Το ότι στα ορφανοτροφεία οι συνθήκες δεν είναι οι ιδανικές για το μεγάλωμα και την ανατροφή ενός παιδιού είναι γνωστό τοις πάσι. Αλλά το γεγονός ότι τουλάχιστον ο ένας γονιός του 80% των οκτώ εκατομμυρίων ανήλικων παιδιών που βρίσκονται σήμερα έγκλειστα σε κάποιο ορφανοτροφείο ανά τον κόσμο, εξακολουθεί να βρίσκεται στη ζωή, σίγουρα το γνωρίζουμε λιγότεροι.
Εάν, οπότε, θέλουμε να συνδράμουμε πραγματικά αυτά τα παιδιά, ο καλύτερος τρόπος δεν είναι ούτε η προσφορά εθελοντικής εργασίας στα ορφανοτροφεία ούτε η οικονομική στήριξη των εν λόγων ιδρυμάτων αλλά η παροχή βοήθειας (όχι μόνον οικονομικής) στις τοπικές κοινότητες με στόχο την απευθείας στήριξη των ίδιων των γονιών στη δύσκολη προσπάθειά τους να μεγαλώσουν τα παιδιά τους. Τουλάχιστον αυτό πιστεύει η Τζ. Κ. Ρόουλινγκ ενώ απηύθυνε και σχετική έκκληση κατά την παρέμβασή της στο διεθνές φόρουμ για τα παιδιά και τους νεαρούς ηγέτες του μέλλοντος «One Young World» που πραγματοποιήθηκε την περασμένη εβδομάδα στο Λονδίνο.
Βάλλοντας – αναφέρει ο Guardian σε ρεπορτάζ του – κατά του αποκαλούμενου «τουρισμού των ορφανοτροφείων» (orphanage tourism) και σημειώνοντας πως ολοένα περισσότερες έρευνες επιβεβαιώνουν ότι συμβάλλει στη διάσπαση των οικογενειών και την εμπορία ανήλικων παιδιών, η δημιουργός του έπους του Χάρι Πότερ, υπογράμμισε: «Παρά τις καλύτερες προθέσεις, η θλιβερή αλήθεια είναι ότι οι επισκέψεις και ο εθελοντισμός στα ορφανοτροφεία αποτελούν την κινητήρια δύναμη μιας βιομηχανίας που χωρίζει τα παιδιά από τις οικογένειές τους και τα θέτει σε κίνδυνο παραμέλησης και κακοποίησης. Η ιδρυματοποίηση είναι μια από τις χειρότερες καταστάσεις που μπορεί να βιώσει ένα παιδί στον κόσμο. Εχει τεράστιες επιπτώσεις στη φυσιολογική ανάπτυξη των παιδιών, τα καθιστά ευάλωτα στην κακοποίηση και την εμπορία και περιορίζει σημαντικά τις ευκαιρίες στη ζωή τους».
Οσον αφορά τους νεαρούς Βρετανούς και τους υπόλοιπους Ευρωπαίους, τελειόφοιτους μαθητές και πρωτοετείς φοιτητές κυρίως, που κάθε χρόνο δουλεύουν εθελοντικά σε ορφανοτροφεία, πιστεύοντας πως εργάζονται για το καλό των παιδιών, εμπλουτίζοντας, συγχρόνως τα βιογραφικά τους, η 54άχρονη βρετανίδα συγγραφέας δεν προτείνει να σταματήσουν να προσφέρουν, αλλά να το κάνουν με προσοχή και σύνεση. «Ο χρόνος και η ενέργειά σας είναι πολύτιμα αγαθά, αξιοποιήστε τα συνετά και θα συμβάλουν στο να αλλάξει ο κόσμος. Μην προσφέρετε εθελοντική εργασία σε ορφανοτροφεία. Εξετάστε τους λόγους για τους οποίους καταλήγουν τα παιδιά στα ιδρύματα και αφιερώστε το χρόνο σας σε δράσεις κατά της φτώχειας ή στηρίξτε τις τοπικές κοινότητες, προσφέροντας υπηρεσίες ζωτικής σημασίας», εξήγησε.
Αφότου πούλησε ανά την υφήλιο περισσότερα από 500 εκατομμύρια αντίτυπα των βιβλίων της και κατέστη, έτσι, μία από τις πιο πλούσιες γυναίκες της Βρετανίας, η Τζόαν Ρόουλινγκ έθεσε αμέσως έναν ακόμη υψηλότερο στόχο. Το 2005 προέβη στη σύσταση της Lumos, μιας μη κυβερνητικής οργάνωσης τα μέλη της οποίας εργάζονται για την οικονομική και ψυχολογική στήριξη οικογενειών που βρίσκονται σε ανάγκη, ούτως ώστε να παράσχουν στα ανήλικα παιδιά τους (τα οποία υπό άλλες συνθήκες θα κατέληγαν σε κάποιο ίδρυμα) τη δυνατότητα να συνεχίσουν να ζουν και να μεγαλώνουν με τον γονιό ή τους γονείς τους, εάν υπάρχουν, ή με θείους και θείες ή λοιπούς συγγενείς, ακόμα και στους κόλπους διευρυμένων οικογενειών.
«Τα περισσότερα παιδιά στα ορφανοτροφεία δεν είναι ούτε καν “ορφανά”, καταλήγουν εκεί εξαιτίας λόγων όπως η φτώχεια, η αναπηρία ή η αδυναμία των δικών τους να τα μεγαλώσουν, και τα περισσότερα έχουν μια οικογένεια που θα μπορούσε να τα φροντίσει, εάν είχε την κατάλληλη υποστήριξη», εξήγησε από την πλευρά του ο Αλεξ Χριστόπουλος, διευθύνων σύμβουλος της Lumos. «Είναι τραγικό που τεράστια ποσά της διεθνούς κοινότητας καταλήγουν στα ορφανοτροφεία ενώ θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν για τη στήριξη των οικογενειών», πρόσθεσε.
Παραρτήματα της Lumos λειτουργούν στην Τσεχία, την Ουκρανία, τη Βουλγαρία, τη Μολδαβία, τις ΗΠΑ αλλά και στην Αιθιοπία, την Κένυα και την Αϊτή. Αφορμή για να αφοσιωθεί η Ρόουλινγκ στην εξάλειψη της ανάγκης να υπάρχουν στον κόσμο ορφανοτροφεία, στάθηκε μια φωτογραφία που πρόσεξε στο κυριακάτικο φύλλο μιας βρετανικής εφημερίδας το 2004. «Είδα αυτήν την εικόνα ενός παιδιού ηλικίας 6 ή 7 χρονών που το είχαν περιορισμένο σε ένα κρεβάτι-κλουβί. Εκείνη την περίοδο ήμουν έγκυος στο τρίτο μου παιδί, αισθανόμουν ιδιαίτερα ευάλωτη και, ντρέπομαι να το πω, αρχικά γύρισα σελίδα. Μετά όμως σκέφτηκα πως εάν η υπόθεση ήταν τόσο σοβαρή όσο και η φωτογραφία, θα έπρεπε να κάνω κάτι», αποκάλυψε η ίδια κατά το παρελθόν.
Και, έτσι, ίδρυσε την Lumos, την επόμενη χρονιά. Αναμφίβολα σημαντικό ρόλο στην απόφασή της διαδραμάτισαν και όλα όσα έζησε η ίδια, μαζί με την πρώτη της κόρη, όταν ήταν μια χωρισμένη και άνεργη μητέρα στα μέσα της δεκαετίας του 1990, περίοδο κατά την οποία διαγνώσθηκε ότι έπασχε από κλινική κατάθλιψη. Και σίγουρα δεν είναι τυχαίο ότι και ο Χάρι Πότερ είναι ένα ορφανό. Παρότι , ωστόσο, η απουσία των γονιών αποτελεί σημεία αναφοράς σε πλήθος έργων της παιδικής λογοτεχνίας – από τη Χιονάτη έως τον Ολιβερ Τουίστ – δεν αποτελεί ένα πρόβλημα που οι κοινωνίες μπορούν να συνεχίσουν να αγνοούν.
Για αυτόν τον λόγο η Ρόουλινγκ ανακοίνωσε την έναρξη μιας εκστρατείας ευαισθητοποίησης της κοινής γνώμης κατά του «τουρισμού των ορφανοτροφείων» και του εθελοντισμού, που τη βάφτισε #HelpingNotHelping (Βοηθώντας να μην βοηθάς). Σύμφωνα με τη Lumos, το πλήθος των τουριστών που επισκέπτονται κάθε χρόνο τα ορφανοτροφεία ανά τον κόσμο και των νεαρών ανθρώπων που εργάζονται εθελοντικά σε αυτά, συμβάλλει σημαντικά στη δημιουργία μιας τουριστικής βιομηχανίας αξίας πολλών εκατομμυρίων η οποία καθιστά εκατομμύρια παιδιά ευάλωτα σε κάθε μορφή κακομεταχείρισης και κακοποίησης. Αρκεί να σημειωθεί πως τα παιδιά που μεγαλώνουν σε ορφανοτροφεία έχουν 500 φορές περισσότερες πιθανότητες να αυτοκτονήσουν, 40 φορές περισσότερες πιθανότητες να παραβούν τον νόμο και 10 φορές περισσότερες πιθανότητες να καταλήξουν στην πορνεία