Η επίφοβη «πληθυσμιακή βόμβα» στον πλανήτη μπορεί τελικά να μην εκραγεί, σύμφωνα με τους συντάκτες μιας νέας έρευνας, που εκτιμά ότι ο ανθρώπινος πληθυσμός θα κορυφωθεί χαμηλότερα και νωρίτερα από ό,τι είχε προβλεφθεί. Η μελέτη, που ανατέθηκε από το think tank Λέσχη της Ρώμης, προβλέπει ότι, σύμφωνα με τις τρέχουσες τάσεις, ο παγκόσμιος πληθυσμός θα φτάσει τα 8,8 δισ. πριν από τα μέσα του αιώνα και στη συνέχεια θα μειωθεί ραγδαία.
Η κορύφωση θα μπορούσε να έρθει ακόμη νωρίτερα εφόσον οι κυβερνήσεις κάνουν προοδευτικά βήματα για την αύξηση του μέσου εισοδήματος και των επιπέδων εκπαίδευσης. Οι νέες προβλέψεις συνιστούν καλά νέα για το παγκόσμιο περιβάλλον. Μόλις ξεπεραστεί η δημογραφική διόγκωση, η πίεση στη Φύση και στο κλίμα θα πρέπει να αρχίσει να μειώνεται, μαζί με τις σχετικές κοινωνικές και πολιτικές εντάσεις.
Ωστόσο, οι συγγραφείς της μελέτης προειδοποιούν ότι η πτώση των γεννήσεων από μόνη της δεν θα λύσει τα περιβαλλοντικά προβλήματα του πλανήτη, τα οποία είναι ήδη σοβαρά στο πληθυσμιακό επίπεδο των 8 δισ. κατοίκων – και προκαλούνται κυρίως από την υπερβολική κατανάλωση μιας πλούσιας μειονότητας.
Η μείωση του πληθυσμού μπορεί παράλληλα να δημιουργήσει νέα προβλήματα, όπως συρρίκνωση του εργατικού δυναμικού και μεγαλύτερο άγχος στην υγειονομική περίθαλψη που σχετίζεται με τη γήρανση της κοινωνίας – γεγονός που διαπιστώνουν προοδευτικά χώρες όπως η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα, σημειώνει ο Guardian.
Ο Μπεν Καλιγκάρι, ένας από τους συντάκτες της έκθεσης, λέει ότι τα ευρήματα προκαλούν αισιοδοξία, αλλά υπάρχει μια παγίδα. «Εχουμε λόγους να πιστεύουμε ότι η πληθυσμιακή βόμβα δεν θα εκραγεί, αλλά εξακολουθούμε να αντιμετωπίζουμε σημαντικές προκλήσεις από περιβαλλοντική άποψη. Χρειάζεται μεγάλη προσπάθεια στην αντιμετώπιση του σύγχρονου αναπτυξιακού μοντέλου υπερκατανάλωσης και υπερπαραγωγής, τα οποία είναι σημαντικότερα προβλήματα από τον υπερπληθυσμό».
Προηγούμενες μελέτες έχουν περιγράψει μια πιο ζοφερή εικόνα. Πέρυσι, ο ΟΗΕ υπολόγισε ότι ο παγκόσμιος πληθυσμός θα φτάσει τα 9,7 δισ. μέχρι τα μέσα του αιώνα και θα συνεχίσει να αυξάνεται για αρκετές δεκαετίες μετά.
Η νέα πρόβλεψη βασίστηκε σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε από την κολεκτίβα «Earth4All», μια ομπρέλα κορυφαίων περιβαλλοντικών και οικονομικών ιδρυμάτων, συμπεριλαμβανομένου του Ινστιτούτου Ερευνας Κλιματικών Επιπτώσεων του Πότσνταμ, του Κέντρου Ανθεκτικότητας της Στοκχόλμης και της Νορβηγικής Σχολής Επιχειρήσεων. Η Λέσχη της Ρώμης ανέθεσε στην κολεκτίβα την επικαιροποίηση της θεμελιώδους μελέτης της για τα «Ορια στην Ανάπτυξη», που δημοσιεύθηκε περισσότερα από 50 χρόνια πριν.
Η έκθεση βασίστηκε σε μια νέα μεθοδολογία, η οποία ενσωματώνει κοινωνικούς και οικονομικούς παράγοντες που έχουν αποδεδειγμένα αντίκτυπο στο ποσοστό γεννήσεων, όπως η αύξηση του μορφωτικού επιπέδου, ιδιαίτερα για τις γυναίκες, και η βελτίωση του εισοδήματος. Σκιαγραφεί δύο σενάρια, ανάλογα με τον βαθμό στον οποίο θα ασκηθούν αντίστοιχες πολιτικές.
Στο σενάριο της έως σήμερα πρακτικής, η μελέτη προβλέπει ότι οι υπάρχουσες πολιτικές αρκούν για να περιορίσουν την παγκόσμια αύξηση του πληθυσμού σε κάτω από 9 δισ. το 2046 – και στη συνέχεια να τον μειώσουν στα 7,3 δισ. το 2100. Αυτή η προοπτική, προειδοποιούν, είναι πολύ λίγη και πολύ καθυστερημένη.
«Αν και το σενάριο δεν έχει ως αποτέλεσμα μια απροκάλυπτη οικολογική ή ολική κλιματική κατάρρευση, η πιθανότητα περιφερειακών κοινωνικών καταρρεύσεων αυξάνεται κατά τη διάρκεια των δεκαετιών έως το 2050, ως αποτέλεσμα της εμβάθυνσης των κοινωνικών διαιρέσεων, τόσο στο εσωτερικό όσο και μεταξύ των κοινωνιών. Ο κίνδυνος είναι ιδιαίτερα οξύς στις πιο ευάλωτες, κακώς κυβερνημένες και οικολογικά ελλειμματικές οικονομίες» αναφέρει η μελέτη.
Το δεύτερο, πιο αισιόδοξο σενάριο –με τις κυβερνήσεις όλου του κόσμου να αυξάνουν τους φόρους στους πλούσιους, ώστε να επενδύσουν στην εκπαίδευση, στις κοινωνικές υπηρεσίες και στη βελτίωση της ισότητας–, υπολογίζει ότι ο ανθρώπινος πληθυσμός θα μπορούσε να φτάσει τα 8,5 δισ. ήδη από το 2040 και στη συνέχεια να μειωθεί κατά σχεδόν ένα τρίτο, σε περίπου 6 δισ., το 2100.
Σε αυτό το μονοπάτι, οι αναλυτές της έκθεσης προβλέπουν σημαντικά κέρδη μέχρι τα μέσα του αιώνα για την ανθρώπινη κοινωνία και το φυσικό περιβάλλον. «Μέχρι το 2050, οι εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου θα είναι κατά περίπου 90% χαμηλότερες από ότι ήταν το 2020, και θα εξακολουθούν να μειώνονται» αναφέρει η μελέτη.
«Οι εναπομείνασες ατμοσφαιρικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από βιομηχανικές διεργασίες θα απομακρύνονται όλο και περισσότερο, μέσω της δέσμευσης και αποθήκευσης άνθρακα» συνεχίζει το θετικό σενάριο. «Καθώς ο αιώνας θα προχωρά, περισσότερος άνθρακας θα δεσμεύεται παρά θα αποθηκεύεται, διατηρώντας την παγκόσμια θερμοκρασία κάτω των 2 βαθμών Κελσίου πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα. Η άγρια ζωή σταδιακά θα ανακάμψει και θα αρχίζει να ευδοκιμεί ξανά σε πολλά μέρη του πλανήτη».
Η νέα ολιστική αυτή μελέτη δείχνει την άμεση διασύνδεση και αλληλεπίδραση μεταξύ των τριών κεντρικών παραμέτρων της σύγχρονης ζωής: του πληθυσμιακού, του οικονομικού και του περιβαλλοντικού. Πιθανός λανθασμένος σχεδιασμός σε μία εξ αυτών οδηγεί μαθηματικά σε εκτροχιασμό των υπολοίπων.