«Φαίνεται μερικές φορές ότι οι δισεκατομμυριούχοι μπορούν να κυριαρχούν στη ζωή μας —ή τουλάχιστον στις ειδήσεις. Ωστόσο ένα άλυτο μυστήριο για τα φορολογικά δεδομένα των ΗΠΑ, υποδηλώνει ότι τουλάχιστον ένας υπερ-πλούσιος κινήθηκε κάτω από τα ραντάρ μέχρι το τέλος». Με αυτό τον τρόπο, ο δημοσιογράφος Τιμ Φέρνολζ του έγκυρoυ ιστότοπου επιχειρηματικών ειδήσεων Quartz, αρχίζει να ξετυλίγει το κουβάρι για τον «άγνωστο Χ» της οικονομικής ζωής των ΗΠΑ.
Τα στοιχεία που δίνει καθημερινά στη δημοσιότητα το υπουργείο Οικονομικών της Αμερικής εμφάνισαν μια εντυπωσιακή και ασυνήθιστη καταγραφή δεδομένων στις 28 Φεβρουαρίου του 2023. Επρόκειτο για την κατάθεση ενός ποσού 7 δισεκατομμυρίων δολαρίων στην κατηγορία των φόρων «περιουσίας και δωρεών». Ηταν η μεγαλύτερη είσπραξη τέτοιου είδους φόρου τουλάχιστον από το 2005.
Μια υπόθεση για το πώς μπορεί να προέκυψε το τεράστιο αυτό ποσό είναι ότι κατά σύμπτωση πολύ μεγάλες φορολογικές υποχρεώσεις διεκπεραιώθηκαν όλες μαζί την ίδια ημέρα. Αλλά ακόμη και σε αυτή την περίπτωση το ποσό θεωρείται υπερβολικά μεγάλο.
Εκπρόσωπος του υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ διαβεβαίωσε ότι δεν επρόκειτο για κάποιο λογιστικό σφάλμα στην καταγραφή των ποσών. Επίσης, σύμφωνα με τον Φέρνολζ, εκπρόσωπος της Υπηρεσίας Εσωτερικών Εσόδων ανέφερε ότι είναι απίθανο ένα τέτοιο ποσό να προκύψει από τη συσσώρευση ανεκτέλεστων πληρωμών που απελευθερώνονται όλες μαζί σε μία μόνο ημέρα. Οι κανόνες του απορρήτου εμποδίζουν ασφαλώς τους κυβερνητικούς αξιωματούχους να συζητήσουν τις ιδιαιτερότητες της οποιασδήποτε φορολογικής δήλωσης. Γι’ αυτό και μιλούν γενικά, εντείνοντας το μυστήριο.
Πώς το έμαθε όμως ο δημοσιογράφος του ιστότοπου Quartz (qz.com); Από έναν ειδικό στην ανάλυση του προϋπολογισμού ονόματι Τζον Ρίκο ο οποίος είναι μέλος μιας ερευνητικής ομάδας (Penn Wharton Budget Model λέγεται) στο Πανεπιστήμιο της Πενσιλβάνια. Δουλειά της είναι να παρακολουθεί τις διακυμάνσεις των ροών στα στοιχεία του υπουργείου Οικονομικών —και έπεσε πάνω στην είδηση.
Ο δημοσιογράφος Τιμ Φέρνολζ παρουσίασε με ένα γράφημα στο Twitter την ξαφνική εκτίναξη των φορολογικών εσόδων του αμερικανικού κράτους από την πληρωμή φόρου «περιουσίας και δωρεών» 7 δισ. δολαρίων:
Η τεράστια φορολογική δήλωση που είναι βέβαιο ότι συνόδευσε την καταβολή του φόρου (πιθανότατα φόρου κληρονομιάς) δεν είναι καν συγκρίσιμη με τις υψηλές εισπράξεις των τελευταίων ετών. Χάρη σε αυτή την πληρωμή, η κυβέρνηση των ΗΠΑ έχει εισπράξει σχεδόν 11 δισεκατομμύρια δολάρια περισσότερους φόρους αυτού του είδους το τρέχον οικονομικό έτος, το οποίο άρχισε τον περασμένο Οκτώβριο, από ό,τι το 2022. Το κάθε οικονομικό έτος στις ΗΠΑ αρχίζει από την 1η Οκτωβρίου και εκτείνεται έως τις 30 Σεπτεμβρίου του επόμενου ημερολογιακού έτους.
Μια ακόμη έκπληξη είναι ότι η πληρωμή «περιουσίας και δωρεών» είναι ακριβώς η κατηγορία φόρου την οποία οι εξαιρετικά πλούσιοι επιχειρούν να παρακάμψουν δημιουργώντας εγκαίρως οικονομικές και νομικές οντότητες για αυτό το σκοπό -πχ. μέσω της ίδρυσης τραστ και φιλανθρωπικών οργανώσεων. Ωστόσο, ο εν λόγω μοιάζει να κινήθηκε «με το σταυρό στο χέρι».
Με βάση τον ισχύοντα φορολογικό συντελεστή στις ΗΠΑ η πληρωμή των 7 δισ. δολαρίων συνεπάγεται περιουσία περίπου 17,5 δισ. δολαρίων. Αλλες εκτιμήσεις ειδικών για τη φορολόγηση της περιουσίας ανεβάζουν το ποσό στα 35 δισ. δολάρια. Ακόμη και η χαμηλότερη εκτίμηση τοποθετεί τον κάτοχο της περιουσίας ανάμεσα στους 100 πλουσιότερους ανθρώπους στον κόσμο, σύμφωνα με Bloomberg.
Ο καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ στην Καλιφόρνια, Γκάμπριελ Ζούκμαν, ο οποίος είναι εξειδικευμένος στη φορολογική πολιτική και τους λεγόμενους «σούπερ πλούσιους», λέει ότι μπορούν να γίνουν μερικές εύλογες υποθέσεις: «Επρόκειτο για ένα πολύ πλούσιο άνθρωπο που έφυγε πρόσφατα από το ζωή και διέφευγε από το ραντάρ του Forbes (σ.σ.: το περιοδικό που καταρτίζει τις λίστες των δισεκατομμυριούχων), για κάποιον που έκανε μια μεγάλη δωρεά ή για μια καθυστερημένη πληρωμή φόρου από κάποιο δισεκατομμυριούχο ο οποίος πέθανε πριν από αρκετά χρόνια και το ποσό προέκυψε τώρα ως αποτέλεσμα των προσπαθειών επιβολής του νόμου».
Το περιοδικό Forbes παρακολουθεί και καταγράφει τη λεγόμενη καθαρή αξία (net-worth) που συγκεντρώνουν οι εξαιρετικά πλούσιοι και η οποία εξαρτάται από τα περιουσιακά στοιχεία που είναι γνωστά και μετρήσιμα (όπως πχ. οι μετοχές εταιρειών), ενίοτε σε συνεργασία με τον κάτοχο της περιουσίας. Ωστόσο δεν μπορεί στην προκειμένη περίπτωση να προσφέρει απαντήσεις στο ερώτημα ποιος κατέβαλε έναν τόσο υψηλό φόρο.
Η λίστα του Forbes με τους δισεκατομμυριούχους που έφυγαν από τη ζωή το 2022 δεν περιλαμβάνει Αμερικανούς με αρκετά μεγάλη περιουσία που να αντιστοιχεί σε έναν τέτοιο φόρο. Οι μη Αμερικανοί πληρώνουν κι αυτοί φόρο περιουσίας εάν κατέχουν περιουσιακά στοιχεία στις ΗΠΑ στο όνομά τους. Ωστόσο θεωρείται απίθανο ένας ξένος πολίτης να ακολουθήσει την ευθεία οδό για την καταβολή φόρου στο αμερικανικό κράτος χωρίς να σχεδιάσει ένα περίπλοκο σχήμα που θα μειώσει το ποσό.
Επομένως, μόνο υποθέσεις μπορούν να γίνουν. Για παράδειγμα η λίστα του Forbes για το 2021 σημειώνει τον θάνατο του μεγιστάνα των καζίνο Σέλντον Αντελσον. Πέθανε τον Ιανουάριο του 2021 και η περιουσία του υπολογίστηκε σε 35 δισεκατομμύρια δολάρια. Διέθετε περίπου το «σωστό μέγεθος περιουσίας» σύμφωνα με τον ιστότοπο Quartz, αλλά δεν μπορεί κανένας να είναι βέβαιος ότι ήταν αυτός. Επομένως ίσως να μη το μάθουμε ποτέ, εκτός αν προκύψει στο μέλλον μια διαρροή φορολογικών στοιχείων που θα λύσει το μυστήριο.