Η Γερμανία κατάργησε την υποχρεωτική στράτευση το 2011, με μια αποφασιστική κίνηση της τότε καγκελαρίου Ανγκελα Μέρκελ, αλλά ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία και η γενικότερη ρωσική επιθετικότητα αναγκάζει την κρατική μηχανή να επανεξετάσει το ζήτημα.
«Είμαι πεπεισμένος ότι η Γερμανία χρειάζεται κάποιου είδους επιστράτευσης» είπε ο υπουργός Αμυνας της χώρας, Μπόρις Πιστόριους, στο κοινό του Πανεπιστημίου Τζονς Χόπκινς στις Ηνωμένες Πολιτείες την περασμένη εβδομάδα, χαρακτηρίζοντας την απόφαση της πρώην καγκελαρίου «λανθασμένη». «Οι καιροί έχουν αλλάξει» εξήγησε.
Το Politico αναφέρει σε δημοσίευμά του ότι, ενώ η ιδέα της αποκατάστασης κάποιας μορφής εθνικής στρατιωτικής θητείας κερδίζει έδαφος, κάτι τέτοιο θα απαιτούσε αλλαγή του Συντάγματος και συγκέντρωση δισεκατομμυρίων ευρώ για την κάλυψη του πρόσθετου κόστους συγκέντρωσης, σίτισης, εκπαίδευσης, εξοπλισμού και στέγασης δεκάδων χιλιάδων νεοσυλλέκτων.
Η ομάδα εργασίας του Πιστόριους έχει περάσει εβδομάδες συντάσσοντας προτάσεις για το πώς θα μπορούσε να λειτουργήσει ένα τέτοιο σύστημα. Αξιωματούχοι του υπουργείου λένε ότι στόχος του είναι να ξεκινήσει μια δημόσια συζήτηση πριν από τις καλοκαιρινές κοινοβουλευτικές διακοπές.
Στις 22 Απριλίου, η ομάδα του υπουργείου Αμυνας παρουσίασε μια έκθεση με τρεις επιλογές: Διατήρηση του στρατού ως έχει με παράλληλη αύξηση των προσπαθειών για την ενίσχυση της στρατολόγησης, επανενεργοποίηση της στρατολόγησης για 18χρονους άνδρες και επιλεκτική διαλογή έως και 40.000 ετησίως για να υπηρετήσουν –όπως γίνεται στη Σκανδιναβία–, ή υποχρεωτική στρατιωτική θητεία για όλους τους άνδρες και τις γυναίκες.
Μιλώντας στη Στοκχόλμη την Τρίτη, ο καγκελάριος Ολαφ Σολτς είπε ότι δεν θα υπάρξει επιστροφή στη μαζική επιστράτευση. «Αυτό δεν μπορεί να λειτουργήσει πια» εξήγησε. «Υπήρχαν πολύ περισσότεροι στρατιώτες, πολύ περισσότεροι στρατώνες, πολύ περισσότερες υποδομές που είχαν χτιστεί για αυτόν τον σκοπό».
Οι σκέψεις για αναδιάρθρωση της στρατιωτικής θητείας αποτελεί μέρος μιας γενικότερης επανεξέτασης που προέκυψε μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και την επιδείνωση της κατάστασης ασφαλείας της χώρας. Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου η Γερμανία ξόδευε περίπου το 4% του ΑΕΠ της για την Αμυνα και διέθετε 400.000 ένστολους, καθώς και 2.500 βαριά άρματα μάχης.
Σήμερα διαθέτει 180.000 στρατιώτες και πέτυχε με δυσκολία τον στόχο δαπανών του 2% που απαιτεί το NATO, για πρώτη φορά εδώ και χρόνια, χάρη σε ένα ειδικό ταμείο ύψους 100 δισ. ευρώ, που είναι πιθανό να εξαντληθεί έως το 2028. Η επιστροφή της υποχρεωτικής στράτευσης αποτελεί τμήμα μιας ευρύτερης επανεξέτασης της γερμανικής Αμυνας.
Ο Πιστόριους έχει προτείνει ένα νέο στρατιωτικό δόγμα, που στοχεύει να μετατρέψει την Μπούντεσβερ σε μια δύναμη που θα μπορεί να «διεξάγει πόλεμο» και θα ταιριάζει καλύτερα στην εδαφική άμυνα της χώρας. Πέρασε τους τελευταίους μήνες ερευνώντας διάφορα εθνικά μοντέλα στρατολόγησης ευρωπαϊκών κρατών.
Η Σουηδία έχει προσελκύσει το ενδιαφέρον του. Εκεί, μόνο λίγοι 18χρονοι καλούνται να υπηρετήσουν, καθιστώντας τη στρατιωτική θητεία ένα εγχείρημα με κύρος. Το ίδιο συμβαίνει στη Νορβηγία, ενώ στη Δανία, στο μέλλον θα στρατολογούνται και γυναίκες, στο πλαίσιο μιας διαδικασίας επιλογής ουδέτερης ως προς το φύλο.
Αλλά η πολιτική της ανατροπής της απόφασης της Μέρκελ είναι γεμάτη προκλήσεις. Το γερμανικό Σύνταγμα θα πρέπει να αλλάξει για να εισαχθεί η γενική επιστράτευση, απαιτώντας μια πολιτικά περίπλοκη πλειοψηφία των δύο τρίτων της Μπούντεσταγκ. Ο Πιστόριους αντιμετωπίζει επίσης προκλήσεις από το υπουργικό συμβούλιο, λόγω της επιφυλακτικότητας των φιλελεύθερων Ελεύθερων Δημοκρατών (FDP) και των Πρασίνων, που συνθέτουν τον κυβερνητικό συνασπισμό.
Η Σάρα Νάνι, εκπρόσωπος των Πρασίνων για την πολιτική ασφάλειας, μίλησε στην Die Welt για την ανάγκη να γίνει «μια συζήτηση για την αμυντική ικανότητα της χώρας». Ωστόσο, ο εκπρόσωπος του FDP, Αλεξάντερ Μίλερ, είπε ότι η κοινοβουλευτική ομάδα του κόμματός του απορρίπτει την υποχρεωτική στράτευση. «Είμαστε έτοιμοι να συζητήσουμε όλα τα μοντέλα για αυξημένη πρόσληψη που βασίζονται στον εθελοντικό χαρακτήρα της επιλογής σταδιοδρομίας» ανέφερε.
Νωρίτερα μέσα στον μήνα οι Χριστιανοδημοκράτες της αντιπολίτευσης υποστήριξαν μια πρόταση για επανεισαγωγή της υποχρεωτικής στράτευσης –που προτάθηκε από τη νεολαία του κόμματος– ως μέρος του δικού τους προγράμματος. Ο εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία άλλαξε και την κοινή γνώμη. Μια δημοσκόπηση του δημόσιου ραδιοτηλεοπτικού φορέα αποκάλυψε ότι η πλειονότητα των πολιτών υποστηρίζει την επιστροφή της εθνικής στράτευσης.
Ενώ η συζήτηση και η αντιπαράθεση είναι πιθανό να μαίνονται μέχρι το καλοκαίρι, η επανεισαγωγή κάποιας μορφής υποχρεωτικής στράτευσης θα είναι σχεδόν σίγουρα ένα ζητούμενο για την κυβέρνηση που θα αναδειχθεί μετά τις ομοσπονδιακές εκλογές του 2025. Η Μπούντεσβερ αναζητά μια δύναμη 203.000 στρατιωτών μέχρι το 2031, αλλά δυσκολεύεται να εμποδίσει τα υπάρχοντα στρατεύματα να αποχωρήσουν.
Το ζήτημα, βέβαια, δεν είναι μόνο η στρατολόγηση, αλλά και η διατήρηση των υπαρχόντων στρατιωτικών δυνάμεων. Εν έτει 2024 είναι δύσκολο να πειστούν οι ένστολοι ότι δεν έχουν καλύτερες επαγγελματικές επιλογές εκτός του στρατεύματος. Ασχέτως του ζητήματος της επιστροφής της στράτευσης, μια μορφή αναδιάρθρωσης είναι απολύτως απαραίτητη.
Η αναμόρφωση ενός στρατού από μια μικρή επαγγελματική δύναμη εθελοντών σε μια πολύ μεγαλύτερη, βασισμένη σε μια μορφή στράτευσης, απαιτεί ανανέωση παντού – από τις μεθόδους εκπαίδευσης και το στρατιωτικό δόγμα μέχρι τον χειρισμό και την πιο χρηστή απασχόληση χιλιάδων στρατευσίμων.
Η Ευα Χεγκλ, βουλευτής του σοσιαλιστικού κόμματος SPD, που υπηρετεί ως κοινοβουλευτική συντονίστρια για τις ένοπλες δυνάμεις, εκτιμά ότι θα απαιτηθούν 50 δισ. ευρώ για τον εκσυγχρονισμό των στρατώνων και των εγκαταστάσεων, ώστε να γίνει η θητεία στο στράτευμα ελκυστική, τόσο για τους νεοσύλλεκτους όσο και για τους έμπειρους στρατιώτες.
Επειτα, υπάρχουν και οι ευρύτερες κοινωνικές επιπτώσεις της απομάκρυνσης των νέων από την εκπαίδευση, την πρακτική άσκηση και το εργατικό δυναμικό – το οποίο βρίσκεται σε ύφεση στην ήδη γερασμένη γερμανική κοινωνία. Οι ήδη έντονες ελλείψεις στην αγορά εργασίας θα γίνουν εντονότερες αν, έστω και για λίγους μήνες, οι νέοι αναγκαστούν να υπηρετήσουν τη στρατιωτική τους θητεία.