Οσον αφορά τις πρόσφατες εξελίξεις στο Αφγανιστάν, την Τετάρτη η είδηση ήταν ότι οι Ταλιμπάν απαγόρευσαν στις γυναίκες της χώρας να αθλούνται. Η είδηση της Τρίτης αφορούσε τον σχηματισμό της πρώτης «μεταβατικής» και κάθε άλλο παρά «περιεκτικής» κυβέρνησής τους στην οποία δεν συμμετέχει καμία γυναίκα ούτε εκπρόσωποι των διαφόρων εθνοτικών ομάδων με την σκληροπυρηνική πτέρυγα των νέων ηγεμόνων του Ισλαμικού Εμιράτου του Αφγανιστάν, όπως ονομάζεται, πλέον, η χώρα, να έχει τον πρώτο λόγο.
Αναμένοντας, σίγουρα όχι με αισιοδοξία, τις εξελίξεις των επόμενων ημερών, ο Τζιανλούκα Μερκούρι, αρθρογράφος της Corriere della Sera, επέλεξε να στρέψει την προσοχή του στην ριζοσπαστική Αριστερά και στους θιασώτες της που «αμφισβητούν κάποιες από τις θεμελιώδεις αρχές της Δύσης». Αυτό που ενδιαφέρει περισσότερο τον ιταλό δημοσιογράφο είναι η στάση της ριζοσπαστικής Αριστεράς απέναντι στις εξελίξεις στο Αφγανιστάν, όπως αυτές διαμορφώνονται, μετά την ήττα της Αμερικής, η οποία, ωστόσο, αποτελεί, συγχρόνως, ήττα για τις γυναίκες της χώρας.
Ο Μερκούρι παραθέτει στο κείμενό του όλα όσα τιτίβισε τη 16η Αυγούστου ο Γιάννης Βαρουφάκης, μία ημέρα μετά την ανακατάληψη της Καμπούλ από τους Ταλιμπάν: «Την ημέρα που ο φιλελεύθερος και νεοσυντηρητικός ιμπεριαλισμός ηττήθηκε μια για πάντα, οι σκέψεις του ΜέΡΑ25 βρίσκονται δίπλα στις γυναίκες του Αφγανιστάν. Η αλληλεγγύη μας πιθανότατα δεν έχει ιδιαίτερη σημασία για αυτές αλλά είναι το μόνο που μπορούμε να προσφέρουμε, τουλάχιστον προς ώρας. Κουράγιο αδελφές μας!», έγραψε o έλληνας πρώην υπουργός Οικονομικών, προκαλώντας έντονες αντιδράσεις στην Ελλάδα αλλά και διεθνώς.
Οψιμα θέλησε να εκφέρει άποψη επί του ζητήματος και ο γνωστός και μη εξαιρετέος Σλάβοϊ Ζίζεκ. Ο σλοβένος φιλόσοφος γνωρίζει προσωπικά τον Γιάννη Βαρουφάκη εδώ και μία δεκαετία και, όπως έχει δηλώσει ο ίδιος τον εμπιστεύεται και τον συμπαθεί. Οπότε η γνώμη του έχει ιδιαίτερη σημασία και για αυτόν τον λόγο την επικαλείται και ο ιταλός δημοσιογράφος.
Σε κείμενό του στην ιταλική εβδομαδιαία επιθεώρηση L’ Internazionale, ο Ζίζεκ υπενθυμίζει καταρχάς πως «όταν ο Βαρουφάκης κατηγορήθηκε ότι υποτάσσει την απελευθέρωση των γυναικών στον αγώνα κατά του ιμπεριαλισμού, απάντησε με ένα άλλο tweet: «Είχαμε προβλέψει ότι ο νεοσυντηρητικός ιμπεριαλισμός θα ενίσχυε τον Μισογυνικό Ισλαμικό Φονταμενταλισμό (MIF). Και όντως αυτό συνέβη! Και πώς οι νεοσυντηρητικοί αντιδρούν; Κατηγορώντας… εμάς για τον θρίαμβο του MIF. Και δειλοί και εγκληματίες πολέμου».
Ωστόσο «η επίρριψη της ευθύνης στους νεοσυντηρητικούς είναι περίπλοκη», υποστηρίζει ο Ζίζεκ. Ο οποίος, χαρακτηρίζοντας απλουστευτικά το σύνολο της αμερικανικής Δεξιάς κατά την τελευταία εικοσαετία νεοσυντηρητική, υπογραμμίζει πως την ειρήνη με τους Ταλιμπάν την πέτυχαν εκείνοι μέσω του Ντόναλντ Τραμπ.
Οπότε, «όχι δεν ήταν οι νεοσυντηρητικοί αυτοί που ενίσχυσαν τον ισλαμικό φονταμενταλισμό: αυτός αναπτύχθηκε ως αντίδραση στην επίδραση του φιλελεύθερου ατομικισμού και της δυτικής φιλελεύθερης κοσμικότητας». Το είχε επισημάνει ξεκάθαρα πριν από δεκαετίες ο Αγιατολάχ Χομεϊνί, αναφέροντας πως «δεν φοβόμαστε τις κυρώσεις, δεν φοβόμαστε τις στρατιωτικές εισβολές. Αυτό που μας φοβίζει πραγματικά είναι η εισβολή της δυτικής ανηθικότητας». Εχθρός του ισλαμικού φονταμενταλισμού και των οπαδών του «δεν είναι ο οικονομικός νεοαποικιοκρατισμός της Δύσης ή η στρατιωτική επιθετικότητα, αλλά ο “ανήθικος” πολιτισμός της», γράφει ο Ζίζεκ.
Oμως το ζήτημα είναι ότι στο πλαίσιο τη ανηθικότητας, όπως την ορίζουν οι ισλαμιστές φονταμενταλιστές, περιλαμβάνεται επίσης η ομοφυλοφιλία και η ελευθερία των γυναικών. «Σε πολλές αφρικανικές και ασιατικές χώρες και το κίνημα για τα δικαιώματα των γκέι εκλαμβάνεται ως έκφραση της πολιτισμικής επίδρασης της καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης που υπονομεύει τις παραδοσιακές κοινωνικές και πολιτισμικές δομές. Για αυτό η μάχη κατά των ομοφυλόφιλων εμφανίζεται ως πτυχή του αντι-αποικιακού αγώνα. Το ίδιο δεν ισχύει επίσης, λόγου χάρη, για την Μπόκο Χαράμ; Για την τρομοκρατική οργάνωση από τη Νιγηρία, η απελευθέρωση των γυναικών είναι το πιο προφανές χαρακτηριστικό του καταστροφικού πολιτισμικού αντικτύπου του καπιταλιστικού εκσυγχρονισμού», σημειώνει ο Ζίζεκ.
Και συνοψίζει το καίριο ερώτημα ή «το αίνιγμα», σύμφωνα με τον ίδιο, ως εξής: «Γιατί οι μουσουλμάνοι, οι οποίοι έχουν υποστεί εκμετάλλευση, κυριαρχία και άλλες ταπεινωτικές πτυχές της αποικιοκρατίας, αντιδρούν βάλλοντας κατά του καλύτερου μέρους της δυτικής κληρονομιάς, κατά της ισοπολιτείας μας και των ατομικών ελευθεριών μας, περιλαμβανομένης και μίας υγιούς δόσης ειρωνείας και χλευασμού προς όλες τις αρχές;».
Σύμφωνα με τον σλοβένο διανοητή η Δύση έχει καταστεί αναξιόπιστη εξαιτίας της ιστορικά αντιφατικής συμπεριφοράς της. «Αυτό που καθιστά τη φιλελεύθερη Δύση τόσο ανυπόφορη στα μάτια τους δεν είναι η εκμετάλλευση ούτε η βίαιη κυριαρχία αλλά το γεγονός πως παρουσιάζει αυτή τη βάναυση πραγματικότητα ωσάν να επρόκειτο για το αντίθετό της: ελευθερία, ισότητα και δημοκρατία».
Σε αυτό το σημείο ο Ζίζεκ επικαλείται τον Μαρξ, σημειώνοντας πως «είναι αλήθεια ότι ο καπιταλισμός παραβαίνει συστηματικά τους ίδιους τους κανόνες του». Ακμασε χάρη στη δουλεία αλλά στη συνέχεια εφηύρε τα ανθρώπινα δικαιώματα, παρέχοντας, έτσι, «παραμέτρους για τη μέτρηση της δικής του υποκρισίας».
Οπότε, σύμφωνα με τον φιλόσοφο, «δεν πρέπει να πούμε “Δεδομένου ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι ένα προσωπείο που αποκρύπτει την εκμετάλλευση, αποκηρύσσουμε τα ανθρώπινα δικαιώματα” αλλά “Λαμβάνουμε πιο σοβαρά υπόψη τα ανθρώπινα δικαιώματα παρά όποιον δημιούργησε την ιδεολογία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων”. Αυτό ήταν το νόημα του σοσιαλισμού από τη σύλληψή του».
Ο αρθρογράφος της Corriere χαρακτηρίζει τον συλλογισμό του Ζίζεκ «άψογο». Υποστηρίζει, ωστόσο, πως είναι μερικός. Γιατί η Δύση και τα πολιτικά και οικονομικά συστήματα που ανέπτυξε ανά τους αιώνες δεν αποτελούν ένα «μονολιθικό» δημιούργημα αλλά ένα «χωροχρονικό διάστημα» το οποίο χάρη στη «δυνατότητα αντίφασης», χάρη στην «εγγενή διαλεκτική του», κατέστη «το πιο ελεύθερο στην ανθρώπινη ιστορία», αναφέρει ο Τζιανλούκα Μερκούρι. «Οι εκτεταμένες ατέλειες και οι τεράστιες αδικίες έχουν μετριαστεί από την πρόοδο και τους κοινωνικούς αγώνες ενώ με την «καθολική ψηφοφορία» η ανθρωπότητα πραγματοποίησε το πιο σημαντικό βήμα όσον αφορά τη δικαιοσύνη», προσθέτει, επανερχόμενος στο Αφγανιστάν και στις άμοιρες γυναίκες του.
Μην μπορώντας να εγκρίνει την αμερικανική εισβολή του 2001, ο Ζίζεκ περιορίζεται σε αοριστολογίες: «Τι θα έπρεπε να είχαν κάνει οι Αμερικανοί; Είναι αλήθεια, απέτυχαν, αλλά μετά την αποτυχία τους απώλεσαν το δικαίωμα να απομακρυνθούν από χάος που δημιούργησαν. Επρεπε να παραμείνουν και έπρεπε να αρχίσουν να δρουν διαφορετικά αλλά πώς;», διερωτάται.
Σε αντίθεση με τον σλοβένο φιλόσοφο ο ιταλός δημοσιογράφος έχει πιο ξεκάθαρη άποψη. Θεωρεί πως οι ΗΠΑ «καλώς έπραξαν» και εισέβαλαν στο Αφγανιστάν, «γιατί εκεί σχεδιάστηκε η σφαγή τριών χιλιάδων πολιτών τους και οι Ταλιμπάν δεν ήθελαν να παραδώσουν τους δολοφόνους». Εχοντας, πλέον, εισβάλει στη χώρα «καλώς έπραξαν» επίσης και αποπειράθηκαν να εξελίξουν «μία απολιθωμένη χώρα». Οσον αφορά το τελικό αποτέλεσμα «σε μεγάλο βαθμό τα κατάφεραν: μόνον κατά τη διάρκεια αυτής της εικοσαετίας οι Αφγανές γνώρισαν την ελευθερία, και μόνον χάρη σε αυτήν την εικοσαετία κατεβαίνουν αυτές τις ημέρες στους δρόμους».
Λιγότερο ξεκάθαρο είναι κατά πόσο οι Αμερικανοί «καλώς έπραξαν» και αποχώρησαν από το Αφγανιστάν. Ηταν, ωστόσο, δικαίωμά τους, υπογραμμίζει ο Μερκούρι, αναφέροντας, μάλιστα, πως «εύκολα κάνουμε τους ανθρωπιστές με τα πτώματα των άλλων».