Εντάξει, ο Ταγίπ Ερντογάν δεν πέθανε, ούτε έπαθε εγκεφαλικό. Οσοι αναπαρήγαγαν το σχετικό tweet στην Τουρκία αντιμετωπίζουν διώξεις, και σε αυτό το απολυταρχικό καθεστώς που καταδυναστεύει τη γείτονα, μια τέτοια δίωξη δεν είναι καθόλου καλό πράγμα. Αλλά ακόμα και αυτές οι (ανυπόστατες) φήμες απέδειξαν ότι το θέμα απασχολεί –και δεν απασχολεί μόνο τη διαδικτυακή δημόσια σφαίρα. Η υγεία του Ταγίπ Ερντογάν είναι το κυρίαρχο θέμα συζήτησης στους διπλωματικούς κύκλους, το διαρκές ερώτημα προς τους επικεφαλής των πρεσβειών στην Αγκυρα, το αίνιγμα που καλούνται να λύσουν οι υπηρεσίες πληροφοριών.
Το ζήτημα δεν τίθεται μόνο σε επίπεδο θεωριών συνωμοσίας. Το έγραψε τον περασμένο μήνα το Foreign Policy, η πλέον έγκριτη επιθεώρηση διεθνούς διπλωματίας. Το άρθρο είχε τον ξεκάθαρο τίτλο: «Ο Ερντογάν ίσως είναι πολύ άρρωστος για να συνεχίσει να ηγείται της Τουρκίας». Εδώ και καιρό, εξάλλου, λέγεται ότι στο «παλάτι» του Ερντογάν στην Αγκυρα λειτουργεί μια υπερσύγχρονη πολυκλινική, αποκλειστικά και μόνο για εκείνον.
Το FP επεσήμανε μεταξύ άλλων ότι ο τούρκος πρόεδρος φαίνεται αρκετά θλιμμένος. «Παράλληλα με αυτή την εικόνα, υπάρχουν φήμες για την υγεία του προέδρου – συμπεριλαμβανομένων ιστοριών που υποστηρίζουν ότι αντιμετωπίζει αυξανόμενη λήθη, κρίσεις αναπνευστικών προβλημάτων, σύγχυση, έμετο και έχει κάνει εμφύτευση βηματοδότη». Αλλες πηγές θυμίζουν ότι ο Ερντογάν έχει αντιμετωπίσει δύο φορές τον καρκίνο (προστάτης και έντερο), ενώ κατά άλλες πληροφορίες πάσχει από ένα σοβαρό αυτοάνοσο.
Το πρόβλημα είναι ότι η αλήθεια είναι δύσκολο να αποκαλυφθεί σε μια τόσο απολυταρχική χώρα όπως είναι η Τουρκία, όπου η αδιαφάνεια είναι καθεστώς και η προσωπολατρία για τον «ηγέτη» σχεδόν επιβάλλεται. Κάποια βίντεο που δείχνουν τον Ερντογάν να παραπατάει ή να σέρνει το βήμα του τροφοδοτούν τακτικά την παραφιλολογία για την εύθραυστη υγεία του 67ετούς προέδρου της Τουρκίας, για να ακολουθήσουν διαψεύσεις και διαβεβαιώσεις από τους πολιτικούς συμμάχους ότι «ο Ταγίπ είναι ζωντανός σαν ραπανάκι» –το ραπανάκι θεωρείται συνώνυμο της υγείας, λόγω της σκληράδας και του ζωηρού κόκκινου χρώματός του, και τελευταίος που το επικαλέστηκε ως… αποδεικτικό για την καλή υγεία του «ηγέτη» ήταν την Τετάρτη ο βουλευτής του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP), Αχμέτ Χαμντί Τσαμλί.
Αλλά είναι τόσο πιο αυταρχικό και αδιαφανές το καθεστώς Ερντογάν στην Τουρκία, που ποιος θα τολμήσει να πει την αλήθεια ή θα τολμήσει έστω να την αναζητήσει; Κάποιοι θυμήθηκαν τι είχε συμβεί σε ένα άλλο καθεστώς, πολύ πιο σκοτεινό βέβαια, αλλά τρόπον τινά με αρκετές ομοιότητες: τον Μάρτιο του 1953, ο Ιωσήφ Στάλιν είχε πεθάνει και ακόμα και οι έμπιστοί του –ο Μαλένκοφ, ο Μπέρια, ο Μολότοφ– δεν τολμούσαν να ανοίξουν την πόρτα του δωματίου όπου είχε συμβεί το μοιραίο (η μαύρη κωμωδία του Αρμάντο Ιανούντσι «The Death of Stalin» περιέγραψε το όλο συμβάν με τέλειο τρόπο όταν βγήκε στις αίθουσες το 2017).
Σε κάθε περίπτωση, ο πολιτικός θάνατος έρχεται όταν αρχίζει να συζητείται το ενδεχόμενο του βιολογικού και δεν είναι λίγοι εκείνοι οι αναλυτές που εκτιμούν ότι σε αυτό το στάδιο βρισκόμαστε με τον επί 19 έτη ηγέτη της Τουρκίας.
Επ’ αυτού είχε πολύ ενδιαφέρον το σημείωμα, στα «Νέα» της Πέμπτης, του Παναγιώτη Κ. Ιωακειμίδη, καθηγητή και πρώην πρεσβευτή, με τίτλο «Ο πολιτικός θάνατος του τούρκου προέδρου».
Εγραψε ο κ. Ιωακειμίδης:
«Οι φήμες για τον θάνατο του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν που ξεκίνησαν από ένα fake tweet και μια ανάρτηση βουλευτή της αντιπολίτευσης ότι ο Ερντογάν υπέστη εγκεφαλικό έκαναν τον γύρο του κόσμου χθες για έναν απλό λόγο. Γιατί ο θάνατος θα μπορούσε να είναι όντως γεγονός, αφού σε ένα αυταρχικό καθεστώς αδιαφάνειας, όπως είναι αυτό της Τουρκίας, κανένας, έξω ίσως από έναν στενό κύκλο, δεν γνωρίζει τα ακριβή δεδομένα υγείας ενός ηγέτη ή ακόμη και τις συνθήκες θανάτου του. Πολύ περισσότερο που στην περίπτωση Ερντογάν υπάρχουν ορισμένες ορατές ενδείξεις ότι ενδεχομένως κάτι δεν πάει καλά με την υγεία του. Επομένως η φήμη ότι κάτι μπορεί να συνέβη με τον πρόεδρο βρίσκει εύφορο έδαφος. Η αδιαφάνεια και ο αυταρχισμός τα επιτρέπουν όλα. Θυμηθείτε άλλωστε τις συνθήκες θανάτου του Στάλιν: ήταν νεκρός στην κρεβατοκάμαρά του και ουδείς τολμούσε να ανοίξει την πόρτα να δει τι ακριβώς συνέβη. Από την άλλη μεριά, πολλές νεκρολογίες για πρόωρους θανάτους έχουν δει τη δημοσιότητα ακόμη και στους “Times” του Λονδίνου (το Google καταγράφει δεκάδες περιπτώσεις ψευδών ή πρόωρων θανάτων). Ο Ερντογάν μπορεί λοιπόν να έχει προβλήματα υγείας. Αλλά δεν είναι ο μόνος. Ο D. Owen στο βιβλίο του “In Sickness and In Power” (Ασθενείς στην Εξουσία) έχει γράψει ότι ασθενείς βιολογικά ή ψυχολογικά ηγέτες διαμόρφωσαν την ανθρώπινη ιστορία (Τσόρτσιλ, Ρούσβελτ, Μιτεράν, Σιράκ, Παπανδρέου κ.ά.).
Αλλά ενώ ο βιολογικός θάνατος του Ερντογάν διαψεύσθηκε (και οι δράστες του twitter διώκονται), ο πολιτικός του θάνατος – που θα είναι σχετικά αργός – έχει διαφανεί στον ορίζοντα, αν και καλό είναι κανένας να μη σπεύσει και να τον προεξοφλήσει. Ο Ερντογάν μπορεί πολιτικά να αποδειχθεί εφτάψυχος. Ωστόσο η καταρρέουσα τουρκική οικονομία – στην άνθηση της οποίας στην περίοδο 2003-2018 ο Ερντογάν οικοδόμησε την εξουσία του – έχει συμπαρασύρει τη δημοτικότητά του στο χαμηλότερο επίπεδο (στο 30% περίπου). Και αυτό σε μια στιγμή που η αντιπολίτευση φαίνεται να βρίσκει κάποιον συντονισμένο βηματισμό και να εισπράττει εκλογικά (κυρίως το δεξιό κόμμα του Καλού Δρόμου της Ακσενέρ). Εάν δε καταφέρει να ορίσει και έναν κοινό υποψήφιο πρόεδρο για τις εκλογές 2023 ή νωρίτερα (έναν λ.χ. εκ των δημάρχων Κωνσταντινούπολης ή Αγκυρας), τότε δεν αποκλείεται να εκτοπίσουν τον Ερντογάν από την εξουσία. Αν και το ερώτημα παραμένει εάν ο αυταρχικός ηγέτης θα αποδεχθεί ομαλά το όποιο εκλογικό αποτέλεσμα ή θα ακολουθήσει το παράδειγμα του φίλου του Ντ. Τραμπ αμφισβητώντας το σε μια χώρα όπως η Τουρκία, χωρίς τις δημοκρατικές θεσμικές διασφαλίσεις των ΗΠΑ.
Επομένως η αβεβαιότητα ως προς την υγεία του προέδρου Ερντογάν έχει σε αντικατοπτρισμό και την πολιτική αβεβαιότητα για το πολιτικό μέλλον της χώρας. Αυτό σημαίνει ότι η Τουρκία έχει μπει ήδη σε μια διαδικασία πολιτικής μετάβασης. Και αυτό καθαυτό το γεγονός επηρεάζει τη σκέψη πολλών εντός και εκτός Τουρκίας».