Οι ιάπωνες νομοθέτες υιοθέτησαν νομοθεσία για την αύξηση του ορίου σεξουαλικής συναίνεσης στα 16 έτη, από 13 που ήταν ως τώρα, ένα όριο ηλικίας που παρέμενε αμετάβλητο από το 1907 και ήταν υπερβολικά χαμηλό για τα δεδομένα του ανεπτυγμένου κόσμου.
Η αλλαγή ήρθε ως μέρος της αναθεώρησης των νόμων της Ιαπωνίας για τα σεξουαλικά εγκλήματα. Οι νέοι νόμοι ήταν αναγκαίοι μετά την αυξανόμενη δημόσια κατακραυγή για τις επανειλημμένες αθωώσεις των δραστών σεξουαλικών εγκλημάτων και τις αυξανόμενες περιπτώσεις ανθρώπων που τραβούσαν φωτογραφίες και βίντεο σεξουαλικής εκμετάλλευσης χωρίς συγκατάθεση, σύμφωνα με την Washington Post.
Οι υποστηρικτές των αυστηρότερων νόμων για τα σεξουαλικά εγκλήματα χαιρέτησαν τις αλλαγές, αλλά είπαν ότι πρέπει να γίνουν περισσότερα για να διασφαλιστεί ακόμη μεγαλύτερη προστασία των γυναικών και των κοριτσιών στην Ιαπωνία.
«Η νομοθεσία απέχει ακόμα πολύ από την πραγματικότητα των σεξουαλικών εγκλημάτων και απλώς “ξύνει” την επιφάνεια. Ελπίζω πραγματικά ότι οι νόμοι θα καταφέρουν σύντομα να ακολουθήσουν την πραγματικότητα» δήλωσε η Ικούκο Ισίντα, ιδρυτής της ομάδας επιζώντων σεξουαλικής βίας Be Brave Japan.
Οι αλλαγές αποτελούν μέρος ενός σταδιακού εκσυγχρονισμού των νόμων που προστατεύουν τα θύματα σεξουαλικών εγκλημάτων. Το 2017, η Ιαπωνία αναθεώρησε τον Ποινικό Κώδικά της και τον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας για πρώτη φορά εδώ και περισσότερο από έναν αιώνα για να διευκρινίσει τι συνιστά βιασμό και να αφαιρέσει τη ρήτρα ότι μόνο γυναίκες μπορούν να είναι θύματα σεξουαλικής επίθεσης.
Η Ιαπωνία είναι μια ανδροκρατούμενη κοινωνία με τεράστια υποεκπροσώπηση γυναικών σε θέσεις εξουσίας. Η κυβέρνησή της, που απαρτίζεται από μια κυρίως ηλικιωμένη, συντηρητική ελίτ ανδρών, άργησε να υιοθετήσει αλλαγές που αφορούν την προστασία των γυναικών και των κοριτσιών.
Ενας βουλευτής της αντιπολίτευσης παραιτήθηκε το 2021 μετά την οργή του κοινού για το σχόλιό του ότι θα ήταν «περίεργο» να συλληφθεί για σεξ με μια 14χρονη «αν υπήρχε συναίνεση».
Υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ειδικοί υποστηρίζουν ότι οι αδύναμοι νόμοι της Ιαπωνίας για τα σεξουαλικά εγκλήματα, ειδικά όταν πρόκειται για την προστασία της νεολαίας, έχουν επιδεινώσει τον φετιχισμό των Ιαπώνων.
«Το ίδιο το γεγονός ότι η ηλικία συναίνεσης ήταν στα 13 χρόνια δημιούργησε την κοινωνική διάθεση ότι οι έφηβοι στα 13 μπορούν να αντιμετωπίζονται σεξουαλικά» λέει ο Χιρόκο Γκότο, καθηγητής νομικής και ειδικός σε θέματα σεξουαλικής βίας στο Πανεπιστήμιο Chiba.
«Εχει δημιουργήσει μια κουλτούρα και μια διάθεση όπου όλοι υποθέτουν ότι οι έφηβοι έχουν την ικανότητα να λαμβάνουν αποφάσεις γύρω από τη σεξουαλική συναίνεση και επομένως οι άνθρωποι δεν αμφισβητούν τη σεξουαλική τους εκμετάλλευση» συμπλήρωσε.
Η Ιαπωνία είχε τη χαμηλότερη ηλικία συναίνεσης μεταξύ των προηγμένων οικονομιών της Ομάδας των Επτά και μεταξύ των χαμηλότερων στον ανεπτυγμένο κόσμο. Η ηλικία συναίνεσης είναι 16 στον Καναδά και στις περισσότερες Πολιτείες των ΗΠΑ, 15 στη Γαλλία και 14 στη Γερμανία και στην Ιταλία.
Οι νόμοι της Ιαπωνίας σχετικά με τη σεξουαλική συναίνεση βρέθηκαν στο επίκεντρο το 2019, όταν μια σειρά ανθρώπων που κατηγορούνταν για σεξουαλικά εγκλήματα αθωώθηκαν.
Η πιο σοκαριστική υπόθεση ήταν στη Ναγκόγια, όπου ένας άνδρας κρίθηκε αθώος για βιασμούς της κόρης του όταν εκείνη ήταν μεταξύ 14 και 19 ετών. Οι εισαγγελείς έπρεπε να αποδείξουν ότι η κόρη δεν μπορούσε να αντισταθεί και ως εκ τούτου ήταν βιασμός, αλλά το δικαστήριο απέρριψε το επιχείρημά τους.
Εκατοντάδες πολίτες διαμαρτυρήθηκαν για την αθώωση, οδηγώντας σε ένα πανεθνικό κίνημα «διαδηλώσεων των λουλουδιών», στο οποίο το πλήθος εξέφραζε την αλληλεγγύη του προς τους επιζώντες σεξουαλικής επίθεσης και απαιτούσε αλλαγές στη νομοθεσία περί σεξουαλικών εγκλημάτων.
Οι εισαγγελείς άσκησαν έφεση και τελικά ο άνδρας κρίθηκε ένοχος και καταδικάστηκε σε 10 χρόνια φυλάκιση. Οι συνήγοροι της κοπέλας σημείωσαν ότι αν το κορίτσι ήταν μικρότερο των 13 ετών όταν δέχθηκε σεξουαλική επίθεση για πρώτη φορά, το δικαστήριο θα είχε αυτομάτως κρίνει την υπόθεσή της ως βιασμό στην πρώτη ακρόαση.
Η ιαπωνική νομοθεσία απαιτεί δύο προϋποθέσεις για να τιμωρηθεί ένα έγκλημα ως σεξουαλική επίθεση: μη συναινετικό σεξ και απόδειξη ότι ήταν «σημαντικά δύσκολο να αποκρουστεί» η σεξουαλική επίθεση, είτε λόγω σωματικής βίας είτε λόγω απειλής τέτοιας βίας.
Η δεύτερη προϋπόθεση είναι διφορούμενη και είναι πραγματικά επαχθές για τα θύματα να προσπαθούν να αποδείξουν ότι δεν μπορούσαν να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά την επίθεση, λένε οι υποστηρικτές της αλλαγής.
Ως αποτέλεσμα αυτών των προϋποθέσεων, η Ιαπωνία «ακόμα δεν πληροί τα διεθνή πρότυπα νομοθεσίας για τον βιασμό» σύμφωνα με τη Human Rights Now, μια ΜΚΟ με έδρα το Τόκιο. Οι ίδιοι κάλεσαν την Ιαπωνία να νομοθετήσει ξεκάθαρα ότι κάθε μη συναινετική επαφή είναι βιασμός. Ομως οι αλλαγές που εγκρίθηκαν δεν περιείχαν τέτοια διατύπωση.
Η Ιαπωνία έχει τώρα στοιχειοθετήσει οκτώ σενάρια που θα μπορούσαν να τιμωρηθούν ποινικά ως «αναγκαστική σεξουαλική επαφή», συμπεριλαμβανομένου του σεξ με θύματα που δεν μπορούσαν να απορρίψουν το σεξ επειδή ήταν υπό την επήρεια αλκοόλ ή ναρκωτικών.
«Υπάρχει σίγουρα πρόοδος, αλλά είμαστε ακόμα απογοητευμένοι» δήλωσε ο Τσισάτο Κιτανάκα, μέλος της ομάδας δικηγόρων και οργανώσεων πολιτών που υποστηρίζουν επιζώντες σεξουαλικού εγκλήματος. «Αναγνωρίζουμε το γεγονός ότι η μεταρρύθμιση αυτή τη φορά έχει σίγουρα διευρύνει αυτό που συνιστά σεξουαλικό έγκλημα, αλλά εξακολουθεί να μην είναι αρκετή, γιατί δεν ορίζει ξεκάθαρα αυτό που ζητούσαμε, δηλαδή ότι σεξουαλική επαφή χωρίς συναίνεση είναι έγκλημα» είπε.
Ο Κιτανάκα και άλλοι ειδικοί λένε ότι η αύξηση της ηλικίας συναίνεσης έχει καθυστερήσει πολύ, αλλά και πως η αλλαγή θα πρέπει να συνδυαστεί με μια πιο ισχυρή προσπάθεια εκπαίδευσης των εφήβων σχετικά με τη συναίνεση, ως μέρος των προγραμμάτων σεξουαλικής τους εκπαίδευσης, τα οποία επί του παρόντος επικεντρώνονται στην αναπαραγωγή.
«Στην Ιαπωνία υπάρχει ένα ρητό, “μην ξυπνάς κάποιον που κοιμάται”, το οποίο χρησιμοποιείται συχνά για τη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση. Σημαίνει ότι αν κάποιος δεν είναι σεξουαλικά ενεργός, δεν χρειάζεται να του μάθεις για το σεξ» είπε ο Γκότο.
Τα ζητήματα συναίνεσης μπορεί να αντιμετωπιστούν σε πανεπιστημιακό επίπεδο, αλλά υπάρχουν λίγες ευκαιρίες για τη διδασκαλία αυτού του προγράμματος σπουδών σε νεότερους φοιτητές, συμπλήρωσε.
Αλλες αλλαγές που υιοθετήθηκαν πρόσφατα περιλαμβάνουν την καταστολή των «φωτογραφιών ηδονοβλεψίας», καθιστώντας παράνομη σε εθνικό επίπεδο τη λήψη, διανομή ή κατοχή φωτογραφιών σεξουαλικής εκμετάλλευσης που τραβήχτηκαν χωρίς τη συγκατάθεσή του υποκειμένου που απεικονίζουν. Μέχρι σήμερα, τέτοιες υποθέσεις διευθετούνταν μέσω τοπικών διατάξεων, γεγονός που οδηγούσε σε χάος.
Οι συλλήψεις ατόμων που τραβούν κρυφά φωτογραφίες, συμπεριλαμβανομένων εκείνων ανήλικων αθλητών σε αποδυτήρια, ή σε λουτρά, έχουν αυξηθεί τα τελευταία χρόνια. Το 2021 υπήρξαν 5.019 τέτοιες περιπτώσεις και περίπου τριπλάσιος αριθμός το 2010, σύμφωνα με την αστυνομία.
Η Ιαπωνία θα ανεβάσει επίσης το όριο παραγραφής για βιασμό σε 15 χρόνια, από 10 που ήταν ως τώρα.