Ο Τζον Μάλκοβιτς, πολλαπλά τιμημένος και βραβευμένος ηθοποιός του Χόλιγουντ, σκηνοθέτης και παραγωγός, δεν περίμενε ότι η παραγωγή του για το διάσημο θεατρικό έργο του Τζορτζ Μπέρναρντ Σο, «Arms and the Man» («Ο Ανθρωπος και τα Οπλα») θα προκαλούσε οργή και βία όταν αποφάσισε να το ανεβάσει στη Βουλγαρία.
Το έργο, η πλοκή του οποίου διαδραματίζεται κατά τη διάρκεια του Σερβοβουλγαρικού πολέμου του 1885 και ανεβαίνει στο Εθνικό Θέατρο Iβάν Βάζοφ στη Σόφια, έχει εξοργίσει τους βούλγαρους εθνικιστές σε τέτοιο σημείο, που ζήτησαν να κλείσει η παραγωγή και να διωχθεί ο Μάλκοβιτς από τη χώρα.
Το έργο έκανε πρεμιέρα την Πέμπτη 7 Νοεμβρίου και οι ταραχές που ξέσπασαν απέξω ήταν τόσο σφοδρές, όπως γράφουν οι Times, που ο Βασίλ Βασίλεφ, γενικός διευθυντής του θεάτρου, είπε ότι φοβήθηκε για τη ζωή του.
«Ολα έγιναν αστραπιαία», είπε. «Τη στιγμή που βγήκα, με έσπρωξαν και από εκεί και πέρα έβλεπα μόνο αποκρουστικές σκηνές, φτύσιμο, προσβολές. Είπαν ότι θα με σκοτώσουν και απλώς ένιωσα φόβο, δεν πρόκειται να πω ψέματα. Ηξερα μόνο ότι έπρεπε να υπερασπιστώ το ίδρυμά μου. Ηταν θέμα δευτερολέπτων αυτοί οι άνθρωποι να εισβάλουν στο θέατρο», πρόσθεσε.
«Οταν στάθηκα μπροστά τους και ανακάλυψα ότι ετοιμάζονταν να με σκοτώσουν, απλώς τα παράτησα και είπα: “Λοιπόν, συνέχισε τότε, χτυπήστε με, αν είμαι εγώ το πρόβλημα!”».
Οι διαδηλωτές ισχυρίζονται ότι η παραγωγή αποτελεί προσβολή για τη Βουλγαρία και κατηγόρησαν τον Μάλκοβιτς ότι χλευάζει την Ιστορία της χώρας και τους πολίτες της. Οι ταραχοποιοί κρατούσαν πανό που έγραφαν: «Μάλκοβιτς, πήγαινε σπίτι!».
«Αυτό το έργο είναι ντροπή και πρέπει να απαγορευτεί. Χλευάζει τους προγόνους μας που έδωσαν τη ζωή τους για τη Βουλγαρία», φώναξε η Γιοάνα Ιλιέβα, μια 21χρονη φοιτήτρια που ήταν μέρος του διαμαρτυρόμενου πλήθους.
Ο Μάλκοβιτς απορρίπτει αυτόν τον ισχυρισμό και απαντά ότι το πρόβλημα προκάλεσε η Ακροδεξιά.
Μετά την πρεμιέρα του έργου, σε ένα σχεδόν άδειο θέατρο, εξέφρασε την έκπληξή του για την υποδοχή της παραγωγής του. Εμφανιζόμενος δίπλα σε πολλούς ηθοποιούς για μια συνέντευξη Τύπου στη σκηνή, ο Μάλκοβιτς είπε: «Είναι μια αρκετά περίεργη αντίδραση, αλλά είναι μια περίεργη εποχή στον κόσμο· όλο και περισσότεροι άνθρωποι λατρεύουν να λογοκρίνουν πράγματα με τα οποία δεν συμφωνούν».
Το έργο είχε στόχο να δώσει μια χιουμοριστική θεώρηση της σερβοβουλγαρικής σύγκρουσης, εξερευνώντας τον παραλογισμό του πολέμου και αποκαλύπτοντας παράλληλα τα προβλήματα του μιλιταρισμού. Είναι μια «γοητευτική, ανάλαφρη, αντιπολεμική» κωμωδία που ο Μάλκοβιτς είχε ήδη ανεβάσει στο Μπρόντγουεϊ το 1985, είπε στο πρακτορείο ειδήσεων France-Presse. Πρόσθεσε ότι κατά την άποψή του η αναζήτηση ιστορικής ακρίβειας σε ένα έργο ήταν «τρομακτικά αφελής».
Ο Μάλκοβιτς είπε ότι αισθάνεται «πολύ σίγουρος ότι δεν προσέβαλα ποτέ καμία από τις 47 χώρες» στις οποίες έχει εργαστεί, προσθέτοντας ότι μια τέτοια κατηγορία θα μπορούσε να απευθυνθεί μόνο από άτομα που δεν τον γνωρίζουν καθόλου.
«Νομίζω ότι δεν έχει να κάνει καθόλου με το έργο. Και δεν είμαι καν σίγουρος ότι αφορά εμένα, πραγματικά», συνέχισε, προσθέτοντας ότι πιστεύει ότι οι ακροδεξιοί διαδηλωτές απλώς προσπαθούν να τραβήξουν την προσοχή.
Το γραφείο του εισαγγελέα στη Σόφια, σύμφωνα με τους Times, ξεκίνησε έρευνα για τις ταραχές.
Ο Βασίλεφ εξέφρασε την άποψή του ότι οι ταραχές υποκινήθηκαν από εξωτερική παρέμβαση. «Στο παρελθόν, το έργο έχει στηθεί τρεις φορές στη Βουλγαρία και δεν υπήρξε ποτέ πρόβλημα», σχολίασε. «Νομίζω ότι πρόκειται για μια περίπτωση εξωτερικής επιρροής».
Η Βουλγαρία, το φτωχότερο έθνος της ΕΕ, μαστίζεται από πολιτικές αναταραχές από το 2021. Αυτό έχει ευνοήσει τη σκληρή Δεξιά της χώρας, εν μέσω έξαρσης των φιλορωσικών εκστρατειών παραπληροφόρησης.
Σύμφωνα με το φιλορωσικό, υπερεθνικιστικό κόμμα Vazrazhdane (Αναγέννηση), την τρίτη μεγαλύτερη δύναμη στο κοινοβούλιο, «όχι μόνο το έργο είναι μέτριο», αλλά η παραγωγή είχε επίσης «εντελώς ανεπαρκή σκηνοθεσία».
Η ένωση συντηρητικών συγγραφέων της Βουλγαρίας, SBP, είπε ότι «τέτοια έργα» δεν έχουν θέση στη χώρα, επικρίνοντας αυτό που αντιλαμβάνονται ως «χλευασμό των χιλιάδων στρατιωτών που έπεσαν στο μέτωπο για την ελευθερία και την επανένωση της χώρας».
Παρ’ όλα αυτά, όσοι κατάφεραν να μπουν στο θέατρο για να δουν το έργο, το χαρακτήρισαν «διασκεδαστικό». Ο Νικολάι Χριστόφ, ένας 66χρονος αρχιτέκτονας που είδε την κωμωδία με τη σύζυγό του την Παρασκευή, είπε ότι δεν υπήρχε «τίποτε αντιβουλγαρικό» σε αυτήν, είναι ένα έργο που αφορά περισσότερο «την αγάπη, τα ψέματα και την παρεξηγημένη τιμή».