Κατά τη διάρκεια του τελευταίου ταξιδιού του στη Συρία πριν από σχεδόν μία πενταετία –τον Ιανουάριο του 2020, συγκεκριμένα την ημέρα των Χριστουγέννων σύμφωνα με το παλαιό (Ιουλιανό) ημερολόγιο– ο ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν δώρισε στον τότε ομόλογό του Μπασάρ αλ Ασαντ ένα κοράνι του 17ου αιώνα, λίγο πριν εισέλθουν στο Μέγα Τέμενος των Ομεϋαδών στη Δαμασκό. Σε κοινές τους δηλώσεις οι δύο πρόεδροι είχαν επισημάνει, μεταξύ άλλων, τη «μεγάλη πρόοδο στην αποκατάσταση της κρατικής υπόστασης και της εδαφικής ακεραιότητας» της Συρίας.
Επειτα από έναν χρόνο ο Ιγκορ Κοστιούκοφ, επικεφαλής της GRU, της κύριας υπηρεσίας πληροφοριών των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων, αποκάλυψε, μιλώντας στον ρωσικό τηλεοπτικό σταθμό Rossiya1 ότι εκείνο το μυστικό ταξίδι ήταν η πιο δύσκολη αποστολή της πολυετούς στρατιωτικής του σταδιοδρομίας, κυρίως επειδή ενδιαφερόταν ιδιαιτέρως ο Πούτιν, δεδομένου ότι η επίσκεψή του στη Δαμασκό επρόκειτο να επισφραγίσει τη μεγάλη επιστροφή (με αντιδυτικές προθέσεις) της Ρωσίας στη Μέση Ανατολή.
Οπως θυμίζει ο Μάρκο Ιμαρίζιο της Corriere della Sera σε ανάλυσή του, η Μόσχα άρχισε να ενδιαφέρεται για τις εξελίξεις στην περιοχή υπό τον Νικίτα Χρουστσόφ, την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου, προσφέροντας όπλα και στρατιωτικούς συμβούλους στην Αίγυπτο και στο Ιράκ (όπου κάθε άλλο παρά αγαπητοί ήταν οι Αμερικανοί και οι Βρετανοί) με αντάλλαγμα πετρέλαιο. Οταν ο Μπόρις Γιέλτσιν άρχισε να ανοίγεται στη Δύση, η Μόσχα αποστασιοποιήθηκε από την περιοχή, με τη νέα κατάσταση να διατηρείται επί σχεδόν μία δεκαετία, περιλαμβανομένων και των πρώτων χρόνων διακυβέρνησης της Ρωσίας από τον Πούτιν. Στη συνέχεια, όμως, ο ρώσος πρόεδρος πραγματοποίησε μια αναπάντεχη στροφή, απευθύνοντας ένα πρώτο κάλεσμα συνεργασίας στον Μπασάρ αλ Ασαντ το 2005, χρονιά κατά την οποία το Κρεμλίνο άρχισε να αποστασιοποιείται από την Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Εκτοτε οι δύο πρόεδροι επικοινωνούσαν τακτικά τουλάχιστον δύο φορές τον χρόνο.
«Οτιδήποτε αγγίξουν οι ΗΠΑ μετατρέπεται αμέσως σε Λιβύη ή Ιράκ» είχε πει o Πούτιν, όπως θυμίζει ο ιταλός δημοσιογράφος, τον Αύγουστο του 2014, επιδιώκοντας να καταγγείλει τις αμερικανικές παρεμβάσεις ανά τον κόσμο και να συνδέσει την κρίση στην Ουκρανία, όπου μόλις είχε παρέμβει η Μόσχα, με τον συριακό εμφύλιο, όπου επρόκειτο να εμπλακεί ακόμη πιο αποφασιστικά. Μία τριετία νωρίτερα, το 2011, στο αποκορύφωμα των εξεγέρσεων της Αραβικής Ανοιξης, η Ρωσία είχε επικαλεστεί το χάος που επικράτησε στη Λιβύη μετά από την πτώση του Καντάφι, ασκώντας βέτο σε ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ που καταδίκαζε τις βιαιότητες του καθεστώτος Ασαντ.
«Θέλουμε να βάλουμε τέλος στις ενέργειες εκείνων που χρησιμοποιούν δυνάμεις της αντιπολίτευσης για να ανατρέπουν νόμιμες κυβερνήσεις», είχε πει τότε ο ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ, με τον Μάρκο Ιμαρίζιο να σημειώνει πως σε ανάλογους ισχυρισμούς η Μόσχα προέβη στη συνέχεια και σχετικά με την Επανάσταση της Αξιοπρέπειας, όπως ονομάστηκαν οι φιλοευρωπαϊκές/φιλοδυτικές μαζικές και πολύμηνες διαδηλώσεις διαμαρτυρίας που συγκλόνισαν την Ουκρανία τον Νοέμβριο του 2013 (έως τα τέλη του Φεβρουαρίου του 2014, εβδομάδες πριν την εισβολή των ρωσικών δυνάμεων στην Κριμαία και την προσάρτησή της στη Ρωσία).
Από το 2015 έως και λίγους μήνες πριν από την εισβολή στην Ουκρανία, τον Φεβρουάριο του 2022, «ο Πούτιν μιλούσε για τη Δαμασκό, ώστε να αντιληφθεί η Δύση (τι σκεφτόταν) για την κατάσταση στο Κίεβο», αναφέρει σχετικά ο αναλυτής της Corriere della Sera. «Η προτεραιότητα ήταν πάντα άλλη και παραμένει. Οι πιο καχύποπτοι αναλυτές μας προτρέπουν να μην εκλάβουμε την υποτιθέμενη συμμόρφωση του Πούτιν στη Μέση Ανατολή ως ένδειξη αδυναμίας που θα μπορούσε να επηρεάσει τις εξελίξεις στην Ουκρανία. Πρόκειται για ακριβώς το αντίθετο. Η πληγή της Συρίας θα χρησιμοποιηθεί ως ατού στο τραπέζι των μελλοντικών και πιο σημαντικών διαπραγματεύσεων», προσθέτει, επικαλούμενος την άποψη του Μαρκ Γκαλεότι, ενός εκ των κορυφαίων ειδικών όσον αφορά ζητήματα ασφαλείας της Ρωσίας.
Την προηγούμενη εβδομάδα, καθώς οι αντάρτες προέλαυναν προς τη Δαμασκό, μόνον ο Σεργκέι Λαβρόφ μίλησε για τις ραγδαίες εξελίξεις, ο Πούτιν δεν είπε ούτε λέξη. Τελευταία φορά στη Συρία ο ρώσος ηγέτης αναφέρθηκε τον περασμένο Ιούλιο, στο Κρεμλίνο, προειδοποιώντας σχεδόν ξεκάθαρα τον σύρο σύμμαχό του πως «η επιδείνωση της κατάστασης στην περιοχή θα μπορούσε να αφορά άμεσα και τη Συρία». Σύμφωνα με τον Μάρκο Ιμαρίζιο ο Πούτιν ενδέχεται να ήθελε να προειδοποιήσει τον Ασαντ να μην ευελπιστεί στη στρατιωτική αρωγή της Μόσχας, προσφέροντας του, ωστόσο, στη συνέχεια, μυστικά και εκ των προτέρων, μια οδό διαφυγής.