Η ψήφος της 23ης Ιουνίου στο βρετανικό δημοψήφισμα συντάραξε την Ευρώπη και τον κόσμο και πολλά γράφτηκαν και ειπώθηκαν για τη σημασία της. Ωστόσο, η γενική αντίληψη είναι ότι ως τώρα έχουν αποφευχθεί τα «δράματα». Πέρα από κάποιες δηλώσεις ευρωπαίων αξιωματούχων και τις αλλαγές προσώπων στην Ντάουνινγκ Στριτ, σήμερα η υπόθεση του Brexit μοιάζει να κινείται με σχετικά αργούς ρυθμούς. Η κυβέρνηση της Τερέζα Μέι, διαδόχου του Ντέιβιντ Κάμερον, μοιάζει περισσότερο απασχολημένη με εσωτερικά θέματα, παρά την ολοκλήρωση του διαζυγίου με την Ευρωπαϊκή Ενωση. Αυτό έχει μετατεθεί για την άνοιξη της επόμενης χρονιάς.
Παρά την αρχική απαίτηση της ΕΕ να προχωρήσουν άμεσα οι διαδικασίες, σήμερα Κυριακή, ημέρα κατά την οποία συμπληρώνονται 100 ημέρες από το δημοψήφισμα, δεν έχει αρχίσει η επίσημη διαδικασία. Οχι μόνο αυτό, αλλά δεν υπήρχε και κανένα σαφές χρονοδιάγραμμα δράσης, ένας οδικός χάρτης, όπως λέγεται. H Τερέζα Μέι είπε βέβαια στους Sunday Times ότι δεν θα περιμένει τις γερμανικές εκλογές για να ενεργοποιήσει το περίφημο Αρθρο 50, ώστε να ξεκινήσουν οι διαδικασίες εξόδου, προσδιορίζοντας το χρονοδιάγραμμα μιας τέτοιας κίνησης στο πρώτο οκτάμηνο του επόμενου έτους – οι κάλπες στη Γερμανία θα στηθούν τον Σεπτέμβριο. Μάλιστα, το πρωί της Κυριακής (2/10), μιλώντας στο BBC, η Μέι μίκρυνε χρονιά το «παράθυρο» λέγοντας ότι η ενεργοποίηση του Αρθρου 50 -ώστε να ξεκινήσουν οι διαδικασίες εξόδου της Βρετανίας από την ΕΕ- θα γίνει ως τα τέλη του προσεχούς Μαρτίου. Τότε θα ξεκινήσει μια μακρά διαδικασία διαπραγματεύσεων με τις Βρυξέλλες, χωρίς σαφές πρόγραμμα. Απλά ως το 2020 θα πρέπει να έχουν τελειώσει όλα. Ποια όλα; Κανείς δεν ξέρει.
Μα ψήφισαν έξοδο από την ΕΕ χωρίς να έχουν έτοιμο ένα σχέδιο εξόδου; Στο εύλογο ερώτημα, βρετανοί αξιωματούχοι απαντούν με μια λογικοφανή εξήγηση. Το Brexit δεν υποστηρίχτηκε από έναν συγκεκριμένο κομματικό μηχανισμό που θα όφειλε και να έχει καταρτίσει έναν οδικό χάρτη για την έξοδο της Βρετανίας από την ΕΕ. Η καμπάνια του «Leave» διέτρεξε όλο το πολιτικό φάσμα, από τους φανατικούς του Ukip του Νάιτζελ Φάρατζ, μέχρι τους Τόρις και βεβαίως τους Εργατικούς του Τζέρεμι Κόρμπιν – και αυτή ήταν η επιτυχία του. Ηταν όμως αδύνατο για ένα τόσο ετερόκλητο στρατόπεδο να έχει έτοιμο ένα σχέδιο. Αυτό ψάχνουν τώρα.
Με αυτή τη συγκυρία και ενώ ξεκίνησε το ετήσιο συνέδριο του κυβερνώντος κόμματος των Συντηρητικών, ο Guardian εξέτασε το τι μέλλει γενέσθαι σε αυτήν την περίπλοκη πολιτική και οικονομική διαδικασία, από τη στιγμή μάλιστα που η νέα πρωθυπουργός ζήτησε από το (ανανεωμένο σε μεγάλο βαθμό) υπουργικό συμβούλιο να αξιοποιήσει τη θερινή ανάπαυλα σε ένα είδος brainstorming για το πώς η χώρα θα ωφεληθεί το περισσότερο δυνατό από τις διαπραγματεύσεις με τις Βρυξέλλες.
Πρώτα από όλα σε πολιτικό επίπεδο, παρατηρεί ο σχολιαστής της εφημερίδας Ράφαελ Μπερ, φαίνεται η πρωθυπουργός έχει μικρά περιθώρια ελιγμών ανάμεσα σε μια ισχνή κοινοβουλευτική πλειοψηφία των Τόρις μόλις 12 βουλευτών και στις ανάγκες των άλλων 27 ηγετών της Ενωσης.
Το κόμμα, που είχε διχαστεί και πριν από το δημοψήφισμα, παραμένει σε μια κατάσταση τεταμένης ηρεμίας. Ο Κάμερον μπορεί να παραιτήθηκε από την πρωθυπουργία και από την βουλευτική του έδρα, αλλά τα στελέχη που είχε στην κυβέρνηση (όπως ο πρώην υπουργός Οικονομικών Τζορτζ Οσμπορν) παραμένουν στη Βουλή. Αυτοί βλέπουν με σκεπτικισμό την Μέι και, όπως γράφει ο Guardian, θα μπορούσαν να εκφράσουν με πολλούς τρόπους τη δυσαρέσκεια τους.
Η βουλευτής Αννα Σούμπρι προσθέτει ότι οι ηγέτες του «Leave» που πίεσαν και πέτυχαν την αποχώρηση πρέπει -επιτέλους, θα έλεγε κανένας- να εξηγήσουν τι σημαίνει αυτή η ψήφος. Ο Μπόρις Τζόνσον, που έγινε υπουργός Εξωτερικών, πρέπει να δώσει εξηγήσεις, αναφέρει η βουλευτής, ενώ καλεί και την πρωθυπουργό Μέι να μιλήσει και αυτή.
Οι απαντήσεις ξεκινούν από το εσωτερικής σημασίας ζητήματα («τι σημαίνει το Brexit για την εθνική κυριαρχία» ή «τι θα γίνει με τη μετανάστευση») μέχρι το διεθνές εμπόριο και την ίδια τη θέση της Βρετανίας στον κόσμο.
Λίγο ως πολύ οι σχολιαστές στον Guardian λένε όλοι ότι για την ώρα δε υπάρχει καμία σαφής θέση εκ μέρους της κυβέρνησης. Αλλά, επίσης λίγο ως πολύ όλοι, συμφωνούν ότι η διαπραγμάτευση της κυβέρνησης και ειδικά για τα περίπλοκα θέματα όπως αυτά για το εμπόριο θα καταλήξει σε μια σειρά συμβιβασμών κάτω από την πίεση των χρονοδιαγραμμάτων που απαιτούν οι Βρυξέλλες.
Η ασφάλεια και το εμπόριο
Σε κάθε περίπτωση η Βρετανία έχει -και αναπόφευκτα θα διατηρήσει – μια ειδική σχέση με τις Βρυξέλλες. Σαράντα χρόνια στην ευρωπαϊκή οικογένεια δεν ξεχνούνται εύκολα και αφήνουν σημαντικούς δεσμούς. Το ζήτημα της ασφάλειας είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα, καθώς οι βρετανικές υπηρεσίες διαδραματίζουν κεντρικό και νευραλγικό ρόλο, κάτι που δεν μπορούν εύκολα να το αγνοήσουν οι γραφειοκράτες και η ηγεσία των Βρυξελλών. Παράλληλα ως προς το εμπόριο, βρετανός αξιωματούχος στην Αθήνα άφηνε να εννοηθεί πως το Λονδίνο δεν επιθυμεί μια σχέση α λα Νορβηγία της ΕΕ με τη Βρετανία. Το Ηνωμένο Βασίλειο είναι απολύτως συμβατό με την ευρωπαϊκή νομοθεσία και υπό αυτό το πρίσμα θα έχει de facto ξεχωριστή και διακριτή υπόσταση ως «τρίτη χώρα».
Οδός διαφυγής ή λύση οι εκλογές;
Το πολιτικό ζήτημα για την Μέι όμως παραμένει. Το κόμμα της διατηρεί μια σχετικά εύθραυστη πλειοψηφία στο κοινοβούλιο, γεγονός που δεν της αφήνει πολλά περιθώρια ελιγμών με τις Βρυξέλλες. Πώς θα μπορούσε να ξεφύγει από αυτήν την κατάσταση; Ισως με πρόωρες εκλογές, εκτιμά ο Guardian, τις οποίες θα μπορούσε να κερδίσει εύκολα –εξάλλου οι Εργατικοί δεν είναι στην καλύτερη στιγμή τους από πλευράς ενότητας, παρά την εύκολη επανεκλογή του εσωκομματικά αμφισβητούμενου Τζέρεμι Κόρμπιν στην ηγεσία.
Μια νίκη θα δώσει στην Τερέζα Μέι το όπλο της λαϊκής εντολής, που δεν το έχει ως διορισμένη πρωθυπουργός, και θα της δώσει τον χώρο να επικρατήσει και στο κόμμα της. Και, βέβαια, ενδεχομένως μια καλύτερη κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Ωστόσο η ίδια, μιλώντας στους Sunday Times απέρριψε το ενδεχόμενο πρόωρης προσφυγής στις κάλπες, εξηγώντας ότι κάτι τέτοιο τη δεδομένη στιγμή θα αποδυνάμωνε τη Βρετανία στις διαπραγματεύσεις με τις Βρυξέλες.
Σε κάθε περίπτωση το κατά πόσο το Brexit σημαίνει Brexit, είναι κάτι που θα πάρει καιρό να φανεί.