«Στο εξωτερικό, η ρωσική μαφία και οι μυστικές υπηρεσίες του Κρεμλίνου είναι το ίδιο πράγμα. Συμβαίνει παντού αλλά κυρίως στην Ισπανία». Αυτό είχε πει πριν από πολλά χρόνια ο Αλεξάντερ Λιτβινένκο, πρώην πράκτορας της FSB (της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Ασφαλείας της Ρωσίας) με ειδίκευση στο οργανωμένο έγκλημα, ο οποίος το 2000 αυτομόλησε στη Βρετανία, όπου πρόλαβε να καταστεί σφοδρός και επιφανής επικριτής του Πούτιν προτού οι πράκτορες του Κρεμλίνου τον δηλητηριάσουν με το εξαιρετικά ραδιενεργό ισότοπο Πολώνιο 210 στο Λονδίνο, τον Νοέμβριο του 2006.
Ο ρώσος λιποτάκτης γνώριζε πολύ καλά, εκ των έσω, πώς λειτουργούν οι σχέσεις εξουσίας στην Ισπανία, και για τον λόγο αυτό τον επικαλείται σε ανάλυσή του ο Τζανλούκα ντι Φέο, δημοσιογράφος της La Repubblica, ειδικός στις μυστικές υπηρεσίες και στο οργανωμένο έγκλημα: για να αποκρυπτογραφήσει το τέλος ενός άλλου ρώσου «προδότη» που εντοπίστηκε νεκρός την Τετάρτη 13 Φεβρουαρίου – του ρώσου πιλότου Μαξίμ Κουζμίνοφ ο οποίος τον περασμένο Αύγουστο αυτομόλησε με το ελικόπτερό του στην Ουκρανία έπειτα από συνεννόηση με τις μυστικές υπηρεσίες του Κιέβου. Στη συνέχεια κατέφυγε στην Ισπανία, ευελπιστώντας πως θα μπορούσε να κάνει εκεί μια νέα αρχή, με ουκρανικό διαβατήριο και άλλο όνομα, όμως δεν τα κατάφερε.
Τόσο ο Λιτβινένκο όσο και ο Κουζμίνοφ «ήταν καταδικασμένοι», γράφει ο ιταλός δημοσιογράφος, «ηθικά πτώματα», όπως χαρακτήρισε ο Σεργκέι Ναρίσκιν (επικεφαλής της υπηρεσίας πληροφοριών εξωτερικού της Ρωσίας) τον πρωταγωνιστή της πιο εντυπωσιακής αυτομόλησης που έχει σημειωθεί έως σήμερα στο πλαίσιο του πολέμου που μαίνεται στην Ουκρανία. Ακόμη και τα μέλη μιας ομάδας καταδρομέων της GRU, της μυστικής υπηρεσίας του ρωσικού στρατού, μπήκαν στον κόπο να δώσουν μια συνέντευξη, πάνοπλοι μάλιστα, στη δημόσια τηλεόραση για να υποσχεθούν ότι «δεν υπάρχει περίπτωση διαφυγής του προδότη».
«Ο Κουζμίνοφ ήταν μια μαύρη κηλίδα στα πανό του “πατριωτικού πολέμου” του Πούτιν» αναφέρει χαρακτηριστικά ο Ντι Φέο. Τον κατηγορούσαν ότι σκότωσε τους συμπολεμιστές του (το πλήρωμα του ελικοπτέρου) και στη συνέχεια, αφού αυτομόλησε στη Δύση, κατέστη όργανο της εχθρικής προπαγάνδας. Κατάφερε να παραμείνει ζωντανός έξι μήνες, ασφαλώς όμως δεν πρόλαβε να απολαύσει το μισό εκατ. δολάρια που έλαβε ως ανταμοιβή από τις αρχές του Κιέβου για την πράξη του: την προηγούμενη εβδομάδα ο 28χρονος πιλότος βρέθηκε δολοφονημένος σε ένα υπόγειο γκαράζ στη Βιγιαχογιόσα, ένα γραφικό παραθαλάσσιο χωριό πέριξ του Αλικάντε στη νότια Ισπανία, όπου πολλοί Ρώσοι έχουν αγοράσει σπίτια.
Ανοήτως ασυλλόγιστος
Σίγουρα δεν ήταν το ιδανικό μέρος για να κρυφτεί, μάλιστα οι Ουκρανοί προσπάθησαν με κάθε τρόπο να τον αποτρέψουν. Εκείνος, ωστόσο, μάλλον έκρινε τις ανησυχίες τους υπερβολικές ενώ λέγεται επίσης πως, αφού μετέβη στην Ισπανία, δεν δίστασε ακόμη και να επικοινωνήσει με τη σύντροφό του στη Μόσχα. Δέχθηκε πέντε σφαίρες και αμέσως μετά οι δολοφόνοι του πάτησαν το πτώμα του με το αμάξι τους, το οποίο βρέθηκε πυρπολημένο λίγα χιλιόμετρα μακριά. Μάρτυρες δεν υπάρχουν, όπως δεν υπάρχουν κάλυκες και δακτυλικά αποτυπώματα. Οι δε ελπίδες να εντοπιστεί γενετικό υλικό είναι ελάχιστες. Οι κάμερες δεν έδειξαν τίποτε αξιόλογο, έτσι οι Ισπανοί μιλούν για επαγγελματικού στυλ ξεκαθάρισμα λογαριασμών.
Την απόφανσή του περί «ώσμωσης» μαφιόζων και κατασκόπων της Ρωσίας στο εξωτερικό ο προαναφερθείς Λιτβινένκο την είχε πει στον ισπανό ειδικό εισαγγελέα κατά της διαφθοράς Χοσέ Γκρίντα Γκονθάλεθ, ο οποίος, εκείνη την περίοδο διεξήγε έρευνα για εισβολή ρώσων μαφιόζων στην Ισπανία. Ο πρώην κατάσκοπος της Ρωσίας ήταν πρόθυμος να καταθέσει και στη δίκη όμως δεν πρόλαβε, καθώς την 1η Νοεμβρίου 2006, αφού ήπιε ένα φλιτζάνι τσάι σε ξενοδοχείο του Λονδίνου, αρρώστησε ξαφνικά βαριά και διακομίστηκε σε νοσοκομείο όπου άφησε την τελευταία του πνοή μετά τρεις εβδομάδες. Προτού εγκαταλείψει τα εγκόσμια, πάντως, σε ηλικία 43-44 χρόνων, πρόλαβε να κατηγορήσει ευθέως τον Πούτιν για τη θανατηφόρα δηλητηρίασή του.
Παραμένει, όμως, αποκαλυπτική (όσον αφορά τη δολοφονία του ρώσου πιλότου στην Ισπανία) η υπόθεση σχετικά με την οποία ήταν πρόθυμος να καταθέσει ο Λιτβινένκο: στο στόχαστρο του εισαγγελέα Γκονθάλεθ βρίσκονταν οι δραστηριότητες, στην Ισπανία και ειδικά στη Μαρμπέγια, του Γκενάντι Πέτροφ, του αρχιμαφιόζου της Αγίας Πετρούπολης, η άνοδος του οποίου είναι συνυφασμένη με την άνοδο του προέδρου της Ρωσίας, όπως αναφέρει στην ανάλυσή του ο δημοσιογράφος της La Repubblica. Ο ρώσος μαφιόζος είναι γνωστός ως «γκρίζος καρδηνάλιος», λόγω της εξαιρετικής του ικανότητας να κινείται παρασκηνιακά, τόσο στο πεδίο του οργανωμένου εγκλήματος όσο και σε εκείνο της κρατικής διαφθοράς, με τους ισπανούς εισαγγελείς να καταγράφουν, υποκλέπτοντας τις τηλεφωνικές του συνομιλίες, εκατοντάδες επαφές με πολιτικούς, στρατηγούς, εισαγγελείς ακόμη και υπουργούς, πολλούς από τους οποίους μάλλον λάδωνε για την προώθηση των συμφερόντων του.
Ο Ντι Φέο σημειώνει επίσης πως στο εδώλιο, δίπλα του, βρισκόταν επίσης ο Βλάντισλαβ Ρέζνικ, ένας ρώσος επιχειρηματίας (ο οποίος κατέστη ζάπλουτος ως πρόεδρος της ρωσικής ασφαλιστικής εταιρείας Rus) και πολιτικός, συνιδρυτής της Ενωμένης Ρωσίας, του κόμματος του Πούτιν, ο οποίος ακόμη είναι μέλος της Δούμας. Για να αποδείξει την ενοχή των Πέτροφ και Ρέζνικ, ο εισαγγελέας Γκονθάλεθ ακολούθησε την πορεία του χρήματος, κατηγορώντας τους, τελικά, για μεγάλης κλίμακας ξέπλυμα χρήματος για λογαριασμό της ρωσικής μαφίας, μέσω επενδύσεων σε ακίνητα και επιχειρήσεις στην Ισπανία. «Αλλά η δικαιοσύνη είναι αργή και στην Ισπανία» σημειώνει ο Ντι Φέο, αναφέροντας πως η δίκη άρχισε μια οκταετία μετά την ολοκλήρωση των ερευνών ενώ η υπόθεση έκλεισε, τελικά, με την αθώωση των ρώσων κατηγορουμένων (17 ατόμων συνολικά).
Στο αρχείο κατέληξε, πριν από μία διετία περίπου, και μια άλλη υπόθεση με ρώσους (τραγικούς) πρωταγωνιστές: τον Απρίλιο του 2022 ο ρώσος ολιγάρχης, μεγιστάνας του φυσικού αερίου, Σεργκέι Προτοσένια, βρέθηκε απαγχονισμένος ενώ η σύζυγος και η κόρη του κατακρεουργημένες σε μια πολυτελή βίλα στην Καταλονία. Λίγες ημέρες νωρίτερα, ένας άλλος ρώσος ολιγάρχης, επίσης μεγιστάνας της ενέργειας, αυτοκτόνησε, σύμφωνα με την επίσημη εκδοχή, στη Μόσχα, αφού πρώτα σκότωσε τη γυναίκα και τη θυγατέρα του. Αρκετοί είχαν υποθέσει τότε πως επρόκειτο για δύο σκηνικά που είχαν στηθεί επιδέξια με στόχο την κάλυψη της εξόντωσης ολιγαρχών που δεν ευθυγραμμίζονται απόλυτα με το καθεστώς Πούτιν. Σύμφωνα με την ισπανική αστυνομία, ωστόσο, επρόκειτο απλά για σύμπτωση: έκριναν πως ο Ποτροσιένα αυτοκτόνησε λόγω του οικονομικού αντίκτυπου που είχε στα συμφέροντά του ο πόλεμος στην Ουκρανία.
Πλέον οι ρώσοι μαφιόζοι που δραστηριοποιούνται στην Ισπανία είναι πολύ πιο διακριτικοί, αποφεύγουν τη βία, εξυπηρετώντας τις όποιες υποθέσεις τους με δωροδοκίες και επενδύσεις. Φαίνεται, όμως, πως όταν οι πράκτορες του Κρεμλίνου ζητούν μια χάρη, οι ρώσοι εμιγκρέδες αρχιμαφιόζοι δεν μπορούν να πουν όχι. Και η χρήση εγκληματιών παραμένει ο καλύτερος τρόπος για την επίλυση των πιο σκοτεινών ζητημάτων χωρίς να υπάρχει κίνδυνος ξεσπάσματος διπλωματικής κρίσης, όπως εξηγεί ο Τζανλούκα Ντι Φέο.