Μολονότι δεν ήταν μια νίκη με απόλυτα ρεκόρ που είχαν να συμβούν από τον 19ο αιώνα, όπως προέβλεπαν κάποιες τελευταίες δημοσκοπήσεις, οι Εργατικοί του σερ Κιρ Στάρμερ βγήκαν από τις κάλπες στη Βρετανία με μια πανίσχυρη κοινοβουλευτική πλειοψηφία και μια εξίσου ισχυρή εντολή: αλλαγή τώρα, αλλά και επιστροφή στη σοβαρότητα –όπως άλλωστε ήταν και το προσωπικό μότο με το οποίο ο 61χρονος νομικός και πλέον εντολοδόχος πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου ανέβηκε στην ηγεσία του Εργατικού Κόμματος, μεταμορφώνοντάς το σε δύναμη εξουσίας.
Μιλώντας, τα ξημερώματα της Παρασκευής, στο Royal Festival Hall του Λονδίνου, ο Στάρμερ είπε ότι οι Βρετανοί που ξυπνούν με τα νέα της νίκης των Εργατικών και της ήττας των Τόρις απελευθερώθηκαν από ένα βάρος –«η αλλαγή ξεκινά τώρα!» τόνισε. Είχε ήδη λάβει τα συγχαρητήρια του Ρίσι Σούνακ, του απερχόμενου πρωθυπουργού και ηγέτη των Συντηρητικών, ο οποίος με δυσκολία κατάφερε να επανεκλεγεί βουλευτής στην περιφέρειά του, έχοντας δει να χάνει 15,8% των ψήφων σε σύγκριση με το 2019. Τον Κιρ Στάρμερ συνεχάρη και ο Κυριάκος Μητσοτάκης.
Σύμφωνα με το πρόγραμμα, ο Σούνακ αναμενόταν να απευθυνθεί στο βρετανικό έθνος και έπειτα να μεταβεί στο Μπάκιγχαμ για να παραδώσει στον βασιλιά Κάρολο Γ’ την παραίτησή του –αυτό έγινε κατά τις 12 το μεσημέρι, τοπική ώρα (2 μ.μ. ώρα Ελλάδος). Επειτα ο Στάρμερ θα μετέβαινε εκείνος στα ανάκτορα για να λάβει εντολή σχηματισμού κυβέρνησης, για να πάει ακολούθως στην Ντάουνινγκ Στριτ για τις πρώτες του δηλώσεις ως πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου.
Στις 14:30 το Μπάκιγχαμ ανακοίνωσε πως «ο βασιλιάς δέχτηκε σε ακρόαση τον αξιότιμο σερ Κιρ Στάρμερ, βουλευτή, και του ζήτησε να σχηματίσει νέα κυβέρνηση. Ο σερ Κιρ αποδέχτηκε την πρόταση του μεγαλειοτάτου».
Ηδη στην Ντάουινγκ Στριτ είχαν σπεύσει να στριμωχτούν στελέχη των Εργατικών και συνεργάτες του Στάρμερ για να παραστούν στις δηλώσεις του μπροστά από την πρωθυπουργική κατοικία.
«Είναι σίγουρα ξεκάθαρο σε όλους ότι η χώρα μας χρειάζεται μια μεγαλύτερη επανεκκίνηση, να ανακαλύψει εκ νέου ποιοι είμαστε, διότι ανεξάρτητα από το πόσο ισχυρές είναι οι καταιγίδες της Ιστορίας, ένα από τα ισχυρότερα στοιχεία αυτού του έθνους ήταν ανέκαθεν η ικανότητά μας να κινηθούμε σε πιο ήρεμα νερά», είπε ο Στάρμερ στις πρώτες του δηλώσεις ως πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου, νωρίς το απόγευμα πια της Παρασκευής.
Τα αποτελέσματα των εκλογών
Τα αποτελέσματα, τα ξημερώματα της Παρασκευής, επιβεβαίωσαν την επιτυχία των Εργατικών και παράλληλα την ιστορικών διαστάσεων ήττα των Συντηρητικών, οι οποίοι ύστερα από 14 χρόνια στην εξουσία είδαν τον βρετανικό λαό να τους γυρίζει την πλάτη απογοητευμένος και κουρασμένος.
Στις 07:30 (ώρα Ελλάδος), σύμφωνα με το BBC, το Εργατικό Κόμμα είχε ήδη εξασφαλίσει περισσότερες από 367 έδρες, δηλαδή περισσότερες από τις 326 που είναι απαραίτητες για να έχει την απόλυτη πλειοψηφία στη Βουλή των Κοινοτήτων και να μπορέσει να σχηματίσει μόνο του την επόμενη κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου.
Σύμφωνα με την τελευταία εκτίμηση του BBC, το Εργατικό Κόμμα θα κερδίσει συνολικά 412 από τις 650 έδρες. Αυτό σημαίνει ότι τελικά θα πάρει κατάτι λιγότερες έδρες από την ιστορική επίδοση του Τόνι Μπλερ το 1997 (418) και σίγουρα λιγότερες από τις 431 που προέβλεπαν κάποιες δημοσκοπήσεις.
Η μεγάλη εξαφάνιση των Τόρις
Αναλυτές επεσήμαναν, πάντως, ότι το αποτέλεσμα δεν ήταν τόσο ένα καλωσόρισμα των Εργατικών στην εξουσία: σε εθνικό επίπεδο πήραν 33,9%, ενώ με τον Μπλερ το 1997 είχαν 43,2% και το 2017 είχαν… χάσει με 40%. Περισσότερο ήταν μια καθολική αποδοκιμασία των Συντηρητικών.
«Ηταν η ιστορία ενός εκλογικού σώματος που ήθελε να απαλλαγεί από την κυβέρνηση. Τόσο απλά», είπε ο εκλογολόγος Τζον Κέρτις.
Σε αυτό το κλίμα, οι Τόρις του απερχόμενου πρωθυπουργού Ρίσι Σουνακ κατέγραψαν το χειρότερο αποτέλεσμα που είχαν ποτέ από την αρχή του 20ου αιώνα: μόλις 121 εκλεγμένους βουλευτές, από τους 365 που είχαν εκλέξει πριν από πέντε χρόνια υπό τον Μπόρις Τζόνσον, καθώς πολλοί παραδοσιακοί ψηφοφόροι του Συντηρητικού Κόμματος στράφηκαν προς τον λαϊκιστή Νάιτζελ Φάρατζ και το κόμμα του, το Reform UK.
Υψηλόβαθμα στελέχη των Τόρις εξαφανίστηκαν πολιτικά μέσα σε αυτό το πανεθνικό κύμα απόρριψης της παράταξης, η οποία χρεώθηκε όλα τα δεινά που έφερε το Brexit αλλά και την απογοητευτική εναλλαγή πρωθυπουργών στην Ντάουνινγκ Στριτ (από το 2016 πέρασαν πέντε διαφορετικοί).
Ο υπουργός Aμυνας Γκραντ Σαπς, η υπουργός αρμόδια για τις σχέσεις με το Κοινοβούλιο Πένι Μόρντοντ, η οποία θεωρούνταν ενδεχόμενη μελλοντική ηγέτιδα των Συντηρητικών, ο υπουργός Μεταφορών Μαρκ Χάρπερ, η υπουργός Παιδείας Τζίλιαν Κίγκαν, η Λιζ Τρας, που διατέλεσε και πρωθυπουργός, ο Τζέικομπ Ρις-Μογκ θεωρούμενος ως πιθανός διάδοχος του Σούνακ, δεν κατάφεραν καν να εκλεγούν.
Συνολικά 13 (!) μέλη του υπουργικού συμβουλίου του Σούνακ έχασαν την έδρα τους σε αυτές τις εκλογές.
Οι Τόρις υπέστησαν τη μεγαλύτερη ήττα τους από το 1923, όταν οι Εργατικοί έγιναν το βασικό αντιπολιτευόμενο κόμμα. Ο Σούνακ ανέλαβε την ευθύνη. Και στις δηλώσεις του έξω από την Ντάουνινγκ Στριτ, τις τελευταίες του, είπε ότι παραιτείται από την ηγεσία του Συντηρητικού Κόμματος.
«Είναι σημαντικό μετά από 14 χρόνια στην κυβέρνηση, το Συντηρητικό Κόμμα να ανασυγκροτηθεί, αλλά και να αναλάβει τον κρίσιμο ρόλο του στην αντιπολίτευση με επαγγελματισμό και αποτελεσματικότητα», είπε μεταξύ άλλων ο Σούνακ, στην τελευταία του δήλωση έξω από την Ντάουνινγκ Στριτ.
Τα πρωτοσέλιδα του βρετανικού Τύπου συμφώνησαν ομόφωνα στην «πλημυρίδα» των Εργατικών που επιτεύχθηκε από τον Κιρ Στάρμερ, επισημαίνοντας την κατάρρευση των Τόρις λόγω της ανόδου του κόμματος του Φάρατζ και παράλληλα την αντίθεση: η Κεντροαριστερά κερδίζει στη Βρετανία, την ώρα που στην υπόλοιπη Ευρώπη η Ακροδεξιά και οι λαϊκιστές προελαύνουν.
Οχι και τόσο χαρισματικός, ο Στάρμερ υπόσχεται να μεταμορφώσει τη χώρα με τον ίδιο τρόπο που κατάφερε να κάνει να ανακάμψει το Εργατικό Κόμμα, αφού διαδέχθηκε το 2020 τον αμφιλεγόμενο μαρξιστή Τζέρεμι Κόρμπιν, επαναφέροντάς το στο Κέντρο σε ό,τι αφορά την οικονομία και μαχόμενος κατά του αντισημιτισμού.
Παρεμπιπτόντως ο Κόρμπιν, ο οποίος αποχώρησε από τους Εργατικούς ως αποτυχημένος και –το κυριότερο– ως ένας τύπος που ανέχτηκε συμπεριφορές αντισημιτισμού στο κόμμα, κατάφερε να επανεκλεγεί, ως ανεξάρτητος, βουλευτής στη μονοεδρική περιφέρεια του Λονδίνου όπου πολιτεύεται εδώ και δεκαετίες.
Οπως επεσήμανε ο Guardian, η εκλογή του Κόρμπιν συνιστά μια από τις μικρές ήττες των Εργατικών σε αυτή τη βραδιά της μεγάλης νίκης. Ενα άλλο «πρόβλημα» ήταν ότι σε τρεις περιφέρειες εξελέγησαν ανεξάρτητοι βουλευτές που έκαναν καμπάνια υπέρ των Παλαιστινίων. Οπως ανέφερε το BBC, το κοινοβούλιο θα έχει τους περισσότερους ανεξάρτητους βουλευτές από το 1950.
Ο παράγοντας Φάρατζ
Στο κοινοβούλιο θα είναι και ένα άλλο αμφιλεγόμενο, αν όχι φαιδρό, πρόσωπο: ο Νάιτζελ Φάρατζ, ένας από τους ιεροκήρυκες του Brexit, εξελέγη βουλευτής στο Κλάκτον, καθώς το κόμμα του, το Reform UK (Μεταρρύθμιση στο Ηνωμένο Βασίλειο) κέρδισε τέσσερις έδρες και συνολικά έκοψε ποσοστά από τους Συντηρητικούς: είναι χαρακτηριστικό ότι σε πολλές περιφέρειες δεν ανέβηκαν τόσο οι Εργατικοί –καμιά φορά έπεσαν μάλιστα–, όσο κατέρρευσαν οι υποψήφιοι των Τόρις, λόγω της δυναμικής και πιο ακροδεξιάς ατζέντας των κατά τόπους πολιτευτών του Reform UK.
Σε εθνικό επίπεδο εξάλλου –αυτό δεν μετράει στην εκπροσώπηση στηη Βουλή των Κοινοτήτων, καθώς το εκλογικό σύστημα στη Βρετανία είναι πλειοψηφικό με 650 μονοεδρικές περιφέρειες, αλλά βοηθά να εξαχθούν κάποια συμπεράσματα– το κόμμα του Φάρατζ ήταν τρίτο σε ψήφους: πήρε πάνω από τέσσερα εκατομμύρια (ποσοστό 14,3%), με τους Εργατικούς να ψηφίζονται από 9,7 εκατ. πολίτες (33,9%) και τους Τόρις από 6,8 εκατ. (23,7%).
Ηταν η όγδοη προσπάθεια του Φάρατζ να εκλεγεί βουλευτής (είχε περάσει από τη χρυσοφόρα θέση του ευρωβουλευτή, που κατά τα άλλα δεν του άρεσε). Πανηγυρίζοντας την εκλογή του, ο Φάρατζ χαιρέτισε την αρχή μιας «εξέγερσης εναντίον του κατεστημένου».
Στο κοινοβούλιο, πάντως, οι κεντρώοι Φιλελεύθεροι Δημοκράτες του Εντ Ντέιβι, είναι η τρίτη δύναμη, με τουλάχιστον 71 βουλευτές. Ο Ντέιβι έκανε λόγο για «το καλύτερο αποτέλεσμα του κόμματος εδώ και έναν αιώνα» – όντως οι LibDems κέρδισαν δεκάδες έδρες σε σύγκριση με την πανωλεθρία του 2019 και σε εθνικό επίπεδο ψηφίστηκαν από 3,5 εκατ. πολίτες.
Στον αντίποδα, το Σκωτσέζικο Εθνικό Κόμμα υπέστη μια τεράστια ήττα: έχασαν 37 έδρες σε σύγκριση με το 2019 και έμειναν με εννέα βουλευτές.
Στη Βόρεια Ιρλανδία, το Σιν Φέιν, με επτά βουλευτές θα είναι το μεγαλύτερο κόμμα, για πρώτη φορά.
Δύσκολες επιλογές για τον Στάρμερ
Αλλά ας επιστρέψουμε στον θριαμβευτή. Ο Στάρμερ διαβεβαιώνει πως θέλει να τονώσει την ανάπτυξη, να αναμορφώσει τις δημόσιες υπηρεσίες, να ενισχύσει τα δικαιώματα των εργαζομένων, να μειώσει τη μετανάστευση και να ξαναφέρει το Ηνωμένο Βασίλειο κοντά στην Ευρωπαϊκή Ένωση – χωρίς να επανέλθει στο Brexit, θέμα ταμπού στη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας.
Η μελλοντική κυβέρνηση θα πρέπει να κάνει «δύσκολες επιλογές» μπροστά στην «έκταση της πρόκλησης», προειδοποίησε πάντως η Ρέιτσελ Ριβς, η οποία αναμένεται ότι θα γίνει η πρώτη γυναίκα υπουργός Οικονομικών του Ηνωμένου Βασιλείου.
Στην εξουσία, το Εργατικό Κόμμα θα πρέπει να δώσει απάντηση σε μια σημαντική προσδοκία για αλλαγή. Οι ψηφοφόροι δεν θέλησαν τόσο τους Εργατικούς στην εξουσία, όσο το να απομακρύνουν τους Συντηρητικούς από αυτήν, προειδοποίησαν οι αναλυτές και αυτό (πρέπει να) το ξέρει ο Στάρμερ.
Από τη λιτότητα ως το Brexit και το Partygate, οι βρετανοί πολίτες έζησαν μια μεγάλη περίοδο πολιτικού χάους και διαφθοράς, σημείωσε ο Guardian.
Το Brexit του 2016 δίχασε τη χώρα ενώ οι υποσχέσεις των υποστηρικτών του δεν εκπληρώθηκαν. Η άνοδος των τιμών τα δύο τελευταία χρόνια έκαναν τις οικογένειες να φτωχύνουν, καθώς είναι περισσότερες παρα ποτέ αυτές που εξαρτώνται από τις περίφημηες «τράπεζες τροφίμων».
Μερικές φορές χρειάζεται να περιμένει κανείς μήνες για ιατρικά ραντεβού στο άλλοτε ακμαίο και μοναδικό στον κόσμο βρετανικό δημόσιο σύστημα υγείας το NHS. Επίσης μέσα στις επόμενες ημέρες μπορεί να μην υπάρχει πια θέση στις φυλακές.
Μέσα σε μια ατμόσφαιρα μόνιμων αδελφοκτόνων συγκρούσεων στους Συντηρητικούς, τα πολιτικά σκάνδαλα υπό τον Μπόρις Τζόνσον και η δημοσιονομική αστάθεια της Λιζ Τρας, η οποία δεν άντεξε παρά 49 ημέρες στην εξουσία, κατέληξαν να απελπίσουν τους ψηφοφόρους.
Στους 20 μήνες που παρέμεινε στην Ντάουνινγκ Στριτ, ο διάδοχός τους, ο Ρίσι Σούνακ, πέμπτος συντηρητικός πρωθυπουργός από το 2010, ουδέποτε κατάφερε να πείσει την τη βρετανική κοινή γνώμη.
Αυτός ο 44χρονος πρώην τραπεζίτης και πρώην υπουργός Οικονομικών είχε τζογάρει συγκαλώντας τις εκλογές αυτές τον Ιούλιο χωρίς να περιμένει το φθινόπωρο, όπως πίστευαν πολλοί πως θα έκανε, όμως η προεκλογική εκστρατεία του μετατράπηκε εντέλει σε ναυάγιο για τον ίδιο και το κόμμα του.