Για ακόμη μια φορά, οι Πολωνοί αποφάσισαν να αλλάξουν πολιτική σελίδα. Το κυβερνών ακροδεξιό κόμμα «Νόμος και Δικαιοσύνη» (PiS) του Γιάροσλάβ Κατσίνσκι δεν κατάφερε να συγκεντρώσει την απαιτούμενη πλειοψηφία και παρότι προηγείται στα αποτελέσματα, πιθανότατα δεν θα καταφέρει να σχηματίσει κυβέρνηση, ούτε καν συμπράττοντας με το ακόμη πιο ακροδεξιό κόμμα «Συνομοσπονδία».
Το PiS συγκέντρωσε το 35,6% των ψήφων, ενώ το φιλελεύθερο κεντροδεξιό κόμμα «Πολιτική Συμμαχία» του Ντόναλντ Τουσκ πήρε 30,5%. Η εντολή σχηματισμού κυβέρνησης θα δοθεί πρώτα στον Κατσίνσκι, αλλά το πιθανότερο είναι ότι ο Τουσκ θα είναι εκείνος που θα καταφέρει να δημιουργήσει τελικά έναν ευρύτερο πολιτικό συνασπισμό, σύμφωνα με το BBC.
Ο Κατσίνσκι κυβερνάει την Πολωνία τα τελευταία οκτώ χρόνια. Πριν από αυτά, ο Τουσκ ήταν και πάλι πρωθυπουργός, ενώ τής τότε θητείας του προηγήθηκε διακυβέρνηση του PiS, υπό τον Γιάροσλαβ Κατσίνσκι και τον δίδυμο αδελφό του, Λεχ. Ο Λεχ σκοτώθηκε στη Ρωσία το 2010, όταν το αεροπλάνο του έπεσε κοντά στο δάσος του Κατίν, όπου πήγαινε να αποτίσει φόρο τιμής στα θύματα της σφαγής. Ο Γιάροσλαβ κατηγόρησε τους Ρώσους ότι τον δολοφόνησαν.
Εν αναμονή των τελικών αποτελεσμάτων, δεν φαίνεται ότι θα αλλάξουν πολλά και πλέον η χώρα θα περιμένει να δει ποιος θα καταφέρει να πετύχει την αναγκαία πλειοψηφία των 231 εδρών στο κοινοβούλιο. Ακόμη και αν ο Κατσίνσκι συμμαχήσει με τη «Συνομοσπονδία», θα του υπολείπονται 20 έδρες.
«Αυτό είναι το τέλος των κακών εποχών, το τέλος της κυβέρνησης του PiS», δήλωσε ο Ντόναλντ Τουσκ, μετά τα exit pols, την Κυριακή το βράδυ. Ο ίδιος είχε προειδοποιήσει τους Πολωνούς πριν από τις εκλογές ότι «είχαν μια τελευταία ευκαιρία να σώσουν τη Δημοκρατία». Προφανώς τον άκουσαν· οι εκλογές είχαν συμμετοχή-ρεκόρ 74%, την υψηλότερη μετά την πτώση του κομμουνισμού το 1989. «Η Πολωνία νίκησε, η δημοκρατία νίκησε», είπε ο Τουσκ στους συγκεντρωμένους ψηφοφόρους του που πανηγύριζαν στη Βαρσοβία.
Ο Τουσκ θα επιδιώξει να συμμαχήσει με τον κεντροδεξιό «Τρίτο Δρόμο», που είδε τα ποσοστά του να ανεβαίνουν σε ένα εντυπωσιακό 14,4%, αλλά και με τη «Νέα Αριστερά», που πήρε 8,5%. Τα τρία κόμματα σχηματίζουν άνετη πλειοψηφία, με 249 από τις 460 έδρες του κοινοβουλίου.
Με την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων, το πολωνικό χρηματιστήριο ανέβηκε κατά 6% και το τοπικό νόμισμα, το ζλότι, ανέβηκε επίσης.
Ο Κατσίνσκι «σχεδόν» παραδέχτηκε την ήττα του, λέγοντας στους ψηφοφόρους ότι «δεν ξέρει αν η επιτυχία του κόμματος μπορεί να μετουσιωθεί σε μια ακόμη θητεία στην εξουσία».
Η προεκλογική περίοδος σημαδεύτηκε από ξεκάθαρη διάκριση των ελεγχόμενων από την κυβέρνηση ΜΜΕ υπέρ του PiS. Δεν κατάφεραν να πείσουν τον κόσμο, όμως. Και ιδιαίτερα τους νέους, η συμμετοχή των οποίων ήταν μεγαλύτερη από την ηλικιακή ομάδα των άνω των 60 ετών.
Το PiS πήρε την εξουσία το 2015, βασιζόμενο σε υπερσυντηρητικές πολιτικές και απόψεις. Αύξησε τον βασικό μισθό στη χώρα, όπως και τα επιδόματα για τα παιδιά και τις συντάξεις. Επέβαλε μια σχεδόν καθολική απαγόρευση στις εκτρώσεις το 2021 και κατηγορήθηκε για άμεσο επηρεασμό της Δικαιοσύνης, καθώς διόριζε στα ανώτατα δικαστήρια της χώρας ανθρώπους της επιλογής του.
Ο Τουσκ θέλει να βελτιώσει τις κάπως ταραγμένες σχέσεις της χώρας με την ΕΕ (στην οποία έχει υπηρετήσει ως Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου). Η ΕΕ μπλόκαρε τα 36 δισ. ευρώ των ευρωπαϊκών κονδυλίων για την πανδημία προς την Πολωνία, λόγω των μεταρρυθμίσεων του PiS στο δικαστικό σύστημα. Ο Τουσκ έχει υποσχεθεί επίσης ότι θα φιλελευθεροποιήσει τους νόμους για τις εκτρώσεις.
Η Πολωνία έχει υπάρξει ένθερμος υποστηρικτής της Ουκρανίας από τη στιγμή της ρωσικής εισβολής και έχει δεχτεί περίπου ένα εκατομμύριο πρόσφυγες, αλλά το PiS υποχώρησε τις τελευταίες εβδομάδες σε μια απόπειρα να κερδίσει τους ακροδεξιούς ψηφοφόρους. Η επόμενη κυβέρνηση αναμένεται να διατηρήσει τη στήριξή της στην Ουκρανία.
Η νέα κυβέρνηση πιθανώς δεν θα ξεκινήσει τη θητεία της πριν από τον Δεκέμβριο, καθώς ο φίλα προσκείμενος στο PiS πρόεδρος της χώρας, Αντρέι Ντούντα, είπε ότι θα τους δώσει την πρώτη ευκαιρία να σχηματίσει κυβέρνηση, κατά την «πολωνική παράδοση».
Ο Τουσκ θα ξεκινήσει μέσα στην εβδομάδα συνομιλίες με τα άλλα κόμματα, περιμένοντας τη σειρά του.