Αναδυόμενος από το τραύμα της μεταπολεμικής Ιαπωνίας για να γίνει ένα μεγαθήριο της παγκόσμιας ποπ κουλτούρας, ο Γκοτζίλα, που πρωτοεμφανίστηκε κινηματογραφικά το 1954, είναι ίσως η πιο αναπάντεχη κληρονομιά από τις ατομικές βόμβες που έπεσαν στη Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι.
Τον περασμένο μήνα, ένα νέο τηλεοπτικό δράμα του Γκοτζίλα, με τίτλο «Monarch: Legacy of Monsters», έφτασε στην πλατφόρμα Apple+, ακολουθούμενο άμεσα από το «Godzilla Minus One», την τελευταία ταινία με τον βασιλιά των τεράτων, η οποία επαινείται ως αριστούργημα και έχει γίνει η ιαπωνική ταινία ζωντανής δράσης με τις υψηλότερες εισπράξεις στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Ξεκινώντας από τις ημέρες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, η ταινία του Τακάσι Γιαμαζάκι ακολουθεί έναν πιλότο καμικάζι που επιζεί από τη σύγκρουση, για να βρει την εύθραυστη ανάκαμψη της χώρας του από τη σχεδόν ολοκληρωτική καταστροφή να αντιμετωπίζει μια άλλη υπαρξιακή απειλή. Αν και φαινομενικά θρίλερ για ένα τέρας, η ταινία πραγματεύεται σοβαρά θέματα, όπως το τραύμα, η οικογένεια και οι ενοχές του πολέμου.
Οσοι είναι εξοικειωμένοι με την ιστορία του Γκοτζίλα –ενός γιγαντιαίου ερπετού που μεταλλάχθηκε μετά την έκθεσή του στην ακτινοβολία από πυρηνικές δοκιμές– δεν θα εκπλαγούν από το γεγονός ότι το «Minus One» συνιστά έναν σοβαρό διαλογισμό για την ηθική πολυπλοκότητα του πολέμου, επισημαίνουν οι Times του Λονδίνου.
Ο Ουίλιαμ Τσουτσούι, ιαπωνικής καταγωγής καθηγητής Ιστορίας, πρόεδρος του Πανεπιστημίου της Οτάβα και ειδικός στον ιαπωνικό πολιτισμό, λέει ότι η χώρα εξακολουθεί να συνδέει το τέρας με την απειλή της πυρηνικής εξόντωσης. Το ταμπού γύρω από τον θάνατο περισσότερων από 110.000 ανθρώπων στη Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι έστρεψε την ιαπωνική κοινωνία στη λαϊκή κουλτούρα ως διέξοδο.
Υπήρξε μια άνθηση της δημιουργικότητας κατά τη μεταπολεμική περίοδο, λέει ο καθηγητής. Εκτός από την πρώτη ταινία με ήρωα τον Γκοτζίλα, στα χρόνια της δεκαετίας του 1950 σημειώθηκε έκρηξη στα anime –ένα δημοφιλές ιαπωνικό στυλ κινουμένων σχεδίων– και στο manga, μια μορφή κόμικ.
Η κυκλοφορία του «Godzilla Minus One» ήρθε μήνες μετά το «Oppenheimer», τη βιογραφική υπερπαραγωγή του σκηνοθέτη Κρίστοφερ Νόλαν για τον πατέρα της ατομικής βόμβας. Και οι δύο ταινίες είναι εμπνευσμένες από το ίδιο γεγονός –τη δημιουργία ενός όπλου που άλλαξε τον κόσμο–, ωστόσο προσεγγίζουν το θέμα με εντελώς διαφορετικούς τρόπους.
Ενώ το τρίωρο έπος του Νόλαν επικεντρώνεται στους επιστήμονες που ήταν υπεύθυνοι για τη δημιουργία της βόμβας και τις πολιτικές συνέπειες από τη χρήση της, ο Τσουτσούι πιστεύει ότι το «Godzilla Minus One» μπορεί τελικά να θεωρηθεί πιο αποτελεσματικό πάνω στη συγκεκριμένη θεματική.
Η βιομηχανία ψυχαγωγίας των ΗΠΑ έχει κάνει πολλές προσπάθειες να κάνει δικό της τον Γκοτζίλα. Μια σειρά κινουμένων σχεδίων του 1978, παραγωγής Hanna-Barbera, παρουσίασε τον χαρακτήρα σε ένα νέο Δυτικό κοινό. Η εναρκτήρια σειρά παρουσίαζε το τέρας να αναδύεται από τη θάλασσα καθώς ακουγόταν ένα πιασάρικο θεματικό τραγούδι, ενώ στη σειρά πρωταγωνιστούσε και ο Γκοντζούκι, ο «δειλός ανιψιός» και βοηθός του Γκοτζίλα.
Η ταινία «Godzilla» (1998), του γερμανού σκηνοθέτη Ρόλαντ Εμεριχ, όπου πρωταγωνιστούσε ο Μάθιου Μπρόντερικ, «θάφτηκε» από τους κριτικούς και τα σίκουελ της ακυρώθηκαν, με άλλες σειρές κινουμένων σχεδίων να παίρνουν τη θέση τους. Το Χόλιγουντ κυκλοφόρησε μια νέα σειρά ταινιών το 2014 – η πιο πρόσφατη από αυτές ήταν το «Godzilla vs Kong» του 2021.
Αλλά υπάρχει ένα τεράστιο χάσμα μεταξύ των ταινιών αμερικανικής παραγωγής και των έργων που δημιουργήθηκαν στην Ιαπωνία, κάτι που οι ειδικοί λένε ότι οφείλεται στο γεγονός ότι οι χώρες βρίσκονται στις αντίθετες πλευρές της ατομικής βόμβας. Πάντως το χάσμα αυτό δεν έχει βλάψει τη δημοτικότητα του Γκοτζίλα στις τάξεις των αμερικανών κινηματογραφόφιλων.
Πουθενά δεν υπάρχει μεγαλύτερη προβολή του Γκοτζίλα από ό,τι στην περιοχή Μικρό Τόκιο του Λος Αντζελες, με το πρόσωπο του τέρατος να κοιτάζει έξω από τις βιτρίνες των καταστημάτων κόμικ. Εκτός από ειδώλια και λούτρινα, ο Γκοτζίλα εμφανίζεται σε εξώφυλλα περιοδικών, βιβλίων και αφισών, ενώ οι θαυμαστές του τριγυρνούν με μπλουζάκια που φέρουν το πρόσωπό του.
Αυτό είναι μια απόδειξη της διαχρονικότητας του τέρατος, παρά τις μεταβαλλόμενες απεικονίσεις του Γκοτζίλα, ο οποίος τα τελευταία 70 χρόνια έχει υπάρξει τόσο ήρωας όσο και «κακός». Είναι συνηθισμένο οι γονείς να μεταδίδουν στα παιδιά τους την αγάπη τους για τον Γκοτζίλα στη συγκεκριμένη περιοχή του Λος Αντζελες.
Οι ιαπωνικές εταιρείες προσπαθούν τώρα να εκμεταλλευθούν τη δημοτικότητα του τέρατος στις ΗΠΑ. Η εταιρεία Toho, ο γίγαντας του θεάματος πίσω από τον Γκοτζίλα, επενδύει 225 εκατ. δολάρια στη Fifth Season, την εταιρεία παραγωγής του Χόλιγουντ με έδρα το Λος Αντζελες, γνωστή για διάφορες τηλεοπτικές σειρές – ανάμεσά τους και το βραβευμένο «Severance».
Για τους πολυάριθμους μακροχρόνιους θαυμαστές του ιαπωνικού πολιτισμού σε όλον τον κόσμο, η κίνηση της Δύσης να αγκαλιάσει την ιαπωνική λαϊκή κουλτούρα –στην οποία ο Γκοτζίλα συνείσφερε τόσα πολλά όταν γεννήθηκε πριν από 70 χρόνια– έχει ήδη καθυστερήσει πολύ.