Σε δύο εβδομάδες εκατομμύρια ιταλοί ψηφοφόροι θα προσέλθουν στις κάλπες για να εκλέξουν τη νέα τους κυβέρνηση. Η εκλογική αναμέτρηση πρόκειται να διεξαχθεί σύμφωνα με όλα όσα ορίζει ο νέος εκλογικός νόμος που ψηφίστηκε πρόσφατα από το ιταλικό κοινοβούλιο και ευνοεί τις πολιτικές συμμαχίες. Οι περισσότεροι αναλυτές, ωστόσο, θεωρούν πως κανένα κόμμα ή πολιτικός συνασπισμός δεν θα μπορέσει να κερδίσει την αυτοδυναμία.
Οι εκλογές της 4ης Μαρτίου είναι κρίσιμες όχι μόνον για την Ιταλία αλλά και για την υπόλοιπη Ευρώπη. Γιατί το χρέος της τέταρτης μεγαλύτερης ευρωπαϊκής οικονομίας ανέρχεται στα 2,3 τρισεκατομμύρια ευρώ (135% επί του ΑΕΠ και 20% επί του συνολικού χρέους της Ευρωζώνης) ενώ η χώρα παρουσιάζει διαρκώς ελλείμματα στο πλαίσιο μιας στάσιμης οικονομίας που στηρίζεται σε ένα άκρως ευάλωτο τραπεζικό σύστημα.
Υπό το φάσμα του λαϊκισμού, οι δημοσκοπήσεις δίνουν το προβάδισμα με δέκα ποσοστιαίες μονάδες (37-38%) στον συνασπισμό κομμάτων της Δεξιάς που ηγείται ο 81χρονος Σίλβιο Μπερλουσκόνι. Οι Δημοκρατικοί του Ματέο Ρέντσι και το Κίνημα 5 Αστέρων του Μπέπε Γκρίλο -που στις εκλογές θα κατέβει με επικεφαλής τον μόλις 31 ετών Λουίτζι ντι Μάιο- κυμαίνονται πέριξ του 28%. Αλλά το τελικό αποτέλεσμα σίγουρα δεν μπορεί ακόμα να προβλεφθεί καθώς έως και τέσσερις στους δέκα Ιταλούς δηλώνουν αναποφάσιστοι.
Έως σήμερα, το επικρατέστερο σενάριο για την επομένη των εκλογών θεωρείτο η έναρξη συνομιλιών για το σχηματισμό μιας μεγάλης κυβερνητικής συμμαχίας ανάμεσα στο κεντροαριστερό Δημοκρατικό Κόμμα του Ρέντσι και την κεντροδεξιά Forza Italia του «Καβαλιέρε», ούτως ώστε να αποφευχθεί το ενδεχόμενο ακυβερνησίας. Τις τελευταίες ημέρες, ωστόσο, επισημαίνουν οι Finacial Times, οι πιθανότητες ενός μεγάλου κυβερνητικού συνασπισμού α λα ιταλικά μειώνονται καθώς ολοένα και περισσότεροι υποστηρίζουν πως είτε θα κερδίσει τελικά την αυτοδυναμία ο συνασπισμός της Δεξιάς είτε θα προκηρυχτούν νέες εκλογές.
Ο νέος εκλογικός νόμος
Τον Δεκέμβριο του 2016 ο τότε πρωθυπουργός Ματέο Ρέντσι αναγκάστηκε να παραιτηθεί από το αξίωμά του, εξαιτίας της ήττας που υπέστη σε δημοψήφισμα για την αναθεώρηση του συντάγματος. Αντικαταστάθηκε από τον Πάολο Τζεντιλόνι ο οποίος ανέλαβε τη διακυβέρνηση της χώρας έως την προκήρυξη και τη διεξαγωγή εκλογών. Αλλά για να συμβεί αυτό έπρεπε πρώτα να ψηφιστεί ένας νέος εκλογικός νόμος, όπως και έγινε τελικά, τον περασμένο Οκτώβριο. Πρόκειται για νόμο που προβλέπει όριο εισόδου στο κοινοβούλιο 3% για τα διάφορα κόμματα και 10% για τις συμμαχίες πολιτικών δυνάμεων. Σύμφωνα με το νέο εκλογικό πλαίσιο, βουλευτές και γερουσιαστές θα εκλέγονται κατά δυο τρίτα με απλή αναλογική και κατά ένα τρίτο με βάση το πλειοψηφικό σύστημα.
Τα κρίσιμα ζητήματα
Μεταξύ των ζητημάτων που θα κληθεί να αντιμετωπίσει η νέα κυβέρνηση της Ιταλίας, έντονη ανησυχία προκαλούν κυρίως οι πρόσφυγες και οι μετανάστες. Η ιταλική κοινωνία δείχνει να έχει φτάσει στα όρια της ενώ περισσότερο λάδι στη φωτιά έριξε πριν από λίγες εβδομάδες και η ένοπλη επίθεση 28χρονου ιταλού ακροδεξιού κατά Αφρικανών μεταναστών. Ο Μπερλουσκόνι έσπευσε να κάνει λόγο για «μια κοινωνική βόμβα που είναι έτοιμη να εκραγεί» και δεσμεύτηκε για την απέλαση 600.000 παράνομων προσφύγων και μεταναστών στην περίπτωση που ο δεξιός συνασπισμός του αναλάβει τη διακυβέρνηση της χώρας ή συμμετέχει σε αυτήν.
Υπάρχουν, φυσικά, και τα ζητήματα της παρακμάζουσας ιταλικής οικονομίας, της υψηλής ανεργίας με το 1/3 των Ιταλών κάτω των 25 ετών να μην έχει εργασία και της εκτεταμένης διαφθοράς. Όσον αφορά την Ευρώπη και το ευρώ, παρότι οι φωνές περί εξόδου της Ιταλίας από την Ευρωζώνη, έχουν εξασθενίσει, οι Ιταλοί εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν με καχυποψία τις όποιες βουλές των Βρυξελλών.
Οι προεκλογικές δεσμεύσεις των κομμάτων
Δεδομένου ότι τα πολιτικά πάθη στη χώρα είναι οξυμένα, ο ιταλός πρόεδρος Σέρτζο Ματαρέλα απηύθυνε έκκληση σε όλα τα κόμματα να προβούν σε ρεαλιστικές, πρακτικές και υπεύθυνες προεκλογικές δεσμεύσεις. Φαίνεται, όμως – επισημαίνει ο Guardian – πως λίγοι ήταν εκείνοι που τον άκουσαν.
Η Forza Italia του Σίλβιο Μπερλουσκόνι, του ανθρώπου, δηλαδή, που έχει ήδη διατελέσει τέσσερις φορές πρωθυπουργός της Ιταλίας, προτείνει τη θέσπιση ενιαίου και σταθερού φόρου εισοδήματος για ιδιώτες και επιχειρήσεις, την κατάργηση των φόρων κατοικίας, κληρονομιάς καθώς και των τελών κυκλοφορίας, το διπλασιασμό της κατώτατης σύνταξης, τη θέσπιση κατώτατου εισοδήματος ύψους 1.000 ευρώ τον μήνα και το κλείσιμο των συνόρων σε νέους μετανάστες.
Η ακροδεξιά Λέγκα του Βορρά (Lega Nord) με ηγέτη της τον Ματέο Σαλβίνι τάσσεται υπέρ της εισαγωγής ενός παράλληλου νομίσματος για εσωτερική χρήση ενώ δεσμεύεται και για την κατάργηση του δημοσιονομικό συμφώνου σταθερότητας της ΕΕ που υποχρεώνει τα κράτη-μέλη να παρουσιάζουν ισοσκελισμένους ή πλεονασματικούς προϋπολογισμούς και σε περίπτωση μη επίτευξης των προκαθορισμένων στόχων τους να λαμβάνουν αυτομάτως διορθωτικά μέτρα. Το ξενοφοβικό κόμμα προτείνει επίσης ενιαίο φορολογικό συντελεστή 15%, την επαναφορά των πρόωρων συντάξεων, την απέλαση 100.000 προσφύγων και μεταναστών τον χρόνο, την αυστηροποίηση του ποινικού κώδικα, τη βελτίωση των σχέσων με τη Ρωσία αλλά και την επανέναρξη της λειτουργίας των οίκων ανοχής στην Ιταλία. Παρόμοιες πολιτικές προτείνει και η τρίτη πολιτική δύναμη που συμμετέχει στον συνασπισμό της κεντρο(ακρο)δεξιάς του «Καβαλιέρε», τα Αδέλφια της Ιταλίας (Fratelli d’Italia), ένα νεοφασιστικό (αδελφό της Λέγκας του Βορρά) κόμμα της Νότιας Ιταλίας, με επικεφαλής την Τόρτζια Μελόνι.
Το Κίνημα Πέντε Αστέρων προτείνει τη θέσπιση κατώτατου εγγυημένου εισοδήματος ύψους 780 ευρώ, την επαναδιαπραγμάτευση του δημοσιονομικού συμφώνου, την κατάργηση 400 «άχρηστων νόμων» συμπεριλαμβανομένων και μεταρρυθμίσεων στα εργασιακά και το συνταξιοδοτικό, την αύξηση της φορολογίας για τις επιχειρήσεις παραγωγής ενέργειας και τη σύσφιξη των σχέσεων με τη Μόσχα.
Το Δημοκρατικό Κόμμα του Ρέντσι και ο κεντροαριστερός συνασπισμός υπόσχονται αύξηση του κατώτατου μισθού, επαναδιαπραγμάτευση (με στόχο την κατάργηση) του δημοσιονομικού συμφώνου, περιορισμό της φορολογίας και αύξηση των επενδύσεων.
Το νεοσύστατο αριστερό κόμμα Ελεύθεροι και Ίσοι (Liberi e Uguali) που προήλθε από την ένωση μικρότερων πολιτικών ομάδων που εγκατέλειψαν το Δημοκρατικό Κόμμα του Ρέντσι τάσσεται υπέρ της κατάργησης των μεταρρυθμίσεων σε εργασιακά και συνταξιοδοτικό καθώς και της αύξησης των δημόσιων δαπανών.