Ο Φίλιππος Δ’ της Ισπανίας πόζαρε συχνά για τον Ντιέγο Βελάσκεθ και γνώριζε καλά το αλάνθαστο μάτι του ζωγράφου. «Δεν έχω την τάση να εκτεθώ στον ρεαλισμό του Βελάσκεθ, ούτε να δω πώς γερνάω» είχε πει το 1653. Ο ισπανός καλλιτέχνης έφερε τον ίδιο ρεαλισμό στα πορτρέτα του με νάνους και άλλα άτομα, γνωστά τότε ως hombres de placer (άνθρωποι της διασκέδασης), που κατοικούσαν στα ισπανικά βασιλικά ανάκτορα.
Ο λόγος για την επικράτηση τέτοιων μορφών στα έργα του ίδιου και άλλων ζωγράφων της περιόδου του αποτελεί εδώ και καιρό πηγή εικασιών. Εγινε επίσης θέμα αντιπαράθεσης. Το Μουσείο Πράδο, στη Μαδρίτη, το οποίο φιλοξενεί πολλά τέτοια έργα, σκοπεύει να αφαιρέσει λέξεις όπως «νάνος», «ανάπηρος» και «παραμορφωμένος» από τους τίτλους και τις περιγραφές των πινάκων του, σύμφωνα με τους Times.
Η κίνηση ακολουθεί τη σύνταξη νέας νομοθεσίας, η οποία αναμένεται να ψηφιστεί από το ισπανικό Κοινοβούλιο την επόμενη εβδομάδα. Σύμφωνα με αυτήν η λέξη «ανάπηρος» καταργείται από το Σύνταγμα και αντικαθίσταται με τη φράση «άτομο με αναπηρία».
Το μουσείο έχει αναθεωρήσει περίπου 27.000 περιγραφές πινάκων στον ιστότοπό του, καθώς και τις πινακίδες που συνοδεύουν 1.800 εκτιθέμενα έργα, με στόχο την εξάλειψη όρων που θεωρούνται προσβλητικοί.
«Εχουμε καθήκον να είμαστε υποδειγματικοί ως θεσμός» δήλωσε αξιωματούχος του μουσείου, προσθέτοντας ότι, δεδομένης «της πολιτικής συναίνεσης, αποφασίσαμε να επανεξετάσουμε με πιο αυστηρό κριτήριο τις περιγραφές. Δεν είδαμε τίποτα περίεργο όταν αυτές γράφτηκαν, αλλά τώρα διαπιστώνουμε ότι δεν συμβαδίζουν με την εποχή».
Μεταξύ των πρώτων περιγραφών που άλλαξαν ήταν εκείνη του «El niño de Vallecas» του Βελάσκεθ. Ζωγραφισμένος γύρω στο 1638, ο πίνακας απεικονίζει τον Φρανθίσκο Λεθάνο, από τη Χώρα των Βάσκων, του οποίου η σχέση με τη βασιλική αυλή τεκμηριώνεται μεταξύ 1634 και 1649, τη χρονιά του θανάτου του.
Στην ταμπέλα που διάβαζε κανείς παλαιότερα «Εκτός από νανισμό, έπασχε από “κρετινισμό με ολιγοφρένεια”», τώρα διαβάζει: «Εκτός από αχονδροπλασία, έπασχε από “κρετινισμό με ολιγοφρένεια”».
Η περιγραφή του πίνακα «Bufón don Sebastián de Morra», του ίδιου ζωγράφου, έχει αλλάξει από «αυτό είναι ένα από τα πορτρέτα νάνων του Βελάσκεθ» σε «αυτό είναι ένα από τα πορτρέτα του Βελάσκεθ».
Η εφημερίδα El País έγραψε: «Ο όρος νάνος και τα παράγωγά του είναι ένα παράδειγμα της πολυπλοκότητας του έργου που αντιμετωπίζει το Πράδο. Οταν πληκτρολογείτε αυτή τη λέξη στη μηχανή αναζήτησης του μουσείου, εξακολουθούν να εμφανίζονται 61 αποτελέσματα μόνο για πίνακες ζωγραφικής που κρέμονται στις αίθουσές του ή βρίσκονται στις αποθήκες του».
Το μουσείο είπε ότι οι τίτλοι των έργων δεν θα τροποποιηθούν σε περιπτώσεις που θεωρούνται «ιστορικοί». Ο πίνακας «Faggot, Auntie Gila» (Ο Πούστης, Θεία Τζίλα), είναι ένα παράδειγμα, καθώς τον τίτλο τον έγραψε με το χέρι του ο ίδιος ο Γκόγια. Ομως τα έργα «Prince Felipe and the Dwarf Miguel Soplillo» (Ο Πρίγκιπας Φίλιππος και ο Νάνος Μιγκέλ Σοπλίχο) και «Portrait of a Dwarf» (Πορτραίτο ενός Νάνου) έχουν αλλάξει: στην πρώτη περίπτωση εξαλείφοντας τη λέξη «νάνος», στη δεύτερη αντικαθιστώντας τη με το «Buffoon» (Παλιάτσος).
Η ταμπέλα για την Μπριγκίδα ντελ Ρίο, τη «Γενειοφόρο Κυρία της Πενιαράντα», του Χουάν Σάντσεθ Κοτάν, έχει επίσης τροποποιηθεί. Παλαιότερα έγραφε «…έργα που καταγράφουν το παραεπιστημονικό και νοσηρό ενδιαφέρον για ό,τι είναι ανώμαλο ή αποκλίνον από τη φύση». Τώρα γράφει: «…έργα που καταδεικνύουν το παραεπιστημονικό ενδιαφέρον για τη φύση τους».
Εγινε επίσης μια αλλαγή στον πίνακα «Eugenia Martínez Vallejo, Naked» (Η Ευγενία Μαρτίνεθ Βαγιέχο Γυμνή) του Χουάν Καρένιο ντε Μιράντα. Το θέμα του είναι ένα εξάχρονο κορίτσι του οποίου το μέγεθος –ζύγιζε περίπου 70 κιλά– προκάλεσε αίσθηση στη Μαδρίτη όταν μεταφέρθηκε εκεί το 1680. Η πινακίδα, που προηγουμένως αναφερόταν στην «παραμόρφωση», τώρα αναφέρει τη «σωματική διάπλασή» της.
Ωστόσο, η διαδικτυακή περιγραφή του πίνακα «The Buffoon Calabacillas» (Οι παλιάτσοι του Καλαμπασίχας) του Βελάσκεθ εξακολουθεί να αναφέρεται σε «νάνους» και γράφει: «Με τις πνευματώδεις ατάκες τους, την παράξενη συμπεριφορά και τις σωματικές και ψυχολογικές ιδιαιτερότητές τους προσέφεραν μια μόνιμη εικόνα ενός καρναβαλικού κόσμου».