Οι πολιτικές που στοχεύουν στη μείωση των ελλειμμάτων δεν είναι εύκολη υπόθεση, ούτε όμως και οι πολιτικές διαχείρισης των μεγάλων πλεονασμάτων, έγραψε το βρετανικό περιοδικό Economist προβληματισμένο (μπορεί και σοκαρισμένο) με την εξαιρετικά ασυνήθιστη κατάσταση των «γεμάτων ταμείων» της Ιρλανδίας.
Προσπάθησε μάλιστα να εξηγήσει τι συνέβη στο «πράσινο νησί», δίνοντας το κοντράστ με τα δημοσιονομικά προβλήματα άλλων χωρών της Ευρωπαϊκής Ενωσης, οι οποίες σπεύδουν είτε να μαζέψουν χρήμα από την αγορά αυξάνοντας τους φορολογικούς συντελεστές τους είτε να δανειστούν ρευστό επιβαρύνοντας το δημόσιο χρέος.
Αυτά τα στενόχωρα συμβαίνουν στη Γαλλία, στην Ιταλία, ακόμη και στη Βρετανία του Brexit, ενώ η Γερμανία (ακριβώς λόγω του προβλήματος Προϋπολογισμού και του εμποδίου του «φρένου χρέους») στήνει πρόωρες κάλπες που κατά πάσα πιθανότητα δεν θα δικαιώσουν κανέναν από τους τρεις κυβερνητικούς εταίρους, δηλαδή τους υπευθύνους για την τρέχουσα οικονομική απορρύθμιση. Στην Ιρλανδία, όμως, «η κυβέρνηση έπηξε στα μετρητά και δεν ξέρει τι να τα κάνει». Πώς και συνέβη τέτοιο θαύμα;
Τον Σεπτέμβριο το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο εξέδωσε ετυμηγορία στη μακροχρόνια δικαστική διαμάχη για το αν η Apple ωφελήθηκε από τον φορολογικό κώδικα της Ιρλανδίας. Αποφάσισε ότι ο αμερικανικός τεχνολογικός κολοσσός πρέπει να αποδώσει 13 δισ. ευρώ στο ιρλανδικό κράτος, συν ένα επιπλέον δισ. σε τόκους, συνολικά ένα αστρονομικό ποσόν, που ισοδυναμεί με το 4,8% του ιρλανδικού ετησίου εθνικού εισοδήματος.
Εκπλήσσοντας άλλες κυβερνήσεις, που έχουν ξεμείνει από ρευστό, οι ιρλανδικές αρχές τάχθηκαν στο πλευρό της Apple στις μάχες της με τα ευρωπαϊκά δικαστήρια, σχολίασε ο Economist, υποστηρίζοντας ότι η εταιρεία δεν έχει κάνει δα και κανένα έγκλημα…
Γεγονός είναι, πάντως, ότι η ιρλανδική οικονομία τα πάει θαυμάσια. Το ΑΕΠ της χώρας, λαμβάνοντας υπ’ όψιν τις στρεβλώσεις από τον μεγάλο αριθμό πολυεθνικών εταιρειών που εδρεύουν εκεί, αναμένεται να αυξηθεί κατά 4,9% εφέτος και κατά 2,7% το 2025. Η ανεργία είναι μόλις στο 4,3% και ο πληθωρισμός έχει πέσει κάτω από το 2%.
Η δημοσιονομική θέση της Ιρλανδίας ήταν σταθερή και πριν από την υπόθεση της Apple, αφού είχε πλεόνασμα το 2022 και το 2023 και περίμενε κι άλλο εφέτος. Οι προβλέψεις αφορούν πλεόνασμα στο 7,5% του εθνικού εισοδήματος για εφέτος και στο 2,9% για το 2025, ακόμη και μετά την αύξηση των δαπανών και τη μείωση των φόρων.
Η Ιρλανδία έχει προσφέρει ανταγωνιστικούς εταιρικούς φορολογικούς συντελεστές προκειμένου να προσελκύσει ξένες εταιρείες από τη δεκαετία του 1950, με εταιρικό φόρο στο 12%. Η στρατηγική αυτή απέφερε μεγάλα οφέλη, έτσι το 2015 οι εισπράξεις από φόρους εταιρειών ήταν 7 δισ. ευρώ. Μέχρι πέρυσι είχαν φθάσει στα 24 δισ. ευρώ και αναμένεται ότι θα αυξηθούν στα 30 δισ. ευρώ ετησίως μέχρι τα τέλη της δεκαετίας.
Το 2021 η Ιρλανδία συμφώνησε να αυξήσει τον εταιρικό φορολογικό συντελεστή της, ως μέρος ενός deal με περισσότερες από 140 χώρες για τον καθορισμό ενός «παγκοσμίου ελαχίστου», όμως αυτή η αύξηση ήταν ελάχιστη, ποσοστό 15%για τις μεγάλες εταιρείες, και ξεκίνησε εφέτος.
Η αύξηση των φορολογικών εσόδων έχει δύο βασικές εξηγήσεις, κατά τους Βρετανούς. Στα μέσα της δεκαετίας του 2010 ορισμένες από τις μεγαλύτερες αμερικανικές εταιρείες τεχνολογίας μετέφεραν τα δηλούμενα κέρδη στην Ιρλανδία. Επιπροσθέτως, «η έξοδος της Βρετανίας από το κλαμπ των Βρυξελλών κατέστησε την Ιρλανδία δέλεαρ για τις αμερικανικές εταιρείες, καθώς πλέον ήταν το μόνο αγγλόφωνο μέλος της ΕΕ». Ετσι, το 2022, μόλις δέκα εταιρείες αντιπροσώπευαν τα 3/5 των εταιρικών φορολογικών εσόδων.
Τώρα η ιρλανδική κυβέρνηση σκοπεύει να διαχειριστεί τα απροσδόκητα κέρδη από την Apple με τον ίδιο τρόπο που η Νορβηγία αντιμετώπισε τα έσοδα από το πετρέλαιο της Βόρειας Θάλασσας: θα δημιουργήσει ένα κρατικό ταμείο περιουσίας με δύο ξεχωριστές «τράπεζες», και ελπίζει ότι η συνδυασμένη αξία τους θα φθάσει στα 100 δισ. έως το 2040, όταν θα αρχίσουν οι δαπάνες του εισοδήματος που δημιουργείται. Και επειδή υπάρχουν εκλογές στον ορίζοντα, στις αρχές του νέου έτους, «ο πρόσφατος Προϋπολογισμός περιείχε δώρα και λιχουδιές».
Ποια είναι αυτά τα καλούδια που θα απολαύσουν οι ευδαίμονες Ιρλανδοί; «Ενώ τα περισσότερα ευρωπαϊκά υπουργεία Οικονομικών αποσύρονται από τη στήριξη των νοικοκυριών λόγω των σοκαριστικών τιμές ενέργειας, στήριξη που δόθηκε την περίοδο 2021-23, οι ιρλανδοί πολίτες εφέτος τον χειμώνα θα λάβουν ενεργειακή πίστωση 250 ευρώ. Μπορεί να καταργήθηκαν τα επιδόματα τέκνων, αυξήθηκε όμως το όριο του φορολογητέου εισοδήματος. Οι δε δημόσιες επενδύσεις στις υποδομές αυξήθηκαν κατά 3 δισ. ευρώ». Οπωσδήποτε, όμως, υπάρχουν και κάποια προβλήματα στο Δουβλίνο.
«Δεδομένου ότι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα συνεχίσει να μειώνει τα επιτόκια, οποιεσδήποτε πρόσθετες κινήσεις της ιρλανδικής κυβέρνησης για μείωση φόρων ή για περαιτέρω αύξηση των δαπανών ενδέχεται να ωθήσουν σε πληθωρισμό». Λεπτομέρειες για το πώς μερικά από τα απροσδόκητα κέρδη της Apple θα δαπανηθούν, θα γνωρίζουμε τον προσεχή Ιανουάριο. «Η κυβέρνηση, πάντως, ήδη πιέζεται να ‘‘πετάξει’’ ακόμη περισσότερα μετρητά». Μεγάλος μπελάς για τους κυβερνητικούς, όντως.