Εκατοντάδες επικίνδυνα περιστατικά εμβολισμού σκαφών τα τελευταία πέντε χρόνια έχουν δώσει στις όρκες τον χαρακτηρισμό των… κακοποιών των βαθέων υδάτων, που συνωμοτούν για την κατάκτηση των ωκεανών από τους ανθρώπους. Αλλά οι επιστήμονες αρχίζουν να πιστεύουν ότι αυτή η ρετσινιά ίσως είναι άδικη.
Οι «φάλαινες-δολοφόνοι», που προκαλούν χάος στην Ιβηρική Χερσόνησο τα τελευταία χρόνια, μπορεί στην πραγματικότητα να είναι βαριεστημένοι έφηβοι. Αυτή είναι η επικρατούσα θεωρία μιας ντουζίνας ειδικών που έχουν ξοδέψει χρόνια μελετώντας τη συμπεριφορά της όρκας, σύμφωνα με ρεπορτάζ της Washington Post.
Από το 2020, τα μέλη μιας μικρής ομάδας αυτών των θεωρούμενων δολοφονικών φαλαινών έχουν εμβολίσει τουλάχιστον 673 σκάφη στα ανοικτά των ακτών της Πορτογαλίας, της Ισπανίας και του Μαρόκου – προκαλώντας τη βύθιση αρκετών εξ αυτών. Οι κυβερνήσεις των χωρών της Ιβηρικής ανέθεσαν σε μια ομάδα εμπειρογνωμόνων την έρευνα των κινήτρων αυτών των επιθέσεων στα πηδάλια των πλοίων, ώστε να βρουν τρόπους να τις σταματήσουν.
Η ομάδα, η οποία περιλαμβάνει βιολόγους, κυβερνητικούς αξιωματούχους και εκπροσώπους της ναυτιλιακής βιομηχανίας, δημοσίευσε την Παρασκευή μια έκθεση που περιγράφει την υπόθεση εργασίας τους: Οι όρκες θέλουν απλώς να διασκεδάσουν, και στα απέραντα –και σχετικά άδεια– ανοιχτά νερά, τα πηδάλια των σκαφών αποτελούν αγαπημένο παιχνιδάκι για τις φάλαινες – επικίνδυνο μεν, παιχνίδι δε.
Στις περισσότερες περιπτώσεις, όπως διαπίστωσαν οι επιστήμονες, οι όρκες που πλησιάζουν τα πλοία προέρχονται από μια ομάδα περίπου 15, κυρίως νεαρών, φαλαινών. Συνήθως πλησιάζουν αργά, σχεδόν σαν προσπαθούν να προσκρούσουν στα πηδάλια με τη μύτη και το κεφάλι τους. Αλλά ακόμα και οι νεαρές φάλαινες έχουν κατά μέσο όρο μήκος 2,80 έως 4,20 μ., οπότε τα πηδάλια παθαίνουν ζημιές, ή καταστρέφονται ολοσχερώς από τα χτυπήματά τους.
Οι επιστήμονες από τη Διεθνή Επιτροπή Φαλαινοθηρίας –έναν παγκόσμιο οργανισμό για τη συντήρηση των φαλαινών– που πραγματοποίησαν τη μελέτη, ισχυρίζονται ότι δεν υπάρχει τίποτα στη συμπεριφορά των κητών που να υποδηλώνει επιθετικότητα. Οι νεαρές όρκες δεν αντιλαμβάνονται ότι μπορεί να βλάψουν το πηδάλιο και να διακινδυνεύσουν τη ζωή των επιβατών του πλοίου. Η συμπεριφορά τους είναι παιχνιδιάρικη και όχι σκόπιμα εχθρική.
Αν και οι όρκες είναι γνωστές για τις ιδιοτροπίες τους –χρησιμοποιούν μέδουσες, φύκια και θηράματα ως παιχνίδια– οι ερευνητές πιστεύουν ότι η παιχνιδιάρικη διάθεσή τους έχει φτάσει σε νέα επίπεδα στην Ιβηρική Χερσόνησο, λόγω της ανάκαμψης του πληθυσμού του ερυθρού τόνου – της κύριας πηγής τροφής τους. Τις προηγούμενες δεκαετίες που ο τόνος αντιμετώπιζε ελλείψεις, οι φάλαινες ξόδευαν τον χρόνο τους κυνηγώντας τροφή. Τώρα έχουν πολύ ελεύθερο χρόνο.
Δεν είναι ακόμη σαφές γιατί οι όρκες έλκονται από τα πηδάλια ή πώς γοητεύτηκαν από αυτά για πρώτη φορά. Υποθέτουν ότι ίσως οι επιθέσεις ξεκίνησαν από μια περίεργη, νεαρή φάλαινα-δολοφόνο που μπορεί να ενθουσιάστηκε από τις φυσαλίδες που περιβάλλουν ένα κινούμενο πλοίο. Ενδέχεται η μικρή αυτή όρκα να άγγιξε ένα πηδάλιο και να βρήκε το παιχνίδι διασκεδαστικό – μεταδίδοντάς το στα υπόλοιπα μέλη της ομάδας της.
Δεν είναι η πρώτη φορά που οι φάλαινες αυτές μιμούνται μια συγκεκριμένη τρέλα. Στο παρελθόν, ορισμένοι πληθυσμοί είχαν αρχίσει να φορούν νεκρούς σολομούς ως καπέλα, ή να παίζουν παιχνίδια «θάρρους και δειλίας», όπως οι άνθρωποι. Αλλωστε, οι όρκες έχουν πολλά κοινά σημεία με τους ανθρώπους – μοιράζονται συνήθειες, γλώσσα και αγαπημένα φαγητά, ενώ οι θηλυκές όρκες ωριμάζουν γρηγορότερα από τις αρσενικές.
Για τους ναυτικούς, βέβαια, τα χτυπήματα στα πηδάλια κάθε άλλο παρά παιχνίδι είναι. Συχνά εκτοξεύουν φωτοβολίδες για να τα αποτρέψουν, αλλά αυτές μπορεί από τη μία να κουφάνουν τις φάλαινες, από την άλλη να τις προκαλέσουν να συνεχίσουν το «παιχνίδι», ως πιο διασκεδαστικό.
Η ομάδα των μελετητών προτείνει διάφορες μεθόδους αντιμετώπισης του φαινομένου, που θα δοκιμαστούν το προσεχές καλοκαίρι. Ανάμεσά τους είναι η αντικατάσταση των συνήθως λείων επιφανειών των πηδαλίων με πιο τραχιά υλικά, η χρήση μιας συσκευής που παράγει ήχους γδούπων γύρω από τα σκάφη, και η τοποθέτηση κρεμασμένων βαριών αντικειμένων στις εξωτερικές πλευρές των σκαφών – κάτι που οι όρκες δείχνουν να αντιπαθούν.