναι μία προσωπική εργασία του καθηγητή κυρίου Ξενοφώντα Κοντιάδη, δεσμευόμενος πάντως ότι θα αναληφθεί σχετική νομοθετική πρωτοβουλία από την Κυβέρνηση.

Μόλις την περασμένη Κυριακή όμως πληροφορηθήκαμε από τον πρόεδρο της Επιτροπής καθηγητή Κοντιάδη, ότι αυτή η Επιτροπή όχι μόνο εκπόνησε πόρισμα 140 σελίδων, το οποίο παραδόθηκε ανεπίσημα, όπως μας λέει ο ίδιος, στην προηγούμενη πολιτική ηγεσία του Υπουργείου, στις 25 Μαΐου του 2020, αλλά και ότι η Επιτροπή είχε προετοιμάσει ακόμη και προσχέδιο νόμου το περασμένο φθινόπωρο.

Τι ισχύει λοιπόν; Αυτό που μας λέει ο κύριος Πέτσας ή αυτό που ισχυρίζεται  ο καθηγητής κύριος Κοντιάδης; Ζητάμε λοιπόν από την κυβέρνηση και τον αρμόδιο Υπουργό να δώσουν αμέσως στη δημοσιότητα το πόρισμα της Επιτροπής και να ξεκινήσει επιτέλους μία ουσιαστική συζήτηση.

Εθνική Αρχή Προσβασιμότητας

Ερχόμενος τώρα στο καθαυτό σχέδιο νόμου. Ως προς την Εθνική Αρχή Προσβασιμότητας, χαιρετίζουμε την ίδρυσή της, με την οποία συνηγορεί και η Εθνική Συνομοσπονδία των Ατόμων με Αναπηρία. Είναι θετικό κύριε Υπουργέ ότι υιοθετήσατε επιμέρους προτάσεις που κατέθεσε η Εθνική Συνομοσπονδία, όπως επί παραδείγματι ο Πρόεδρος της Εθνικής Αρχής να επιλέγεται κατόπιν γνώμης της Επιτροπής της Βουλής.

Είναι επίσης θετικό το γεγονός ότι φαίνεται πως υιοθετείτε την πρόταση του Κινήματος Αλλαγής για τη συμμετοχή στη σύνθεση της Εθνικής Αρχής του Βοηθού Συνηγόρου του Πολίτη που είναι επιφορτισμένος με τον θεματικό κύκλο της κοινωνικής προστασίας. Όπως ανέφερα και στην Επιτροπή, και από προσωπική εμπειρία, ο Συνήγορος του Πολίτη έχει αποκομίσει όλα αυτά τα χρόνια μια πλουσιότατη εμπειρία σε αυτά τα θέματα.

Ευχόμαστε η Εθνική Αρχή Προσβασιμότητας να παραγάγει έργο και να αναλάβει πρωτοβουλίες. Κι αυτό γιατί, σύμφωνα με στοιχεία που δημοσίευσε η Eurostat για το 2019, το 26,1% των ενηλίκων στην Ε.Ε. που αντιμετωπίζουν προβλήματα αναπηρίας (δηλαδή έχουν περιορισμό δραστηριότητας) ζουν σε νοικοκυριά που αντιμετωπίζουν σοβαρές δυσκολίες να ανταποκριθούν στην καθημερινές τους ανάγκες. Δηλαδή οι οικονομικοί πόροι δεν καλύπτουν τα συνήθη απαραίτητα έξοδά τους. Το αντίστοιχο ποσοστό σε νοικοκυριά με ενήλικα άτομα χωρίς αναπηρία στην Ε.Ε., είναι 16%. Μεταξύ των κρατών – μελών της ΕΕ, τα υψηλότερα ποσοστά ατόμων με κινητικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες καταγράφονται στην Ελλάδα (76,5%), τη Βουλγαρία (65,7%), την Κροατία (49,2%) την Κύπρο (43,2%) και τη Ρουμανία (40,9%).

Ως προς την Εθνική Επιτροπή Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και την Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής και Τεχνοηθικής, όπως είναι γνωστό τόσο η Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, όσο και η Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής συστάθηκαν με το ν. 2667/1998.

Η μεν σύσταση της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου έγινε κατ’ εφαρμογή του Ψηφίσματος της Γενικής Συνέλευσης του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών. Η ίδρυση της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου αποτελεί μια θεσμική κατάκτηση των κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ, για την οποία είμαστε περήφανοι. Η παρούσα κυβέρνηση, σε συνεννόηση με την ίδια την Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου προέβη σε παρεμβάσεις που αναβαθμίζουν την ανεξαρτησία της, αφού πλέον η ΕΕΔΑ αποκτά νομική προσωπικότητα, καθώς και διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια.

Μετατάξεις προσωπικού

Παρ’ όλα αυτά κύριε Υπουργέ το παρόν σχέδιο νόμου ακολουθεί την πεπατημένη της κυβέρνησης των κατά παρέκκλιση διατάξεων που αφορούν τα ζητήματα αποσπάσεων και μετατάξεων του προσωπικού και στις τρεις Επιτροπές και αναφέρομαι στα άρθρα 8, 25, 27 και 37 αντίστοιχα, όπως και των αποζημιώσεων σε Επιτροπές και των μισθολογικών απολαβών του Ειδικού Επιστημονικού Προσωπικού στα άρθρα 9, 28, 38. Υποψιάζομαι ότι αν καθίσουμε να εξετάσουμε όλες τις διατάξεις όλων των επιμέρους νομοσχεδίων αυτής της κυβέρνησης, από τον Ιούλιο του 2019 που ανέλαβε μέχρι σήμερα, εκεί όπου προβλέπονται αποσπάσεις και μετατάξεις στο Δημόσιο, θα ανακαλύψουμε ότι συντριπτικά περισσότερες είναι εκείνες που γίνονται κατά παρέκκλιση των ισχυουσών διατάξεων παρά εκείνες που γίνονται με βάση τις κανονικές διατάξεις. Αυτό προκαλεί απορία: πως η εξαίρεση τείνει να γίνει κανόνας. Και δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι όταν υιοθετούμε κατά παρέκκλιση διαδικασίες για αποσπάσεις και μετατάξεις, στην ουσία απογυμνώνουμε φορείς του Δημοσίου από προσωπικό το οποίο χρειάζονται. Γι’ αυτό ακριβώς τον λόγο υπάρχουν τα υπηρεσιακά συμβούλια, για να γνωμοδοτούν όταν πρόκειται κάποιος δημόσιος υπάλληλος να αποχωρήσει είτε αποσπώμενος είτε μετατασσόμενος σε μια άλλη υπηρεσία του Δημοσίου. Ενισχύετε όργανα στα οποία εσείς δίνετε, για διάφορους λόγους, ένα πολιτικό βάρος, απογυμνώνοντας ενδεχομένως την κεντρική διοίκηση ή άλλα επιμέρους δημόσια όργανα, χωρίς να λαμβάνετε υπ’όψη τις ανάγκες τους και χωρίς καν να τα ρωτάτε. Για λόγους αρχής οι προβλέψεις αυτών των άρθρων δεν μας βρίσκουν σύμφωνους και θα τις καταψηφίσουμε.

Και θα τις καταψηφίσουμε για ακόμα έναν λόγο: Επειδή η διαδικασία επιλογής του Ειδικού Επιστημονικού Προσωπικού επί θητεία γίνεται κατά τις διαδικασίες των άρθρων 31-35 του ν. 4765/2021 που το Κίνημα Αλλαγής είχε καταψηφίσει.

Προστασία της ιδιωτικότητας

Η σύσταση της Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής αποτέλεσε για την εποχή της μία πρωτοποριακή πρωτοβουλία, προετοιμάζοντας τη συντεταγμένη πολιτεία και την έννομη τάξη για την έλευση και κατοχύρωση μιας νέας γενιάς δικαιωμάτων κατά τη συνταγματική αναθεώρηση του 2001, η οποία επιχείρησε να καλύψει τις εξελίξεις στην βιοϊατρική, τη γενετική και την πληροφορική.

Και σήμερα η διεύρυνση του επιστημονικού της αντικειμένου αποκτά ξεχωριστή επικαιρότητα. την αναγκαιότητα ρύθμισης των μεγάλων τεχνολογικών κολοσσών, όπως είναι η Google, το Facebook, η Amazon, η Apple, η Microsoft κ.ο.κ. Πλέον αυτές οι πλατφόρμες δεν επεξεργάζονται μόνον πληροφορίες και δεδομένα προς όφελος του χρήστη, αλλά καθιστούν προϊόν τον ίδιο τον χρήστη, έχοντας την ευχέρεια να εμπορεύονται και να αξιοποιούν κατά το δοκούν, με γνώμονα το κέρδος δηλαδή, τα δεδομένα που οι ίδιοι οι χρήστες παράγουν όταν πλοηγούνται στο διαδίκτυο.

Οι εξελίξεις αυτές ίσως μας υποχρεώσουν να αναθεωρήσουμε και την ίδια την διακριτή υπόσταση ανεξάρτητων αρχών, όπως η Αρχή Προστασίας του Απορρήτου της Επικοινωνίας και η Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων. Γιατί διαπιστώνουμε πιά ότι το θέμα της προστασίας της ιδιωτικότητας μεταβάλλεται διαρκώς με τις εξελίξεις της επιστήμης και της τεχνολογίας. Στην αρχή η προστασία της ιδιωτικής ζωής απαγόρευε την παράνομη παρακολούθηση των προσώπων από το κράτος ή από ιδιώτες. Η συνταγματική άμυνα εδώ οργανώνεται στα άρθρα 9 και 19 του Συντάγματος. Στη συνέχεια, η ανάπτυξη της επιστήμης της πληροφορικής και οι τεχνολογικές εξελίξεις στην επικοινωνία ανέδειξαν τη σημασία του δικαιώματος στην προστασία των προσωπικών δεδομένων. Πώς δηλαδή το κράτος ή οι ιδιώτες δεν θα μπορούν να χειραγωγήσουν το άτομο μέσα από προσωπικές πληροφορίες, αποκτηθείσες ακόμη και με νόμιμο τρόπο, από τα διαφορετικά ψηφιακά ίχνη που το ίδιο το άτομο άφησε μέσα από συναλλαγές με το δημόσιο ή με άλλους ιδιώτες. Εδώ το ζητούμενο ήταν πως θα αποφύγουμε τη ανεξέλεγκτη συγκέντρωση και επεξεργασία αυτών των πληροφοριών  από μια εξουσία, δημόσια ή ιδιωτική. Την απάντηση την έδωσε ο συνταγματικός νομοθέτης το 2001 με την καθιέρωση του άρθρου 9α Σ.

Δεδομένα και πληροφορίες

Σήμερα πια το τοπίο γίνεται ακόμη πιο περίπλοκο. Γιατί οι σύγχρονοι κολοσσοί της τεχνολογίας δεν ενδιαφέρονται να συγκεντρώσουν πληροφορίες για συγκεκριμένα πρόσωπα, αλλά για τον όγκο δεδομένων που προέρχεται από το τεράστιο ανώνυμο ανθρώπινο πλήθος που χρησιμοποιεί τις υπηρεσίες τους. Με τη χρήση αλγορίθμων οι εταιρείες αυτές είναι πλέον σε θέση να επεξεργάζονται τεράστιο όγκο δεδομένων, με συνέπεια να μπορούν να πληροφορηθούν τις προσωπικές απόψεις και προτιμήσεις δισεκατομμυρίων ανθρώπων. Τις πληροφορίες αυτές αφού τις επεξεργάζονται, τις πωλούν σε ιδιωτικές διαφημιστικές εταιρείες ή σε άλλους φορείς όπως π.χ. τα πολιτικά κόμματα. Οι φορείς αυτοί είναι σε θέση πια να γνωρίζουν πώς μπορούν να επηρεάσουν στοχευμένα και με πλήρη ακρίβεια τις προτιμήσεις του κάθε ανωνυμοποιημένου μεν, αλλά απολύτως εξατομικευμένου χρήστη των υπηρεσιών που προσφέρουν αυτοί οι κολοσσοί. Εδώ μάλιστα πολύ συχνά η παραχώρηση των προσωπικών στοιχείων από τον χρήστη δεν είναι μόνο νόμιμη, αλλά έχει επιδιωχθεί από τον ίδιο. Πολλοί χρήστες του Facebook και του  Instagram για παράδειγμα δίνουν οι ίδιοι στη δημοσιότητα ακόμη και πολύ προσωπικές πληροφορίες και στιγμές της προσωπικής ζωής τους. Ολα αυτά τα δεδομένα αποτελούν πηγή πλουτισμού και εξουσίας για ποικίλους φορείς, δημόσιους και ιδιωτικούς, και προσφέρουν τεράστιες δυνατότητες μαζικής χειραγώγησης των ανθρώπων.

Συνεπώς επιβάλλεται τα κράτη να υιοθετήσουν τα κατάλληλα εργαλεία ελέγχου και λογοδοσίας απέναντι στους γίγαντες της ψηφιακής οικονομίας και να συντονίσουν τη δράση τους τόσο σε επίπεδο ευρωπαϊκό, όσο και διεθνές, προκειμένου να ελεγχθεί η δράση αυτών των τεχνολογικών κολοσσών.

Με βάση αυτά τα δεδομένα, η αναβάθμιση της Επιτροπής Βιοηθικής είναι επιδερμική. Θα χρειαστούν πολύ περισσότερα μέσα και αρμοδιότητες, ενδεχομένως και αναδιάρθρωση των συνταγματικών ανεξάρτητων αρχών, προκειμένου να αντιμετωπιστούν αυτοί οι κίνδυνοι.

Σας ευχαριστώ»

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News