Η απόφαση της Γερμανίας να στείλει στην Ουκρανία, που νιώθει στο λαιμό της τα δόντια της ρωσικής αρκούδας, μερικές χιλιάδες κράνη έγινε δεκτή στο Κίεβο με θυμηδία, αν όχι και οργή. Μόνο αυτό μπορεί να προσφέρει η πιο ισχυρή οικονομία της Ευρώπης;
Πίσω από την προσχηματική αποστολή βοήθειας, που μοιάζει περισσότερο με άρνηση παρά με αρωγή την ώρα της ανάγκης, κρύβονται ωστόσο αίτια που πάνε πίσω στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η απάντηση κρύβεται -κυριολεκτικά και μεταφορικά- στα ανατολικά του Βερολίνου, εκεί όπου το χώμα βγάζει από μέσα του όπλα, ακόμη και κόκκαλα.
Η ανοιχτή πεδιάδα ήταν μείζον θέατρο μάχης την άνοιξη του 1945, στις τελευταίες ημέρες του πολέμου. Ο Χίτλερ κρυβόταν πλέον στο μπούνκερ, ο στρατός του – όσος απέμεινε- υποχωρούσε από παντού, οι Σοβιετικοί ήταν δυο βήματα από το Βερολίνο. Οι ναζί είχαν οχυρωθεί στον λόφο Ζέελοβ που υψώνεται πάνω από την πεδιάδα. Η σφαγή κόστισε τη ζωή σε 30.000 Σοβιετικούς.
Ως σήμερα, γράφει το BBC, το μνημείο στον λόφο δείχνει πόσο βαθιά είναι ριζωμένη στο μυαλό των Γερμανών η ιστορία και πώς οι φρικαλεότητες του 20ου αιώνα -πόσο μάλλον αυτές από γερμανικό χέρι- επηρεάζουν ως σήμερα την εξωτερική πολιτική του Βερολίνου.
Οι Γερμανοί είναι πλέον πασιφιστές που πιστεύουν ότι η διπλωματία μπορεί να δώσει τις καλύτερες λύσεις. Το Βερολίνο σπάνια στέλνει στρατεύματα για αποστολές που δεν είναι ειρηνευτικές. Οι εξαιρέσεις είναι πρόσφατες: τα Βαλκάνια της δεκαετίας ’90 και το Αφγανιστάν μετά την 11η Σεπτεμβρίου. Ωστόσο, το ίδιο αυτό Βερολίνο είναι ένας μεγάλος εξαγωγέας όπλων με τύποις αυστηρούς κανόνες για το πού πωλούνται τα όπλα, για παράδειγμα όχι σε εμπόλεμες ζώνες. Η κυβέρνηση της Ανγκελα Μέρκελ δεν τους τηρούσε πάντα.
Η Ουκρανία είναι άλλη περίπτωση. Οι ναζί είχαν δολοφονήσει εκατομμύρια ανθρώπους στην Ουκρανία και τη Ρωσία κατά τη διάρκεια του πολέμου. Η εξαγωγή όπλων στην περιοχή που η Γερμανία είχε μετατρέψει σε λουτρό αίματος σχεδόν αναθεματίζεται από τους γερμανούς πολιτικούς.
Πρώτα η διπλωματία
Η νεότευκτη κυβέρνηση του Ολαφ Σολτς, που ίσως νόμιζε ότι θα είχε να παλέψει μόνο με την πρόκληση της πανδημίας, πρέπει πάντως να λάβει αποφάσεις ενώ την πιέζουν οι σύμμαχοί της να πάρει μια περισσότερο επιθετική στάση.
Οι τρεις εταίροι, Σοσιαλδημοκράτες, Πράσινοι και Φιλελεύθεροι, επιθυμούσαν μια εξωτερική πολιτική βασισμένη στις αξίες και στον πιο αυστηρό έλεγχο των πωλήσεων όπλων. Αποτέλεσμα είναι η προσφορά «μη φονικής βοήθειας», δηλαδή ένα νοσοκομείο εκστρατείας και 5.000 κράνη συν η πρόθεση νοσηλείας τραυματισμένων στρατιωτών στη Γερμανία.
Η Γερμανία φαίνεται να μην πιστεύει ότι η αποστολή όπλων μπορεί να επιλύσει μια κρίση· τα χρήματα είναι πιο αποτελεσματικά. Η υπουργός Εξωτερικών, Αναλένα Μπέρμποκ, είναι φορέας αυτής της αντίληψης: «Δεν πιστεύω ότι αυτές οι εξαγωγές όπλων θα μπορούσαν να ανατρέψουν τη στρατιωτική ισορροπία. Η καλύτερη πρόληψη είναι η αποτροπή περαιτέρω επιθετικότητας», έχει δηλώσει.
Και ο Ολαφ Σολτς είναι περισσότερο προσανατολισμένος στον διάλογο, όπως ήταν η Ανγκελα Μέρκελ, η οποία με τον Εμανουέλ Μακρόν είχε οργανώσει το λεγόμενο σχήμα της Νορμανδίας, όπου Γερμανία, Γαλλία, Ουκρανία και Ρωσία αναζητούν λύση. Σε αυτό το πλαίσιο θα ήταν πράγματι διπλωματικά απρεπές ένας διαπραγματευτής να εξοπλίζει τον άλλο έναντι του τρίτου διαπραγματευτή.
Η ρωσόφωνη Μέρκελ και ο γερμανόφωνος Πούτιν είχαν μια κάποια χημεία. Ο νέος καγκελάριος έχει να χτίσει από την αρχή μια σχέση με τον ρώσο ηγέτη. Η διπλωματία, ακόμη και αν περνά μέσα από τις προσωπικές σχέσεις, θέλει τον χρόνο της· υπάρχει όμως τέτοιος χρόνος για το Ουκρανικό;
Το έσχατο χαρτί του Σολτς
Στα χέρια του καγκελαρίου, όπως σημειώνει το BBC, μένει ένα δυνατό αλλά για την ώρα αναξιοποίητο χαρτί. Είναι οι πολύ στενές οικονομικές σχέσεις μεταξύ της Γερμανίας και της Ρωσίας.
Ο αγωγός φυσικού αερίου Nordstream 2, για παράδειγμα, που είναι σχεδόν έτοιμος θα διπλασίαζε τις ποσότητες φυσικού αερίου από τη Ρωσία στη Γερμανία και από εκεί στην υπόλοιπη Ευρώπη. Η λειτουργία του, το άνοιγμα της στρόφιγγας, είναι πλέον πολιτική απόφαση.
Αν ήθελε ο Σολτς, θα τον έβαζε στον πάγο πιέζοντας ουσιαστικά τη Ρωσία. Ούτως ή άλλως έχει δηλώσει ότι σε περίπτωση εισβολής στην Ουκρανία «όλα τα σενάρια είναι στο τραπέζι». Οι τρεις κυβερνητικοί εταίροι έχουν διαφορετικές απόψεις. Οι Σοσιαλδημοκράτες του Σολτς λένε ότι είναι ιδιωτικό οικονομικό εγχείρημα και το στηρίζουν, το FDP τονίζει την πολιτική σημασία του όλου έργου, οι Πράσινοι δεν θα έλεγαν όχι αν δεν λειτουργούσε.
Ιδού, λοιπόν, πεδίο δόξης για τον Σολτς, αρκεί να το πάρει απόφαση. Καλό όμως είναι με τη Ρωσία να κρύβει κανείς τα καλά χαρτιά του. Ως τότε, business as usual και διπλωματία.