Δεν ξέρω αν τα μάθατε, αλλά στη Ζιμπάμπουε κηδεύουν και επίσημα το εθνικό τους νόμισμα, έξι χρόνια μετά τον θάνατό του. Ναι, ως τα τέλη Σεπτεμβρίου του 2015, η κεντρική τράπεζα της Ζιμπάμπουε δίνει το δικαίωμα στους κατόχους δολαρίου Ζιμπάμπουε να το αλλάξουν με το αμερικάνικο δολάριο. Συγκεκριμένα, δίνοντας κάποιος 10.000 τρισεκατομμύρια δολάρια Ζιμπάμπουε παίρνει 40 σεντς του αμερικάνικου δολαρίου! Βέβαια το νόμισμά τους δεν πέθανε τώρα, αλλά έξι χρόνια νωρίτερα. Αιτία θανάτου, ο υπερπληθωρισμός που άγγιξε τα κάποια δισεκατομμύρια % το 2008. Ως αποτέλεσμα, το 2009, αναγκάστηκαν να σταματήσουν την έκδοση νέων χαρτονομισμάτων και επέτρεψαν επίσημα τις συναλλαγές σε συνάλλαγμα, κάτι που γινόταν ήδη στη μαύρη αγορά και στις καθημερινές συναλλαγές.
Πώς έφτασε όμως η Ζιμπάμπουε σε αυτό το σημείο; Η Ζιμπάμπουε (πρώην Ροδεσία) έχει 13 εκατ. κατοίκους και βρίσκεται στη ΝΑ Αφρική. Υπήρξε βρετανική αποικία ως το 1965, οπότε και κήρυξε μονομερώς την ανεξαρτησία της από τους Βρετανούς, κάτι που οι τελευταίοι δεν αναγνώρισαν. Ακολούθησαν: δημοψηφίσματα, εκλογές, εμφύλιος.
Το 1990, ο πρόεδρος Ρ. Μουγκάμπε αποφασίζει να αποκαταστήσει τις αδικίες της αποικιοκρατίας, κι έτσι αναδιανέμει τη γη από τους λευκούς μέχρι τότε κατόχους της, στους μαύρους αγρότες. Πολλοί από τους τελευταίους δεν είχαν εμπειρία στην καλλιέργεια της γης, η παραγωγή μειώθηκε και οι τιμές των τροφίμων αυξήθηκαν. Παράλληλα το καθεστώς απομόνωσε πλήρως τη χώρα από τη διεθνή κοινότητα. Οι επενδύσεις στη χώρα σταμάτησαν, η ανεργία αυξήθηκε.
Η κυβέρνηση τύπωσε χρήμα για να χτυπήσει την ανεργία. Πληθωρισμός. Ο αριθμός των κόκκινων δανείων αυξήθηκε. Το τραπεζικό σύστημα κατέρρευσε. Η κυβέρνηση έπρεπε να επέμβει τυπώνοντας κι άλλο χρήμα. Όσο τύπωνε, τόσο η αξία του μειωνόταν. Ο κόσμος έχανε την εμπιστοσύνη του στο νόμισμα. Το αντάλλασσε ταχύτατα αποθησαυρίζοντας αγαθά αναγκαία για την επιβίωσή του, καθώς οι τιμές εκτοξεύονταν καθημερινά. Η ζήτηση αγαθών αυξανόταν. Το ίδιο και οι τιμές τους. Η κυβέρνηση τύπωνε κι άλλο χρήμα.
Γιατί όμως μας αφορά η υπόθεση της Ζιμπάμπουε;
Πολύ απλά γιατί η μετάβασή τους σε εθνικό νόμισμα αποτέλεσε επιλογή τους. Δεν εξαναγκάστηκαν, απλά θεώρησαν ότι έτσι θα έχουν τη δύναμη να ασκήσουν νομισματική πολιτική. Θεώρησαν ότι θα μπορούσαν να αποφύγουν τη σκληρή δουλειά και τις μεταρρυθμίσεις ασκώντας απλά νομισματική πολιτική. Και τι έκαναν; Τύπωσαν ασύστολα χαρτονομίσματα, δημιουργώντας το τέρας του υπερπληθωρισμού που τελικά τους κατάπιε.
Η Ζιμπάμπουε δεν είναι φυσικά το μόνο παράδειγμα υπερπληθωρισμού στην οικονομική ιστορία. Θα αναφέρω ενδεικτικά την περίπτωση της Γερμανίας στις αρχές της δεκαετίας του 1920, όταν ένας εργάτης χρειαζόταν καροτσάκι για να κουβαλήσει το μεροκάματό του στο τέλος της ημέρας. Δεν ήταν τυχαία και η άνοδος του Χίτλερ την περίοδο που ακολούθησε.
Η οικονομία και η κοινωνία μας χρειάζονται καίριες παρεμβάσεις στη δομή τους. Κανένα εθνικό νόμισμα αν δεν συνοδευτεί με τέτοιες δομικές παρεμβάσεις δεν θα φέρει την αξιοπρέπεια, την ανεξαρτησία, την ελευθερία και την πρόοδο. Το εθνικό νόμισμα θα είναι το εισιτήριο μετάβασής μας στην υποτέλεια. Ένα εισιτήριο που θα εκδώσουμε μόνοι μας και δεν θα έχει επιστροφή.
O M. Friedman είχε πει ότι ο πληθωρισμός είναι πάντα και παντού ένα νομισματικό φαινόμενο. Επειδή όμως κινδυνεύω να χαρακτηριστώ νεοφιλελεύθερη, να επισημάνω ότι και ο J. M. Keynes, το 1919, προειδοποιούσε: «Ο Λένιν φέρεται να έχει δηλώσει ότι ο καλύτερος τρόπος για να καταστρέψει κανείς το καπιταλιστικό σύστημα είναι η υπονόμευση του νομίσματος… Είχε δίκιο, δεν υπάρχει ακριβέστερος και πιο σίγουρος τρόπος για να ανατρέψει κανείς τη βάση της κοινωνίας από την υπονόμευση του νομίσματος. Η διαδικασία εμπλέκει όλες τις κρυμμένες δυνάμεις των νόμων της οικονομίας και τις ενορχηστρώνει στην κατεύθυνση της καταστροφής, με έναν τρόπο που ούτε ένας άνθρωπος στο εκατομμύριο δεν έχει την ικανότητα να διαγνώσει».
Σημείωση: ο επί δεκαετίες πρόεδρος της Ζιμπάμπουε, Ρ. Μουγκάμπε, γιόρτασε τον Απρίλιο τα 91α γενέθλιά του δαπανώντας 1.000.000 δολάρια.
* Η Ναταλία Δαδίδου είναι οικονομολόγος