Η Ευρωπαϊκή Ενωση ετοιμάζεται να στέψει τη δική της μονάρχη: την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, της οποίας η εξουσία, σε αντίθεση με εκείνη του Καρόλου Γ’, μόνο συμβολική δεν είναι.
Ως πρόεδρος του εκτελεστικού σώματος της Ευρωπαϊκής Ενωσης, η Φον ντερ Λάιεν θα υπηρετήσει έως το 2024, όταν η Ενωση θα εκλέξει νέο Κοινοβούλιο. Και θεωρητικά θα εκλέξει και τον διάδοχό της. Στην πράξη, εάν η ίδια επιβεβαιώσει ότι θέλει να συνεχίσει στον ίδιο ρόλο, τα δεδομένα δείχνουν ότι αυτό θα συμβεί, σύμφωνα με το Politico.
Το κεντροδεξιό Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, το οποίο ελέγχει την πλειοψηφία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, έχει ρίξει το βάρος του στη γερμανίδα πολιτικό, όπως και τα συντηρητικά κόμματα της Γερμανίας. Ο κυβερνητικός συνασπισμός του καγκελαρίου Ολαφ Σολτς στέλνει από το Βερολίνο πολύ θετικά μηνύματα. Και ενώ ο γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν δεν έχει ακόμη δηλώσει δημοσίως αν υποστηρίζει τη Φον ντερ Λάιεν για δεύτερη θητεία, ήταν σε μεγάλο βαθμό χάρη σε αυτόν που πήρε τη θέση για πρώτη φορά το 2019 – και είναι πολύ πιθανό ότι θα τη στηρίξει ξανά.
Η Φον ντερ Λάιεν θα πρέπει να εξασφαλίσει απλή πλειοψηφία στο Κοινοβούλιο προκειμένου να επικυρωθεί η δεύτερη θητεία της. Η ίδια έχει κερδίσει τη στήριξη τόσο των Πρασίνων όσο και των Σοσιαλιστών και Δημοκρατικών –των δύο άλλων μεγάλων ομάδων στο Κοινοβούλιο– προσφέροντάς τους την Πράσινη Συμφωνία της ΕΕ.
«Εάν υπάρχει κάποια σοβαρή αμφισβήτηση απέναντί της, είναι πιθανό να προέρχεται από την Ακροαριστερά και την Ακροδεξιά» είπε εκπρόσωπος του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος σε συγκέντρωση συντηρητικών της ΕΕ στο Μόναχο, την περασμένη εβδομάδα.
Με τόση πολιτική δύναμη πυρός να υποστηρίζει τη Φον ντερ Λάιεν, η παραμονή της στην κορυφαία θέση αρχίζει να μοιάζει περισσότερο με στέψη παρά με δημοκρατική απόφαση. Κάτι που ταιριάζει πολύ σε μια ηγέτη που, χάρη στη γενεαλογία και την προσωπική της ικανότητα, θυμίζει εν πολλοίς ευρωπαϊκή βασιλική μορφή.
Ο πατέρας της Φον ντερ Λάιεν, Ερνστ Αλμπρεχτ, ήταν ένας από τους πρώτους αξιωματούχους της ΕΕ. Η ίδια πέρασε τα πρώτα 13 χρόνια της ζωής της στη γειτονιά Ιξέλ των Βρυξελλών, παρακολούθησε το Ευρωπαϊκό Σχολείο, συναναστρεφόταν με τα παιδιά της ελίτ της ΕΕ και μάθαινε γαλλικά και γερμανικά, τις γλώσσες ισχύος της ΕΕ.
Αφού πήρε πτυχίο Ιατρικής, μεγάλωσε επτά παιδιά και υπηρέτησε ως υπουργός Αμυνας της Γερμανίας υπό την πρώην καγκελάριο Ανγκελα Μέρκελ, η Φον ντερ Λάιεν επέστρεψε στις Βρυξέλλες το 2019 – αλλά αυτό δεν έγινε μέσω κάποιας δημοκρατικής διαδικασίας.
Επιλέχθηκε από τους ηγέτες της ΕΕ κατά τη διάρκεια μιας κεκλεισμένων των θυρών διαπραγμάτευσης. Σε αυτήν, οι ηγέτες απέρριψαν τον «βασικό υποψήφιο» που παρουσίασαν οι συντηρητικοί της ΕΕ, τον Μάνφρεντ Βέμπερ, και αντ’ αυτού ανέθεσαν τη δουλειά στη Φον ντερ Λάιεν.
Μόλις ανέλαβε την εξουσία, η ίδια επέλεξε να ζήσει σε ένα διαμέρισμα στον τελευταίο όροφο του κτιρίου Μπερλιμόντ, που στεγάζει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αντί ανάμεσα στους ανθρώπους των Βρυξελλών.
Επέλεξε προσεκτικά τις συναναστροφές της με τους δημοσιογράφους και συνήθως εμφανιζόταν σε προσεκτικά σχεδιασμένες στιγμές, όπως η ομιλία της για την Κατάσταση της Ενωσης. Και το στιλ ηγεσίας της, ελεγχόμενο και επιμελώς αποστασιοποιημένο, θυμίζει περισσότερο έναν φωτισμένο μονάρχη, παρά έναν δημοκρατικό ηγέτη που προσβλέπει στην έγκριση του λαού.
Οι σπάνιες ματιές που μας επιτρέπει να ρίξουμε στην προσωπική της ζωή φαίνεται να προσθέτουν στη βασιλική αναλογία. Οταν το αγαπημένο της πόνι, η Ντόλι, δέχθηκε επίθεση από έναν λύκο κοντά στο εξοχικό της σπίτι, στο Μπούργκντορφ-Μπέινχορν, στη Γερμανία, η Φον ντερ Λάιεν διέταξε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να επανεκτιμήσει τους κανόνες που προστατεύουν τους λύκους σε ολόκληρη την ΕΕ. Το γραφείο της αρνείται ότι η ίδια προέβη σε κάποια ενέργεια μετά τον θάνατο της Ντόλι, αλλά ο λύκος που σκότωσε το πόνι της μπήκε σε λίστα ευθανασίας στη Γερμανία.
Η Φον ντερ Λάιεν δεν ευθύνεται για το γεγονός ότι το αξίωμα του προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχεδιάστηκε ώστε να μην είναι αιρετό. Αντιθέτως, σχεδιάστηκε από τις εθνικές πρωτεύουσες για να πραγματώσει τη θέλησή τους, όχι για να ανταγωνίζεται την εξουσία τους, εξ ου και οι ουδέτεροι όροι «επιτροπή» και «επίτροποι» και όχι «υπουργείο» και «υπουργοί».
Ωστόσο, η Επιτροπή απέκτησε σταδιακά περισσότερη δύναμη από ό,τι είχε αρχικά προβλεφθεί. Και υπό τη Φον ντερ Λάιεν, αυτές οι εξουσίες έχουν επεκταθεί σε άνευ προηγουμένου βαθμό. Μετά την πανδημία της Covid-19 και την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, η Επιτροπή ανέλαβε τον συντονισμό της πολιτικής για την υγεία και την άμυνα, που προηγουμένως ήταν αποκλειστική αρμοδιότητα των κρατών-μελών της ΕΕ.
Αυτό οδήγησε σε εκκλήσεις για «περισσότερη δημοκρατία» στον τρόπο επιλογής του ατόμου για την ανώτατη θέση της ΕΕ. Από το 2014, οι πολίτες της ΕΕ άρχισαν να αποκτούν λόγο στην επιλογή του προέδρου της Επιτροπής μέσω του λεγόμενου συστήματος Spitzenkandidat, ή του συστήματος του «βασικού υποψηφίου», με το οποίο η ομάδα που κερδίζει τις περισσότερες ψήφους στις εκλογές για το Κοινοβούλιο προτείνει τον υποψήφιό της για την κορυφαία θέση.
Ωστόσο, μόλις πέντε χρόνια αργότερα, οι ηγέτες εγκατέλειψαν συνοπτικά το σύστημα Spitzenkandidat επιλέγοντας τη Φον ντερ Λάιεν, που δεν είχε θέσει υποψηφιότητα για μια έδρα στο Κοινοβούλιο, αντί του Βέμπερ, που ήταν ο κύριος υποψήφιος της ομάδας του. Η κίνηση ακύρωσε την υπόσχεση για περισσότερη δημοκρατία.
Ως αποτέλεσμα, οι συντηρητικοί ηγέτες είναι αποφασισμένοι να κάνουν το σύστημα Spitzenkandidat να λειτουργήσει αυτή τη φορά. Με τις φωνές κατά της ΕΕ να δυναμώνουν στην Πολωνία και στην Ουγγαρία και τη Μαρίν Λεπέν να υποβάλλει άλλη μια υποψηφιότητα για τη γαλλική προεδρία το 2027, η ΕΕ δεν μπορεί να αντέξει κατηγορίες ότι είναι ένα μη εκλεγμένο και μη δημοκρατικό υπερκράτος.
Πριν από λίγες ημέρες, οι ηγέτες του ΕΛΚ και της Γερμανικής Χριστιανοδημοκρατικής Ενωσης δήλωσαν την υποστήριξή τους στη Φον ντερ Λάιεν ως Spitzenkandidat. Ωστόσο, με αυτόν τον τρόπο κινδυνεύουν επίσης να υπονομεύσουν την ίδια την έννοια του θεσμού, καθώς η Φον ντερ Λάιεν είναι πολύ πιο ισχυρή και γνωστή από σχεδόν όλους τους πιθανούς αντιπάλους.
Αυτό δεν σημαίνει ότι το βασιλικό δράμα στερείται εντελώς σασπένς. Ο Βέμπερ, ο οποίος είναι επικεφαλής της ισχυρής ομάδας του ΕΛΚ, υποστηρίζει τη Φον ντερ Λάιεν από τη μία, ενώ από την άλλη ασκεί πίεση επιμένοντας σε «περισσότερη δημοκρατία».
Ο Βέμπερ επέδειξε την ισχύ του συγκεντρώνοντας τα «στρατεύματά» του ενάντια σε πτυχές του προγράμματος της Φον ντερ Λάιεν για την Πράσινη Συμφωνία. Κατά τη διάρκεια μιας συγκέντρωσης στο Μόναχο την Παρασκευή, το κόμμα ενέκρινε δύο ψηφίσματα για να χαλαρώσει πτυχές του οικολογικού συμφώνου.
Ερωτηθείς αν η Φον ντερ Λάιεν θα χρειαστεί να είναι υποψήφια στην εκλογική της περιφέρεια της Κάτω Σαξονίας για να θεωρηθεί ως βασική υποψήφια, ο Βέμπερ παρέκαμψε την ερώτηση, ενώ επέμεινε ότι οποιοσδήποτε βασικός υποψήφιος θα πρέπει να «δείξει το πρόσωπό του» και δεν θα έπρεπε να επιλέγεται μέσω «παρασκηνιακών συμφωνιών» μεταξύ ηγετών.
Η ίδια η Φον ντερ Λάιεν δεν έχει αποφασίσει αν θα κατέβει ως υποψήφια. Οι πιθανότητες είναι ότι θα κερδίσει, αλλά μια εκλογική διαδικασία κρύβει πάντα παγίδες. Οπως και όλες οι «υπερβολικά» δημοκρατικές διαδικασίες…