Ογδόντα χιλιόμετρα ανοιχτά των ακτών του Ισραήλ μια ογκώδης εξέδρα επιπλέει στα νερά της Ανατολικής Μεσογείου, στην οποία πραγματοποιείται η επεξεργασία φυσικού αερίου που εξορύσσεται από χιλιάδες μέτρα κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. Πρακτικά πρόκειται για ένα δεξαμενόπλοιο 121 μέτρων και 70.000 τόνων που είναι δεμένο στον βυθό της θάλασσας με 14 συρματόσχοινα.
«Είναι σαν μια πλωτή πόλη στην οποία στοιβάζονται κοιτώνες εργαζομένων, γυμναστήρια, αίθουσες ελέγχου και οχυρωμένα δωμάτια πανικού. Το έργο, ύψους 2 δισ. δολαρίων, επανδρώνεται με πλήρωμα 145 ισραηλινών και ξένων εργατών. Εκπαιδεύονται να επιβλέπουν την επεξεργασία φυσικού αερίου επιτόπου και να ανταποκρίνονται στους κινδύνους ασφαλείας μιας ισραηλινής εγκατάστασης μόλις 15 μίλια από τα λιβανέζικα ύδατα, τα οποία το Ισραήλ θεωρεί εχθρικό έδαφος» γράφει σε ρεπορτάζ της η Σίρα Ρούμπιν, απεσταλμένη της Washington Post στο Τελ Αβίβ, η οποία επισκέφθηκε την πλωτή εξέδρα άντλησης και επεξεργασίας φυσικού αερίου στο κοίτασμα Καρίς, που βρίσκεται κοντά στα θαλάσσια σύνορα μεταξύ Ισραήλ και Λιβάνου.
«Το κάνουμε πολύ αθόρυβα αλλά επιδρά ουσιαστικά στην οικονομία του Ισραήλ», της είπε ο Σαούλ Ζεμάχ, διευθύνων σύμβουλος της ισραηλινής θυγατρικής της Energean. Η πολυεθνική εταιρεία έρευνας και εξόρυξης φυσικού αερίου με έδρα στο Λονδίνο που αγόρασε τα δικαιώματα εκμετάλλευσης του κοιτάσματος παρουσίασε την πλωτή εξέδρα στο διαδίκτυο το φθινόπωρο του 2022, μετά την υπογραφή μιας ιστορικής συμφωνίας μεταξύ Ισραήλ και Λιβάνου όσον αφορά τα θαλάσσια σύνορα ανάμεσα στις δύο χώρες, την οποία συνήψαν και με τη συμμετοχή της υποστηριζόμενης από την Τεχεράνη Χεζμπολάχ.
«Το φυσικό αέριο έχει μετατρέψει το Ισραήλ, ένα άλλοτε φτωχό σε φυσικούς πόρους κράτος, σε περιφερειακή ενεργειακή υπερδύναμη. Η ανακάλυψη σημαντικών υπεράκτιων κοιτασμάτων πριν από μια δεκαετία επέτρεψε στη χώρα να καταστεί σε μεγάλο βαθμό αυτάρκης και δημιούργησε προσοδοφόρες εξαγωγικές ευκαιρίες. Η ζήτηση είναι ιδιαίτερα υψηλή τώρα, καθώς οι ευρωπαϊκές αγορές προσπαθούν να αντικαταστήσουν τις εισαγωγές ρωσικού πετρελαίου και φυσικού αερίου που διαταράχθηκαν από τον πόλεμο στην Ουκρανία» γράφει η Σίρα Ρούμπιν.
«Αλλά ο πυρετός του φυσικού αερίου του Ισραήλ συμπίπτει επίσης με μια κλιμάκωση των περιφερειακών εντάσεων –από τη Δυτική Οχθη έως τον Λίβανο– και μια άνευ προηγουμένου εσωτερική κρίση, καθώς η χώρα συνταράσσεται από μαζικές διαδηλώσεις ενάντια στο επίμαχο σχέδιο της κυβέρνησης να αποδυναμώσει το Ανώτατο Δικαστήριο» προσθέτει.
Αφού οι ισραηλινοί νομοθέτες προώθησαν την πρώτη φάση της δικαστικής μεταρρύθμισης τον προηγούμενο μήνα, η αξία του σέκελ μειώθηκε κατακόρυφα και το χρηματιστήριο του Τελ Αβίβ κατρακύλησε. Τραπεζίτες και ηγέτες του επιχειρηματικού κόσμου προειδοποίησαν για φυγή κεφαλαίων, ενώ η Moody’s υποβάθμισε την κρατική πιστοληπτική ικανότητα του Ισραήλ επικαλούμενη «επιδείνωση» της διακυβέρνησης.
Πάντως, ο Μπενιαμίν Νετανιάχου έχει επανειλημμένα απορρίψει τις προειδοποιήσεις για επικείμενη καταστροφή, υποστηρίζοντας ότι το Ισραήλ έχει εναλλακτικές επιλογές, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται και το φυσικό αέριο – για να ξεπεράσει την αναταραχή.
«Αυξάνουμε τις εξαγωγές φυσικού αερίου στην Ευρώπη. Ανοίξαμε προσφορές για διαγωνισμούς αξίας εκατοντάδων δισεκατομμυρίων για αναζήτηση φυσικού αερίου στο Ισραήλ», είπε την Τετάρτη ο ισραηλινός πρωθυπουργός σε ένα βίντεο που αναρτήθηκε στο Twitter (που πρόσφατα μετονομάστηκε σε X). «Το Ισραήλ καθίσταται ενεργειακή υπερδύναμη. Ποιος θα το πίστευε;».
Υπολογίζεται ότι υπάρχουν περισσότερα από 42 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου μόνο στο κοίτασμα Καρίς, από το οποίο παράγεται ήδη το 35% του φυσικού αερίου που καταναλώνει το Ισραήλ. Ο Σαούλ Ζεμάχ, ο διευθύνων σύμβουλος της ισραηλινής εταιρείας που λειτουργεί την πλωτή εξέδρα, πιστεύει ότι θα μπορούσαν να υπάρχουν ακόμη μεγαλύτερα κοιτάσματα βαθύτερα, 2 έως 3 χιλιόμετρα κάτω από το τρέχον επίπεδο εξόρυξης.
Ομως, παρά την υψηλή ζήτηση στην Ευρώπη, οι ειδικοί θεωρούν ότι ο σχετικά εκκολαπτόμενος τομέας του φυσικού αερίου στο Ισραήλ –η αξία του οποίου αναμένεται να ανέλθει σε 55 δισ. δολάρια έως το 2064– θα αντιστοιχεί σε ένα μικρό ποσοστό της ισραηλινής οικονομίας κατά το άμεσο μέλλον.
«Ο Νετανιάχου προσπαθεί να στρέψει την προσοχή στον τομέα του φυσικού αερίου και στους άλλους πόρους που λέει ότι θα στηρίξουν την οικονομία του Ισραήλ», είπε στην Washington Post ο Ελντάν Μπεν Ααρόν, ειδικός στην εξωτερική πολιτική του Ισραήλ και ερευνητής στο Peace Research Institute της Φρανκφούρτης. «Αλλά εάν απομακρυνθούμε και δούμε την προοπτική του τομέα του φυσικού αερίου σε σχέση με την επιδεινούμενη οικονομία, δεν είναι πειστικός».
Εξήγησε πως δεν υπάρχουν εγγυήσεις ότι οι υποδομές και η πολυεπίπεδη περιφερειακή συνεργασία που απαιτείται για τις γεωτρήσεις θα είναι αντίστοιχες των προβλέψεων. Πρόσθεσε ότι ακόμη και στην καλύτερη περίπτωση, τα όποια κέρδη από το φυσικό αέριο δεν θα μπορούσαν ούτε καν να αρχίσουν να αντισταθμίζουν την οικονομική ζημιά που προκλήθηκε από τη δικαστική μεταρρύθμιση του Νετανιάχου – ειδικά στον τεχνολογικό τομέα του Ισραήλ, στον οποίο πέρυσι αντιστοιχούσε το 54% των εξαγωγών του Ισραήλ και παραπάνω από το ένα δέκατο του εργατικού δυναμικού της χώρας.
Οι ηγέτες του τομέα της τεχνολογίας βρίσκονται στην πρώτη γραμμή των διαδηλώσεων στους δρόμους τους τελευταίους επτά μήνες, απαιτώντας από τον Νετανιάχου να υποχωρήσει, διαφορετικά η χώρα πρόκειται να υποστεί μόνιμη οικονομική ζημιά, όπως προειδοποιούν. Οι επενδύσεις σε ισραηλινές εταιρείες τεχνολογίας έχουν μειωθεί κατά 68% από τις αρχές του 2023, ενώ πολλές από αυτές μεταφέρουν τα χρήματά τους και τους υπαλλήλους τους στο εξωτερικό. Οι εξαγωγές φυσικού αερίου αποτελούν μέρος της «πολυδιάστατης προσέγγισης του Νετανιάχου για “διαφοροποίηση” της οικονομίας», δήλωσε ο Εράν Ετζιόν, πρώην επικεφαλής σχεδιασμού στο υπουργείο Εξωτερικών του Ισραήλ. Αλλά «τα νούμερα δεν βγαίνουν».
Σημείωσε ότι ο Νετανιάχου επιδιώκει επίσης να αναπτύξει διεθνείς εταιρικές σχέσεις (ως εναλλακτική επιλογή στις σχέσεις του με τις ΗΠΑ και την Ευρώπη) και βλέπει την ανάπτυξη του τομέα του φυσικού αερίου ως μέσο ανάπτυξης νέων δεσμών με τους άλλοτε εχθρικούς γείτονες του Ισραήλ. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται η Αίγυπτος, όπου βρίσκονται οι μοναδικές εγκαταστάσεις υγροποίησης φυσικού αερίου στην ευρύτερη περιοχή και είναι απαραίτητες για την εξαγωγή του καυσίμου στην Ευρώπη και στον Περσικό Κόλπο (όπου το Ισραήλ ενίσχυσε τους δεσμούς του τα τελευταία χρόνια χάρη στις Συμφωνίες του Αβραάμ, τις οποίες συνήψε με τη μεσολάβηση των ΗΠΑ).
Τους προηγούμενους μήνες η κρατική εταιρεία πετρελαίου και φυσικού αερίου των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και η British Petroleum (BP) ανακοίνωσαν μια προσφορά για την απόκτηση μεριδίου στη NewMed, μια από τις μεγαλύτερες εταιρείες φυσικού αερίου του Ισραήλ. Και το 2021 το κρατικό επενδυτικό ταμείο των ΗΑΕ αγόρασε μερίδιο 1 δισ. δολαρίων στο Ταμάρ, το δεύτερο μεγαλύτερο κοίτασμα φυσικού αερίου του Ισραήλ.
«Η ατμόσφαιρα έχει αλλάξει εντελώς» ανέφερε σχετικά ο Χεζί Κλούγκερ, πρώην υπουργός Ενέργειας του Ισραήλ, που επέβλεψε την ανάπτυξη του κλάδου στις αρχές της δεκαετίας του 2000. Εξήγησε ότι οι νέες συμφωνίες με διεθνείς εταιρείες όπως η Chevron (ο ενεργειακός κολοσσός με έδρα την Καλιφόρνια, ο οποίος απέκτησε τη μεγαλύτερη εταιρεία φυσικού αερίου που δραστηριοποιείται στο Ισραήλ έναντι περίπου 4 δισ. δολαρίων το 2020) υπεγράφησαν με τη σιωπηρή έγκριση της Σαουδικής Αραβίας. Τις προηγούμενες δεκαετίες, σημείωσε ο ισραηλινός πρώην υπουργός, οι πολυεθνικές εταιρείες απέφευγαν ενεργά να έχουν δοσοληψίες με το Ισραήλ για να μη θέσουν σε κίνδυνο τους δεσμούς τους με τους Σαουδάραβες.
Πρακτικά, όμως, ενώ οι εταιρείες φυσικού αερίου μπορούν να αποφέρουν απροσδόκητα κέρδη όσο διαρκεί ο πόλεμος στην Ουκρανία, οι ειδικοί προβλέπουν ότι η αγορά θα κορυφωθεί μέσα σε μια δεκαετία, καθώς η Ευρώπη θα μεταβεί στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Σε αυτό το πλαίσιο οι ισραηλινές εταιρείες αυτοπαρουσιάζονται ως μεταβατικοί προμηθευτές που δραστηριοποιούνται έως ότου ολοκληρωθεί η πράσινη μετάβαση.
Τις δικές τους ενεργειακές φιλοδοξίες έχουν, όμως, και οι Παλαιστίνιοι, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται και ένα έργο προϋπολογισμού 1,5 δισ. δολαρίων για εξόρυξη φυσικού αερίου ανοιχτά των ακτών της Λωρίδας της Γάζας. Δυνητικά οι εξαγωγές φυσικού αερίου θα μπορούσαν να αποφέρουν εκατομμύρια δολάρια στην Παλαιστινιακή Αρχή, η οποία αγωνίζεται να περιορίσει την αυξανόμενη βία μεταξύ των ισραηλινών δυνάμεων και μιας νέας γενιάς μαχητών στη Δυτική Οχθη.
Την ίδια ώρα το Ισραήλ κινδυνεύει να «παρασυρθεί σε μια σύγκρουση» με τη Χεζμπολάχ στα βόρεια σύνορά του με τον Λίβανο, όπως δήλωσε πρόσφατα στους δημοσιογράφους ο Τζάτσι Χανεγμπί, επικεφαλής του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας.
Πάντως, ο Σαούλ Ζεμάχ, διευθύνων σύμβουλος της ισραηλινής εταιρείας που λειτουργεί την πλωτή εξέδρα εξόρυξης και επεξεργασίας φυσικού στο κοίτασμα Καρίς, εμφανίζεται αισιόδοξος όσον αφορά το μέλλον. «Το φυσικό αέριο μάς επιτρέπει να μιλάμε για τη Μεσόγειο Θάλασσα ως μια κοινή αγορά φυσικού αερίου, όπου μπορούν να επιτευχθούν ευρείες περιφερειακές συνεργασίες για την προώθηση της σταθερότητας» είπε.